De Peueraar 23/24, juli/augustus 1992

Auteur: Eric Krebbers en Petra

Wie te politiseren?

Dit is een reactie van twee (ex-)hulpverleners. Ze reageren op een stuk dat we vorige maand plaatsten over hulpverlening.

Vorige maand stond er een stuk in de Peueraar dat heette "een beetje geld voor een beetje liefde". Nelleke werd hierin geïnterviewd naar aanleiding van haar afstudeerstuk voor de HBO-j "Spiegels". Wij willen reageren op het volgende stuk uit het interview: "De huidige hulpverlening zou een begin kunnen maken het tij te keren door mensen te politiseren. Door de mensen die in de hulpverlening terecht komen meer duidelijk te maken van hoe maatschappelijke structuren in elkaar zitten. Er wat de maatschappelijke oorzaken zijn van hun problemen. Alle mensen die een beroep doen op de hulpverlening bij elkaar zijn een hoop mensen, door hun te politiseren zou je werkelijk iets met de oorzaken van maatschappelijke problemen kunnen doen." Onze reactie gaat in op twee vragen: Zou de hulpverlening wel willen politiseren? Willen de hulpvragers wel gepolitiseerd worden?

Zou de hulpverlening wel willen politiseren?

We hebben tijdens ons werk en onze opleidingen tot hulpverlener niet de indruk gekregen dat veel hulpverleners een radicale maatschappijverandering zouden willen. Enkelen willen dat wel, maar hoe worden dat er meer? Moet de hulpverlening eerst zelf gepolitiseerd worden door de linksere hulpverleners? Dit lijkt ons een erg moeizaam gebeuren. Nu hebben we uit het stuk niet de indruk gekregen dat Nelleke zelf deze weg op wil, maar omdat volgens ons veel linkse hulpverleners idealen in deze richting hebben willen we er toch op ingaan. Het lijkt ons zinvoller ons te verzetten in samenwerking met mensen die daar het nut van in zien. Dat zijn er toch al niet zo heel veel. Door je te beperken tot de hulpverleners worden dat er alleen maar minder. Stel dat enkele hulpverleners wel doorzetten met hun plan de hulpverlening te veranderen. En ze laten zich niet tegenhouden door hun eigen gewenning aan een vaste baan en dito salaris. Ze zouden kunnen trachten hun instellingen te veranderen. Maar de kans is groot dat hun organisatie dan geen geld meer krijgt.

Geld is ook het probleem van de mensen die zich onafhankelijk willen organiseren van de overheid. Zoals Nelleke al schreef zijn de vroeger onafhankelijke organisaties, nu afhankelijk geworden van de overheid. Als het zo moeilijk blijkt in deze maatschappij onafhankelijk te blijven, dan lijkt het ons logischer om te beginnen bij het probleem: de maatschappijstructuur. Die geeft "onze" vertegenwoordiging de macht alternatieve hulp verlening zo goed als onmogelijk te maken. Dit brengt ons naar Nelleke's idee om via de hulp verlening de maatschappij te veranderen.

Willen de hulpvragers wel gepolitiseerd worden?

Als politiserende hulpverlener ben je niet erg geloofwaardig als je in de hulpverlening blijft werken. Je hebt een baan en een diploma, en vaak een andere maatschappelijke positie dan de hulpvrager. Deze loopt tegen dingen aan waar jij geen last van hebt. Bijvoorbeeld een te lage uitkering, slechte huisvesting, elektroshocks, en weinig invloed op zijn of haar eigen therapie. Alleen onafhankelijke hulpverlening zou geloofwaardig overkomen. Als de hulpverleners zich samen met de hulpvragers verzetten. Maar ook zij zullen, volgens ons, weinig succes hebben met politiseren. Naar onze ervaring is er slechts een beetje bewustzijn van maatschappelijke structuren en oorzaken bij de hulpvragers. En hebben ze nauwelijks behoefte dit te vergroten. Vaak zijn ze onzeker, en erg afhankelijk van bijvoorbeeld een relatie, de reguliere hulpverlening of verdovende middelen. Dit zijn de mensen die de ergste klappen hebben gehad en die erg bezig zijn met hun eigen problemen. Het lijkt ons niet erg realistisch van deze mensen de kracht te verwachten om het initiatief te nemen tot verzet. Want verzet volhouden is zwaar. Als je al je energie nodig hebt om je hoofd boven water te houden, dan heb je weinig energie meer over voor andere dingen. Het helpt niet om van anderen te horen te krijgen dat je je zo voelt, of dat je zo bent, door maatschappelijke structuren. Als je te onzeker bent om zonder een vaste relatie te leven, bijvoorbeeld, dan helpt een verhaal over maatschappijstructuren je niet.

Waarom zou je van hen, als onderdrukten, "het bewustzijn" verwachten? Andere onderdrukten zijn zich ook lang niet allemaal zo van hun positie bewust. Bijvoorbeeld vrouwen: lang niet alle vrouwen zijn zo feministisch. En de revolutie van de arbeidsters is ook ergens fout gegaan. Hoeveel energie mensen hier ook ingestoken hebben. Laten we ons verzetten, maar met wie dat wil en dat kan.

Terug