De Peueraar 34, juni 1993

Auteur: Cor Smit


(Ingezonden)

Leiden, stad van vluchtelingen

Een reactie op zwart-wit denken

Onderstaande brief ontvingen we van Cor Smit. Hij is fractie-assistent bij de Leidse afdeling van GroenLinks en in die positie nauw betrokken bij de campagne "Leiden, stad van vluchtelingen". Maar onderstaande heeft hij op eigen titel geschreven. Deze brief is een reactie op de "Stadskrant special" die door De Invalshoek verspreid is.

Stel, als gewone burger van deze stad baal ik van het steeds weer terugkerende racisme van sommige medeburgers. Goed, ik weet dat zij het ook moeilijk hebben als slachtoffers van het kapitalisme en voortdurende aanslagen op hun levensniveau door de regering. Maar ik wil hen duidelijk maken dat zij in feite niet zo veel verschillen van hun anders getinte medemensen. Ik wil stereotiepen ontzenuwen over "onze" cultuur, over "hun" profiteren, over dat "wij" "hun" last niet kunnen dragen. Met name baal ik ervan dat de talloze mensen die vluchten voor onderdrukking, vervolging, verkrachting en oorlogsgeweld een toevlucht wordt geweigerd met een beroep op diezelfde stereotypen. Door vooroordelen en bot egoïsme worden zij vernederd, verjaagd,de gevangenis of de dood in. Dus ga ik met anderen aan de slag. Ik voer actie, steek mijn mening niet onder stoelen of banken en omdat ik weet dat alleen een vermanend vingertje opsteken niet helpt, zet ik allerlei projecten op, gericht op onderwijs, club- en buurthuizen, kunst en cultuur, ontspanning, arbeid, geschiedenis, de kerken en wat ik maar kan verzinnen. Ik wissel dat af met discussiebijeenkomsten over rechts-extremisme, over het overheidsbeleid, etcetera.

Ik durf te wedden, dat de mensen van De Invalshoek dat prachtig zullen vinden. Okee, zij zullen binnen zo'n campagne duidelijk maken dat de uiteindelijke oorzaak binnen het kapitalistische patriarchale systeem ligt en dat dat vooral aangepakt moet worden. Maar we respecteren elkaar en werken samen omdat we weten dat er meer is dat ons verenigt, dan dat ons scheidt.

Hoe anders wordt het, wanneer ik niet zo maar een gewoon burger ben, maar, jawel: ambtenaar. Sterker nog, politici vinden hetzelfde en het gemeentebestuur besluit om, samen met andere maatschappelijke organisaties, zo'n campagne te voeren. Dan moet er natuurlijk wat anders achter zitten! Dat stadsbestuur probeert haar imago op te poetsen, populair te doen. God mag weten voor wie ze populair proberen te zijn, want iedereen weet dat ze dubieuze uitlatingen doen over allochtonen (zie Bolkestein, Kosto) en opkomen voor "onze" burgers-d ie-zel f-al-geen-huis-kunnen-vinden (zie gemeente Alkemade) de grote trend zijn in populair doen. We zeggen het nog anders: dat gemeentebestuur probeert via een reclamestunt vluchtelingen aan te smeren aan de arme bevolking die alle vertrouwen in de politiek verloren heeft. Dat is een wel heel merkwaardige manier om een anti-racisme-campagne anders te omschrijven, maar dan eentje, die ik normaliter in een geheel ander politiek kamp zou verwachten.

Het moge duidelijk zijn: ik vind de kritiek op de manifestatie "Leiden, stad van vluchtelingen" zoals ik die in de "Stadskrant Special" lees op z'n zachtst gezegd merkwaardig. Erger wordt het nog wanneer ik de uitspraken van Harry Westerink lees in het Leidsch Nieuwsblad. Wordt er in de "Stadskrant Special" in sommige stukken nog een beetje vanuit gegaan dat "de gemeente" oprecht iets probeert, Harry doet het allemaal af met "schijncampagne die het imago van de stad moet bevorderen", "flauwekul" (over de aandacht voor het verleden) en de suggestie dat er verder voor vluchtelingen niets gedaan wordt ("Laten ze alle vluchtelingen gewoon helpen normaal deel uit te maken van de samenleving!").

Wij, ambtenaren, beroepskrachten van Vluchtelingenwerk en talloze vrijwilligers, zijn niet bezig om het imago van de stad te verbeteren (en voor wie dan?), maar omdat wij de acceptatie van vluchtelingen belangrijk vinden, ons verzetten tegen racisme en kritiek hebben op de negatieve opstelling van de rijksoverheid tegenover vluchtelingen. Jullie benadering getuigt van een beangstigend zwart-wit denken, een sjabloon-achtige benadering van de werkelijkheid. Het is natuurlijk wel lekker makkelijk: je weet altijd wie de "goeden" en wie de "slechten" zijn.

