Niet alleen in Nederland, ook in andere Europese landen wordt het immigratiebeleid steeds harder. Met de toenemende integratie van het Europese beleid wordt het belangrijk om over de grens te kijken. Het verzet in andere landen kan een inspiratiebron zijn voor solidariteitsgroepen in Nederland. Een overzicht van solidariteit en verzet in Engeland, Frankrijk en Duitsland.
In juli 1996 trad in Engeland een nieuwe asielwet in werking. Asielzoekers moeten sindsdien onmiddellijk bij aankomst asiel aanvragen willen ze in aanmerking komen voor opvangvoorzieningen. Wordt de eerste asielaanvraag afgewezen, dan worden ook de voorzieningen stopgezet. Vele duizenden asielzoekers kwamen door de nieuwe wet zonder onderdak en eten te zitten. Tegelijkertijd is de vervolging geregeld van werkgevers die illegalen in dienst nemen en is de opsporing van illegalen geïntensiveerd.
Door mensen basisvoorzieningen te ontnemen worden ze in een afhankelijke en dus kwetsbare positie gedwongen. Zo is er het voorbeeld van een vrouw uit Kenya die van een man onderdak kreeg aangeboden in ruil voor sex. Zodra de vrouw zwanger bleek schopte hij haar echter op straat, waarna de vrouw een zelfmoordpoging deed. Enkele andere asielzoekers deden eveneens zelfmoordpogingen.
Zo'n 250 Engelse solidariteitsorganisaties protesteerden gezamenlijk tegen de nieuwe asielwet en op verschillende manieren werd geprobeerd de uitvoering van de wet te bemoeilijken of de gevolgen ervan te verzachten. Kerken en vluchtelingengroepen openden bijvoorbeeld gaarkeukens en regelden noodhuisvesting.
Een Zaïrese die op de dag van aankomst asiel aanvroeg bij het hoofdkantoor van de immigratiedienst kreeg geen sociale voorzieningen. Ze had op het eerste station van aankomst asiel moeten aanvragen, zo was de argumentatie van de immigratiedienst. De vrouw begon een rechtszaak, daarbij gesteund door vluchtelingenorganisties. Die duikelden een wet uit 1948 op die gemeenten verplicht om voor kwetsbare en zieke mensen te zorgen. De rechter stelde de Zaïrese op oktober 1996 in het gelijk en sindsdien krijgen asielzoekers onder andere onderdak in tentenkampen en bejaardentehuizen. De staat is in beroep gegaan tegen de rechterlijke uitspraak.
De situatie in Frankrijk is in een aantal opzichten harder dan in Nederland. Controles op straat zijn er voor immigranten bijvoorbeeld aan de orde van de dag. Er wordt gericht gespeurd naar illegalen om een paar maal per maand charters naar de herkomstlanden vol te krijgen. Een groot aantal migranten die al jaren legaal in Frankrijk woonden, zijn door de verscherpte wetgeving in één klap illegaal geworden.
Er is in Frankrijk een grote beweging ontstaan rond de sans-papiers (letterlijk: zonder papieren). De kracht van de sans-papiers ligt in het feit dat het een gezamenlijke beweging van alle mensen zonder papieren is. De sans-papiers hebben internationale bekendheid gekregen door hun bezetting van de Sint-Bernardkerk in Parijs in maart 1996. De gewelddadige ontruiming in augustus 1996 door een grote politiemacht maakte een storm van protesten los. Sindsdien vinden in heel Frankrijk kraakacties en bezettingen plaats. De sans-papiers worden ondersteund door een brede coalitie van middenstanders, intellectuelen, mensenrechtenorganisaties, politieke partijen en vakbonden. Zij riepen ambtenaren en andere beleidsuitvoerders op om niet aan de uitzetting van de sans-papiers mee te werken. Na verscheidene bezettingsacties gaven de vliegmaatschappij Air France en haar personeel aan deze oproep gehoor.
De rechteloosheid van sans-papiers is door deze acties op de politieke agenda gezet. Velen manen de regering te stoppen met het tot zondebok maken van de immigranten voor de economische crisis in Frankrijk. In februari 1997 ondertekenden meer dan duizend intellectuelen een petitie tegen de nieuwe anti-immigratiewet. Volgens een passage in het wetsontwerp zouden Fransen hun buitenlandse gasten bij de politie moeten melden. Zo'n vijftig organisaties kondigden massale protesten aan tegen deze meldplicht. Uiteindelijk is deze passage uit de wet geschrapt. Andere onderdelen, die vergelijkbaar zijn met de Nederlandse koppelingswet, zijn gehandhaafd.
Sinds 1993 is het recht op asiel uit de Duitse grondwet geschrapt. De verharding van het asielbeleid is sindsdien in een stroomversnelling geraakt. Duitsland wilde als eerste Europese land Bosnische oorlogsvluchtelingen uitzetten. In Berlijn werden begin dit jaar de hiervoor bedoelde autobussen een dag van te voren onklaar gemaakt.
Ook uitzettingen per vliegtuig worden in Duitsland zo nu en dan gesaboteerd. Vorig jaar werden belangrijke glasvezelkabels van de internationale luchthaven van Frankfurt meerdere keren door actiegroepen doorgesneden. Door deze acties werden de uitzettingen via de luchthaven voor tenminste een dag stilgelegd. Dankzij de publiciteit die de acties met zich meebrachten kregen de gruwelijke aspecten van het uitzettingsbeleid brede aandacht. De acties hebben de herhaaldelijke demonstraties tegen de uitzettingen veel kracht bijgezet.
Petra Schultz
Juni 1997