Nieuwsbrief voor de Leidse regio 4, december 1990

Auteur: Eric Krebbers

Begin volgend jaar zal de gemeenteraad hoogstwaarschijnlijk definitief besluiten tot de bouw van een tunnel voor het station. De bewoners van de Maredijkbuurt zijn hier fel tegen. Hun buurt was al omsingeld geraakt door kolossale kantoorflats en zal nu 8000 auto's per dag te verwerken krijgen. Dit Leidse gebeuren is verre van uniek: in heel wat steden in Europa gebeurt momenteel hetzelfde.

Het Maredijkje

Wachtend bij groenteboer "Het Maredijkje" ving ik een gesprek op tussen twee oudere vrouwen over de tunnel. Ze konden zich er geen voorstelling van maken. Al dat verkeer, enzo. Ze waren behoorlijk geschrokken van de oproep die buurtbewoonsters die morgen huis-aan-huis verspreid hadden. Daarin werd opgeroepen om 's avonds naar de bijeenkomst van de gemeenteraadscommissie te gaan om te laten zien dat de buurt het niet eens is met het verslechteren van het woonklimaat, de geluidshinder, de stank, en de risico's voor de kinderen. De vrouwen waren niet van plan om te gaan die avond want "je doet er toch niets tegen", zoals de ene vrouw zei. Ze kende de geschiedenis van haar buurt goed besefte ik later, toen ik me meer in de zaak ging verdiepen.

De plannen

Wat zijn nu precies de plannen? De nieuwbouw van het station zal zoveel groter zijn dan het oude gebouw dat een goede verkeerscirculatie bijna alleen mogelijk is door de bouw van een tunnel voor het station langs. Er ontstaat dan een stationsplein waar taxi's, bussen, fietsers, en voetgangers niet door autoverkeer belemmerd worden. Uit de oorspronkelijke drie plannen is door de gemeente voorlopig gekozen voor de lange tunnel. Deze begint grofweg bij het restaurant Azië en eindigt bij het kruispunt Rijnsburgerweg/Schuttersveldweg. Er zal een uitrit komen om de kantoorflats en het Golden Tulip-hotel heen de Marislaan op, richting Molen de Valk.

Het hele project wordt verkocht met trendy milieu-argumenten als: verbetering van het openbaar vervoer, grotere veiligheid voor fietsers en voetgangers, en de belangen van de regio omdat het station een regionaal verkeersknooppunt zou zijn. In werkelijkheid speelt de bereikbaarheid van de kantoorflats natuurlijk een grotere rol. Geen rol speelt in ieder geval het leefklimaat in de Maredijkbuurt, hetgeen PvdA-wethouder Van Rij duidelijk maakte: "Het gaat tussen twee woonblokjes met een beperkt aantal bewoners en de dertig duizend mensen die nu al dagelijks van het station gebruik maken." Het leefklimaat in de wijk was toch al aangetast door de omsingeling met spiegelende kantoorkolossen, met de bijbehorende parkeerproblemen. In der tijd, toen de gemeente met de bebouwing van het Schuttersveld begon, was als goedmakertje een parkje beloofd dat de wijk zou afschermen van de bedrijfsterreinen. Het is tekenend dat zo'n vijf jaar later de gemeente precies op de plek van dit nooit aangelegde parkje de uitrit van de nieuwe tunnel wil aanleggen. Kortom, de gemeenteraad walst gewoon over de Maredijkbuurt heen, precies zoals die vrouw bij de groenteboer opmerkte.

Niet alleen in Leiden

Wat bezielt de gemeente, dat ze zulke absurde plannen maakt? Wijken van onpersoonlijke kantoorflats, waar je 's avonds liever niet meer alléén doorloopt, tunnels en meer en meer verkeer. Wie wordt daar nu eigenlijk beter van? Wie heeft hier belang bij? De gewone burgers in ieder geval niet. Maar wie vraagt er dan wel om die betonnen kolossen? Een ding is zeker: het is geen lokaal Leids probleem. Overal in Nederland en in de rest van Europa zie je dat gemeenteraden met dit soort, plannen rondlopen. Hele wijken gaan tegen de grond om plaats te maken voor winkelcentra, nieuwe stations, verkeerspleinen, kantoorflats, en koopflats voor yuppen. Denk maar aan het BANK-gebied in Den Haag, de Kop van Zuid in Rotterdam, en the Docks in Londen. Overal zie je dat de vaak armere bewoners van deze wijken moeten verhuizen naar buitenwijken zoals onze Merenwijk. Ze moeten plaats maken voor nieuwe rijkere bewoners. Er komt cultuur, een keur aan dure boetieks en de buurtwinkel verdwijnt.