Er wordt nogal kritiek geleverd op de titel "Leiden, stad van vluchtelingen". Alsof "de gemeente" daarmee wil uitdrukken dat zij vindt dat zij zo goed voor vluchtelingen is. Maar dat is natuurlijk niet de bedoeling, zoals jullie ook overal kunnen lezen. In feite is de titel een appel aan de Leidse bevolking, om duidelijk te maken dat ook zij rechtstreeks afstammen van vluchtelingen, dat de hele stad geworden is wat-ie is door vluchtelingen. Schiet "een echte vluchteling" niets op met dat historische verhaal over de achtergrond van de "autochtone" Leidenaars.? Wel als de "autochtone" Leidenaar zich mede daardoor beter kan herkennen in de moderne vluchtelingen, zich daardoor realiseert dat het verschil niet zo groot is, zelfs dat die "eigen" cultuur ook maar een samenraapsel van "vreemde" invloeden is. Dat vergroot volgens ons de acceptatie en doorbreekt stereotypen. Dat geschiedenis een behoorlijke rol speelt in het hele bewustwordingsproces, is trouwens niet iets wat wij zo maar bedacht hebben. De vrouwenbeweging en de arbeidersbeweging weet dat allang. Dat verhaal is natuurlijk niet voldoende. Je kan het daarbij niet laten en dat doen we ook niet. Ook jullie weten goed dat we juist hebben gezegd dat wij dit keer minder accent zouden leggen op het historische verhaal en meer op de actuele situatie van de vluchtelingen nu. Je hoeft maar naar de verschillende activiteiten te kijken, van culturele tentoonstellingen tot huiskamerbijeenkomsten via de club- en buurthuizen, en onze stukjes in de verschillende bladen te lezen om te zien dat dat ook gebeurt.

Jullie hebben het er ook over dat de indruk gewekt wordt "dat vluchtelingen alleen welkom zijn voor zover "wij", dat wil zeggen de autochtone Leidenaren, er beter van worden". Ik kan me nogal boos maken om zo'n zin: dit is dom of smerig. Wij gaan in feite in op het vooroordeel dat vluchtelingen zo'n last zijn en hoe goed "wij Hollanders" niet zijn, dat wij zoveel voor anderen zouden doen. Wij stellen geen eis dat we zouden moeten kunnen profiteren. Wij stellen gewoon dat de samenleving beter wordt van andere culturele invloeden en van de vaardigheden van "allochtonen", dat er niets is om bang van te zijn. Natuurlijk hebben wij ook een verantwoordelijkheid tegen vluchtelingen en migranten en dat zeggen wij ook. Maar alleen dat benadrukken werkt gewoon niet, zeker niet tegenover mensen die al voortdurend met een beroep op dergelijke verantwoordelijkheid worden gedwongen in te leveren. Dan slaat dat om in "wij doen al zoveel voor anderen".

Jullie draven nogal door met de suggestie dat in Leiden niets voor vluchtelingen wordt gedaan en met jullie afgrijselijke sticker "Stad van racisme en razzia's". Voor asielzoekers en vluchtelingen wordt behoorlijk wat georganiseerd, zowel door de gemeente (scholing, werkprojecten, huisvesting) als door (het stevig gesubsidieerde) Vluchtelingenwerk met haar tientallen, keihard werkende vrijwilligers. Leiden steekt niet zo slecht af bij de rest van Nederland wat dat betreft, integendeel. Het moet en kan natuurlijk nog veel beter. Vaak stuit je daarbij op de grenzen van wat wettelijk mogelijk is (asielzoekers mogen niet werken of naar school). In ieder geval wordt geprobeerd vluchtelingen normaal deel uit te laten maken van de samenleving. En wat dat weinig indrukwekkende aantal van 300 opvangplaatsen betreft, beste Harry, een eenvoudige rekensom leert dat, wanneer iedere gemeente in Nederland relatief evenveel plaatsen zou proberen te realiseren, dat er dan meer opvangplaatsen zouden zijn dan er nu asielaanvragen worden ingediend. Overigens willen wij ons er niet mee op de borst slaan: wij vinden het onze verantwoordelijkheid ons een hogere taak te stellen, nu de 2 promille (=200 plaatsen) gerealiseerd zijn. Wanneer wij daar bekendheid aan geven, is dat vooral bedoeld om ook andere gemeenten in Nederland aan te sporen hetzelfde te doen en de rijksoverheid duidelijk te maken dat er in Nederland ruimte is voor meer vluchtelingen, dan het aantal dat nu toegelaten wordt. En het mooie hier in Leiden is, dat we, daar nog een politieke consensus voor hebben ook! Hier hoor je geen politici, op zoek naar verloren stemmen, zeggen dat het wel genoeg is geweest.

