De Peueraar 10, juni 1991

Auteur: Eric Krebbers

In Peueraar 8 stond een artikel "Psychiatrie: isolatie en verzet" genaamd. Daarin werd gesteld dat het opsluiten van mensen in de psychiatrie al eeuwen het doel dient de machtsstructuren zoals die in de westerse samenleving bestaan te bestendigen. De psychiatrie is een van de middelen die gebruikt worden om mensen van elkaar te isoleren om zodoende te voorkomen dat mensen zelf samen hun leven gaan bepalen. Concreet gebeurt dit, enerzijds, door het letterlijk isoleren in isoleercellen, of in je eigen hoofd door pillen. Anderzijds op meer ideologisch niveau, doorbreekt de psychiatrie het idee dat mensen elkaar kunnen helpen. Mensen die het slachtoffer worden van maatschappelijk onrecht, in welke vorm dan ook, worden geïsoleerd. Waarmee gesuggereerd wordt dat het probleem weggenomen kan worden door deskundigen in dienst van de overheid. Het artikel sloot af met een pleidooi voor een maatschappij waarin mensen elkaar opvangen en samen hun eigen leven trachtten vorm te geven en zo problemen te voorkomen.

Inge reageerde hierop in Peueraar 9 door te stellen: "Je kunt andermans problemen niet oplossen". De oplossing, elkaar opvangen, zal leiden tot grotere druk op ouders, partners, enzovoorts. De wel degelijk noodzakelijke professionele hulpverleners zullen echter wel meer op gelijkwaardige basis moeten gaan werken, zoals dat in de vrouwenhulpverlening gebeurt.

Kern van haar kritiek is echter dat de mensen zelf opgenomen willen worden. Dat komt doordat ze zelf de meest fervente aanhangers zijn van deze maatschappij. Ze zijn vaak totaal a-politiek en onkritisch, en daardoor vaak niet in staat grenzen te stellen bij hun behandeling. Als ze zich daar nu eens van bewust werden, dan zouden ze minder machteloos zijn.

Hieronder reageert de schrijver van het artikel op de brief van Inge.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ik denk dat je andermens problemen voor het overgrote deel wel kunt oplossen. En dan niet door voor andermens alle beslissingen te gaan nemen en alles te gaan doen. Maar veeleer door je te realiseren dat andermens problemen ook de jouwe zijn, en daar dan wat mee te doen. Mensen worden voor wat betreft hun mogelijkheden (tot het oplossen van problemen bijvoorbeeld) voor een groot deel bepaald door de maatschappij. En we leven allemaal in dezelfde maatschappij. Je problemen oplossen is onder andere knokken voor je plekje in de samenleving. Het zijn nu juist bij uitstek instellingen als de psychiatrie die ons wijs trachten te maken dat we dat knokken alleen en ieder voor zich moeten doen. Zij trachten ons dat wijs te maken door ronduit te liegen dat de problemen in je eigen hoofd zitten en dat je daar aan moet sleutelen. Mijn idee is het echter dat de samenleving veel van de problemen veroorzaakt, of op zijn minst de oplossing ervan verhindert.

Die hele samenleving moet dus op de helling, inclusief machtsverschillen, wil je de psychiatrie echt afschaffen. De zorg zal dan niet bij ouders, partners, enzovoorts, komen te liggen. In een andere, betere samenleving zullen mensen hopelijk niet in van die beperkende twee-aan-twee-relaties leven. De tijd dat de mensen in de straat voor elkaar zorgden is nog niet zo hel lang voorbij, hoor. Het huidige individualisme is geen natuurwet!

Over de onmogelijkheid van gelijkwaardigheid in de hulpverlening, volgens Inge het principe van de vrouwenhulpverlening, kan ik kort zijn. Het lijkt me in het belang van de "patiënten" dat de maatschappij radicaal veranderd. Het is in het belang van de (betaalde) hulpverlening dat de maatschappij blijft zoals die is. Het is zijn of haar brood als er professioneel gewerkt wordt. Dit fundamentele verschil leidt er hoe dan ook toe dat de hulpverlener "de patiënt" niet echt kan en wil helpen. In ieder geval niet zolang de hulpverlener niet zijn of haar eigen bestaan en rol problematiseert. En zich realiseert dat de hulpverlening een heel duidelijke beheersfunctie heeft. Dat kan hulpverleners in de problemen brengen. Dat zie je bijvoorbeeld bij welzijnswerker Bruno, in het artikel over woonwagenbewoners in de vorige Peueraar. Hij begrijpt zijn maatschappelijke rol, maar speelt die toch. Hij moet ook eten...

Ter verduidelijking de analogie met ontwikkelingshulp. Ontwikkelingshulp is een druppel op een gloeiende plaat, gegeven de geldstromen van Zuid naar Noord. De gulle giften van het rijke Noorden lijken eerder bedoeld om bepaalde eisen aan het arme Zuiden op te leggen. De ontwikkelingssamenwerkings-organisaties bestaan dus vooral ter beheersing van de Derde Wereld. Slechts door opheffing van deze otganisaties en het doorbreken van de machtsstructuren tussen Noord en Zuid worden de problemen echt opgelost. Pas als het Noorden niet meer kan bepalen wie wat krijgt is er sprake van werkelijke veranderingen. Met de hulpverlening ligt het net zo. En dat veel goed bedoelende mensen zich in de luren laten leggen en hulpverlener worden maakt dit alles niet minder waar.

Tot slot meent Inge dat "patiënten" zelf opgenomen willen worden doordat ze de meest fervente aanhangers zijn van dat systeem. Ik vind dit een heel mooie observatie. Mijns inziens levert Inge hiermee het bewijs voor mijn stelling met betrekking tot de ideologische rol van de psychiatrie. De psychiatrie draagt net als alle andere hulpverleningsinstituten, de scholen en de media, en ga zo maar door, het idee uit dat de maatschappij geen probleem vormt. Het ligt aan de individuele mensen als er iets fout gaat. Dat juist de mensen die het slachtoffer zijn dit het meest geloven, geeft wel aan hoe perfect dit indoctrinatie-systeem werkt. Zo perfect dat mensen in de psychiatrie vaak hele reeksen misstanden kunnen opnoemen, vaak het idee hebben dat ze juist niet geholpen worden, en toch, ondanks dit alles, blijven geloven in het systeem. Ze vestigen hun hoop op de vaak zoveelste hulpverlener, therapie, enzovoorts. Waar kunnen ze anders nog in geloven? Met andere woorden: wat hebben ze nog voor andere mogelijkheden? In hun eentje de maatschappij instappen? En tegen weer dezelfde problemen aanlopen, vermeerderd met de vooroordelen die mensen hebben over ex-"patiënten"? Nee, slechts een gezamenlijke strijd voor een zelfbepaalde maatschappij biedt een realistisch alternatief. Maar zolang "patiënten" alleen staan zullen ze om te overleven in het systeem moeten blijven geloven. Vandaar.

Terug