Het zijn uiteindelijk de grote bedrijven die deze ontwikkelingen graag zien. Ze hebben veel geld te investeren. Geld dat ze bijeen hebben kunnen graaien door onder het mom van "de crisis" lagere lonen te betalen, lagere belasting aanslagen te eisen en door subsidiepotten zoals de WIR te plunderen. De gemeenten worden nu op Europese schaal tegen elkaar uitgespeeld door deze (vaak multinationale) bedrijven om zo gunstig mogelijke voorwaarden te scheppen voor hun verblijf. Een andere gemeente is snel gevonden, en verhuizing van een groot bedrijf is met de automatisering en computerisering een stuk makkelijker geworden. Het is trouwens toch voornamelijk het management dat hier gevestigd is: de productie wordt steeds vaker uitbesteed naar de Derde Wereld. Gemeenten moeten zich in allerlei bochten wringen om bedrijven te behouden door middel van bijvoorbeeld investeringspremies, maar ook door het scheppen van een zo goed mogelijke infrastructuur (tunnels en wegen) en zelfs door het bouwen van yuppenflats voor de mensen met topfuncties. Deze kruiperigheid wordt naar de bewoners van de stad toe verkocht met het praatje dat het goed is voor de lokale economie. Want hoewel de bedrijven slechts managementbaantjes mee lijken te brengen, schiet er vast nog wel een portiersbaantje over voor Jan uit de buitenwijk. Of zoals PvdA-wethouder Jan Laan uit Rotterdam zei: "Dat glimmende gebouw heeft in ieder geval glazenwasser nodig." Om over de schoonmaakbaantjes voor (buitenlandse) vrouwen maar te zwijgen. Kortom, de arme mensen mogen mee-eten uit de vuilnisbakken van de rijken.

Er ontstaan steden met allerlei prestige objecten, bedrijfsparken en parkeerplaatsen waar voor de vroegere bewoners geen plaats meer is. Alles om een bedrijfsleven te lokken dat slechts uit is op een zo hoog mogelijke winst, en dat vertrekt zo gauw elders meer te halen is, de stad ontredderd achterlatend.

Inspraak?

Terug naar de Maredijkbuurt. Een afvaardiging van de buurtbewoners ging die avond naar de commissie van de gemeenteraad. De commissie luisterde (en soms zelfs dat niet) naar hun argumenten en maakte vervolgens duidelijk dat ze deze "in hun besluitvorming zouden meenemen. Bedankt voor uw aanwezigheid". De buurtbewoners stelden voor met de wettelijk verplichte inspraak-procedure van 6 weken te wachten totdat hun rapport klaar was. Dat wordt een rapport waarin de effecten van de plannen op de buurt, alternatieven en een historisch overzicht van de wederwaardigheden van de buurt met de gemeente (juridisch van betekenis wellicht) beschreven zullen worden.

Dit voorstel werd door de regenten zonder meer van tafel geveegd. De inspraakprocedure loopt nu zoals gepland tot 16 december, terwijl het rapport van de buurt pas begin van deze maand klaar is. Hierdoor is de kans veel groter dat iedereen slechts het verhaal van de gemeente te horen krijgt, waardoor de plannen van de hoge heren nog makkelijker doorgang zullen vinden.

Hoe verder?

De kans is inderdaad erg groot dat alles gewoon doorgaat. Er zijn nog wat kleine probleempjes, zoals de financiële haalbaarheid, en het maximum herrie-niveau (wet geluidhinder) dat op de Marislaan zeker overschreden zal worden. Deze hindernissen zullen zeker uit de weg geruimd kunnen worden.

Maar hoe gaat het verder met de Maredijkbuurt en al die andere Maredijkbuurten in heel Europa? Heeft die vrouw bij de groenteboer gelijk en is er niets tegen te doen? Ik vind eigenlijk dat daar in iedere buurt en in ieder huis over gepraat moet worden. Volgende week is namelijk de beurt aan een andere buurt. Voorlopig lijken sterke buurtgroepen met goede onderlinge contacten mij de enige kans enig tegenwicht te bieden aan deze stadsvernieling. En daarbij mag de samenhang met een bredere economische en politieke visie niet ontbreken, eigenlijk.

Terug