Stad van racisme en razzia's? In de krant heb ik al gezegd dat ik dat overtrokken vind. Ik vind dat ik mij daarmee nogal ingehouden heb. Inderdaad, ook in Leiden komt racisme voor en dat moeten we keihard bestrijden. We moeten optreden tegen racistische kladderpartijen en verspreiden van folders en we moeten proberen de voedingsbodem weg te nemen. "Stad van vluchtelingen" zie ik juist ook in dat verband, maar dat heb ik in het begin al duidelijk gemaakt. Maar laat ik ook zeggen dat ik niet bepaald onder de indruk ben van het overzicht dat jullie geven. Elke uiting van racisme is er een te veel, maar ik denk dat je een langere lijst kan maken van telefoontjes aan Vluchtelingenwerk of de gemeente Leiden van mensen die spullen beschikbaar stellen voor vluchtelingen, die als vrijwilliger 15 tot 20 uur per week vluchtelingen willen begeleiden, die willen helpen bij acties, van acties tegen racisme etcetera. Toch zou ik aan zo'n lijst niet het etiket "Stad zonder racisme" willen geven: daarvoor zegt zo iets veel te weinig. Racisme is een probleem, ook in Leiden, maar het is opvallend dat het hier nog geen enkele georganiseerde vorm heeft aangenomen.

Razzia's dan. Jaagt de politie op illegalen en zo ja, is dat de verantwoordelijkheid van de gemeente? Het antwoord op de tweede vraag is duidelijk: dit college van B&W heeft duidelijk gezegd dat het geen actief opsporingsbeleid naar illegalen wil, maar de gemeente heeft feitelijk geen bal over de Vreemdelingendienst van de politie te vertellen. De vreemdelingenpolitie zelf gaf overigens in de "X" op 25 mei duidelijk te kennen ook helemaal niet op "illegalen" te willen jagen! Opvallend was ook dat ze de afgelopen jaren slechts 3 uitgeprocedeerde en niet-erkende asielzoekers opgepakt hebben. Hun verhaal, nauwelijks aangevallen door De Invalshoek leek mij niet echt te getuigen van de bloedhondenmentaliteit die jullie aan de politie toeschrij ven. En met het gebruik van termen, waarmee je het een en ander vergelijkt met 40-45 (razzia, Anne Frank-achtige wijze), schieten jullie wel erg ver door. Je vraagt je af of jullie wel weten waar jullie het over hebben, of vinden jullie het in de grond van je hart jammer dat jullie die tijd gemist hebben, of dat je niet in Latijns-Amerika woont, zodat je nooit de kans zult krijgen uit te groeien tot een Hannie Schaft of Che Guevara?

Weet je, zo'n inval in een bedrijf waar illegalen werken gebeurt meestal niet om illegalen te pakken, maar om een baas te grijpen die zijn arbeiders onderbetaalt, in klote-omstandigheden laat werken, geen premies betaalt, etcetera, of die een zwik zwartwerkers in dienst heeft. En, ik zal het maar toegeven, ik vind het helemaal niet erg wanneer een zwartwerker wordt opgepakt, die naast zijn uitkering een volledige, betaalde baan heeft (ik heb het nu niet over de mensen die er wat bij moeten sjoemelen om hun hoofd boven water te kunnen houden en ook ik vind de politieke campagne om alle uitkeringsgerechtigden zwart te maken verwerpelijk). Wanneer bij een actie tegen dat soort uitbuiters en oplichters "illegalen" worden opgepakt, vind ik dat heel vervelend. Maar moeten wij daarom die uitbuiters en oplichters maar carte blanche geven en daarmee ook de grootkapitalisten die uiteindelijk het meest profiteren van de uitbuiting van "illegalen"? Daar heb ik toch wat moeite mee. Kortom, ik vind jullie kritiek op een heel aantal punten niet terecht. Ik vind ze ook niet eerlijk: jullie weten wel beter wat wij willen, of kunnen het althans weten. Opvallend is ook het grote aantal uit zijn verband gerukte, verwrongen of anderszins onjuiste ideeën die jullie ons in de schoenen schuiven. Ik vind een heleboel uitspraken die jullie doen ook heel erg beledigend. Ik maak me dan niet zo druk om het imago van de gemeente, alswel om een heel stel mensen die zich ontzettend inzetten om racisme te bestrijden en/of vluchtelingen op te vangen.

Voor alle duidelijkheid, ik schrijf dit verhaal volledig op persoonlijke titel en niet namens "de gemeente" of de werkgroep "Leiden, stad van vluchtelingen". Ik voel me geroepen om te reageren, omdat ik altijd een zekere verwantschap voelde met jullie. Volgens mij schiet je meer op met bijdragen als "Waarom mensen vluchten", dan met het verspreiden van halve waarheden en hele onwaarheden. Daarmee verzwak je alleen je streven naar een andere, rechtvaardige samenleving.

Hierop reageerden Karin en Harry Westerink

Terug