Hoopgevende demonstratie op de Radboud Universiteit

Vandaag werd de “WO in actie”-week op diverse universiteiten afgetrapt met debatten, lezingen en protestacties. Personeel en studenten van universiteiten komen in verzet tegen de jarenlange en aanhoudende bezuinigingen op het hoger onderwijs. Die leiden tot hoge werkdruk voor docenten en een lagere onderwijskwaliteit. In Nijmegen vond een hoopgevende demonstratie plaats, waar onder andere universitair docent en Doorbraak-activist Mathijs van de Sande een motiverende toespraak hield.

Na de autonome organisatie van docenten in het primair onderwijs, onder de noemer “PO in actie”, komen docenten in het universitair onderwijs nu ook in verzet tegen hun precaire arbeidsomstandigheden. Daar is alle reden voor: sinds het begin van deze eeuw is het aantal studenten met 68 procent groei explosief gestegen, terwijl de rijksbijdrage per student – de belangrijkste inkomstenbron van de universiteiten – met 25 procent is verlaagd.

Dat leidt tot een zware werkdruk voor universitair personeel, dat inmiddels structureel overwerkt is. Zeker voor beginnende academici is de werkdruk hoog en de concurrentie moordend. Daarom keert WO in actie, een platform van docenten in heel Nederland, zich tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs: deze week, de week na Prinsjesdag, vindt op diverse universiteiten een actieweek plaats.

In Nijmegen werd die week vanmiddag afgetrapt met een goed bezochte demonstratie. De actie trok een gemengd publiek: studenten van uiteenlopende studierichtingen stonden zij aan zij met docenten met zowel tijdelijke als vaste contracten. Zelfs de voorzitter van het College van Bestuur van de Radboud Universiteit, Daniël Wigboldus, kwam even kijken en speldde een rood vierkantje op zijn pak. Daarnaast waren er veel journalisten en fotografen op de been. Naast universitaire en lokale media deed ook dagblad Trouw verslag van de demonstratie. Zelfs een fotograaf van het Turkse staatspersbureau Anadolu had de weg naar het Nijmeegse Erasmusplein gevonden.

Docenten en studenten samen

Bijzonder aan de Nijmeegse actieweek is dat de acties worden gedragen door docenten en studenten samen. Studentenactiegroep Changing Perspective (een knipoog naar de slogan van de Radboud Universiteit: “change perspective”) organiseert mee en mobiliseert studenten voor de activiteiten. Daarbij deelt Changing Perspective het rode vierkantje uit, een uit Canada overgenomen teken van verzet tegen de onderwijsbezuinigingen.

Ook voor studenten is immers een grens bereikt. Het ‘sociaal’ leenstelsel werd zes jaar geleden (met steun van het ‘progressieve’ D66 en het ‘linkse’ GroenLinks) ingevoerd met de belofte dat het bespaarde geld ten goede zou komen aan de studenten die de bezuiniging opbrengen. Door allerlei bezuiniginkjes, geschuif met potjes en andere schnabbels is het beloofde miljard inmiddels volledig verdampt. Nu bezuinigt Rutte III weer en wordt de rente op de studielening verhoogd.

Ernstiger dan deze bierviltjesberekeningen is de onderwijspraktijk aan Nederlandse universiteiten, en de leefomstandigheden van hun studenten. In een steeds massalere onderwijsomgeving, waar docenten minder tijd hebben voor de voorbereiding van hun onderwijs, steken studenten zich diep in de schulden en zoeken ze zich rot naar een geschikte en enigszins betaalbare kamer. Het eerste studiejaar moeten studenten bovendien voldoen aan een soms erg hoge norm om niet van de opleiding uitgesloten te worden, het zogeheten Bindend Studieadvies (BSA). Na het afstuderen begint de stress pas echt: op een steeds flexibeler woning- en arbeidsmarkt moet je als pas afgestudeerde maar een baan en woning zien te vinden.

Dat is op zich al moeilijk genoeg. Met plezier studeren wordt steeds moeilijker, door de serieuze drempel die is opgeworpen voor degenen die geen ouders met veel geld hebben en die dus naast de opleiding moeten werken. En wie van huis uit minder bekend is met de taal en omgangsvormen van de academische omgeving, houdt moeilijker stand. En studenten met een beperking hebben letterlijk minder toegang tot de universiteit.

Meer dan geld alleen

Het sterke van de demonstratie- en actieweek in Nijmegen is dan ook dat ze boven de louter ‘materiële’ eisen uitstijgt – hoe belangrijk deze overigens ook zijn. Bij de manifestatie vanmiddag gaf spoken word artist Lev Avitan een indrukwekkende performance die mede kolonialisme en de toegankelijkheid van de universiteit als thema had. De rest van de week organiseert Changing Perspective ook discussies over het kamertekort onder studenten en over diversiteit in onderwijs en onderzoek.

Het is belangrijk om, zoals Mathijs van de Sande uitlegde in zijn sterke toespraak vanmiddag, deze problemen te zien als onderdeel van een bredere tendens van verlies van zekerheid – een tendens die ook of zelfs in de eerste plaats groepen buiten de academie treft. Zowat iedereen moet met alle anderen concurreren om een steeds kleiner stuk van de taart, en allemaal krijgen we te maken met grote onzekerheid, in de eerste plaats op het gebied van werk, wonen en zorg. Dat betekent dat onze strijd tegen precarisering en onzekerheid, wil ze succesvol zijn, niet beperkt kan blijven tot studenten en universitair personeel alleen. De strijd op de universiteit zal zich moeten aansluiten bij de strijd van groepen buiten de universiteit.

Van de Sande benadrukte tevens het belang van het bijslijpen en raffineren van onze eisen, die ook betrekking zullen moeten hebben op onze eigen universiteit en ons eigen leven om daadwerkelijk effect te hebben en mensen op de been te brengen. Zo kan de universiteit zich intern democratiseren en een einde maken aan structureel onbetaald (over)werk – zónder daarvoor te hoeven wachten op groen licht uit Den Haag.

Mooi begin

Om de bezuinigingen te kunnen stoppen en de weg naar vrije universiteiten in te slaan, heeft de beweging van studenten en personeel nog een lange weg te gaan. De beweging zal duidelijke en tegelijkertijd inspirerende doelen voor de lange termijn moeten stellen. Daarnaast is het zaak om korte termijn-doelen te formuleren die aansluiten bij die voor de lange termijn, maar die vooral ook mensen warm weten te maken voor een brede protestbeweging aan de universiteit. Tot slot zal de beweging taal en tactieken moeten vinden die grote groepen docenten en studenten aanspreken.

De actieweek WO in actie vormt voor dat even chaotische als noodzakelijke proces een mooi begin.

Tjeerd Hekking