De Peueraar 49, september 1994
Auteur: Gerard van Hees
(ingezonden)
Economie-debat
In Peueraar 35/36 stond een open brief van politiek informatiecentrum De Invalshoek aan GroenLinks Leiden. Er ontspon zich een levendige discussie tussen De Invalshoek en Gerard van Hees, redacteur van het afdelingsblad van GroenLinks Leiden "Zout in de pap" (Peueraars nummer 35-38).
In haar open brief schreef De Invalshoek over de dubbelheid van GroenLinks: enerzijds zorgen voor subsidie aan vrijwilligersorganisaties als De Invalshoek en anderzijds een wethouder leveren aan het College van B&W die vrijwilligers de arbeidsmarkt opjaagt. Om de door De Invalshoek aangekaarte problematiek nog eens in het geheugen te brengen plaatsen we hieronder eerst een recent artikel uit het Leidsch Dagblad (20 augustus) waarin journalist Wim Koevoet de vinger op precies dezelfde zere plek legt.
"Sociale dienst houdt mij van mijn werk
Een politieke prent over de affaire-De Souza zou er als volgt uitzien: twee oudere jongeren geven een jonge man een aai over zijn bol en schoppen tegelijkertijd tegen zijn achterwerk. Op de achtergrond stort een theater in, waarvoor net een lange rij mensen stond te wachten. 'De twee gezichten van de gemeente', zou Francis de Souza er zelf boven zetten. "Het gemeentelijke vegeteren op de inzet van vrijwilligers", suggereert directeur R. Visser van het Leids Vrijetijdscentrum (LVC).
De twee oudere jongeren op de tekening zijn de wethouder van sociale zaken, GroenLinkser Jan Laurier en cultuurwethouder Pex Langenberg van D'66. het instortende gebouw is centrum X aan de Haarlemmerstraat, dat wordt gerund door De Souza, zijn acht collega's van de kernploeg en 50 andere medewerkers. Op de tekening staan zij machteloos toe te kijken. Wellicht zijn zij straks aan de beurt.
De Souza is in conflict geraakt met de sociale dienst over zijn vrijwilligerswerk dat hij moet staken omdat hij onvoldoende beschikbaar zou zijn voor de arbeidsmarkt. Hoewel de strijd nog niet gestreden is is De Souza aan de verliezende hand.
De Souza, een uitkeringsgerechtigde bioloog, was er bij toen begin 1992 de voormalige Rex-bioscoop werd gekraakt. De krakers wilden er niet wonen maar (pop)culturele programma's draaien. Vriend en vijand zijn het erover eens dat ze in hun opzet zijn geslaagd.
De gemeente Leiden is vriend en vijand tegelijk. Raadsleden hebben X herhaaldelijk een waardevolle aanvulling op het culturele aanbod in de stad genoemd, stemden in met enkele subsidies en gedogen de bezetting van het gebouw door de krakers. De Souza werkt namens X met wethouder Laurier samen in een werkgroep die het culturele aspect van 'Leiden Vluchtelingenstad' gestalte geeft. Ambtenaren van Lauriers sociale zaken bestoken De Souza ondertussen met brieven waarin hem wordt verboden zijn werk bij X voort te zetten.
De Souza kreeg in oktober van 1992 zwart-op-wit toestemming van de sociale dienst om met behoud van zijn RWW-uitkering voor X te blijven werken. Wel moest hij blijven solliciteren. De Leidenaar gooide heel zijn ziel en zaligheid in het (pop)cultuurcentrum. Hij is nu programmeur van wereldmuziek, zit in de redactie van het maandblad Index, maakt deel uit van het bestuur, verricht coördinerende werkzaamheden en vervaardigt tapes voor de verkoop. Hij wordt als 'onmisbaar' beschouwd.
In november 1993 kreeg hij een brief waarin de sociale dienst opbiecht een fout te hebben gemaakt. De toestemming om met behoud van uitkering te werken, was maar een jaar geldig, dus tot augustus 1993. De Souza kreeg vier maanden uitstel om de nog lopende zaken bij X af te handelen. Per 1-1-94 moest hij beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. "Op het moment dat ik die brief kreeg, was er nog maar anderhalve maand van dat uitstel over", zegt de ontstemde De Souza. "Wat wil de sociale dienst nu eigenlijk van me. Dat ik 24 uur per dag ga solliciteren? Alsof er zoveel banen zijn. Ik verbreed mijn sollicitatiespectrum juist door bij X te blijven. Ik doe hier een schat aan ervaring op."
Ondersteund door Johan Andree, stafkracht van het LVC, bond De Souza de strijd aan. Andree probeert de gemeente vanuit zijn 'beroepsmatige overtuiging' te laten inzien dat De Souza 'een sleutelfiguur' is voor de Leidse popcultuur. Tot op heden mag het allemaal niet baten want de sociale dienst geeft geen krimp. Moedeloos veegt De Souza al zijn papieren bij elkaar. "Ze houden me van m'n werk", zegt hij.
Een jaar later
De discussie tussen Gerard van Hees en De Invalshoek is nog niet ten einde. Speciaal voor de discussie-avond "Pluche of marge" komt Gerard er nog eens op terug.
De reactie van De Invalshoek onder het motto " Personeelschef van BV Nederland?" heeft mij destijds wegens tijdgebrek niet tot verder actie aangezet. Gelukkig dat ik nu een herkansing krijg. Ik heb de stukken er nog eens op nagelezen en moet constateren dat we niet eens zozeer een andere analyse hebben, maar vanuit twee verschillende werelden tegen de problematiek aankijken, maar dat bij De Invalshoek volledig een visie ontbreekt over verleden, heden en toekomst. De stukken getuigen van een historisch analfabetisme. De rol van de arbeidersbeweging, de rol van de vakbonden, hierover wordt geen letter geschreven. Het strijden voor werk is iets dat voor De Invalshoek blijkbaar totaal niet bestaat. Ik krijg de neiging om te gaan vertellen over Marx, de opkomst van de arbeidersbeweging, de diamantbewerkers en de strijd om de acht-uren-dag. Dat besef lijkt volledig afwezig bij mijn opponenten. In heel hun reactie ook geen woord over arbeidstijdverkorting bijvoorbeeld. En terwijl ik toch probeer een visie te geven, dan wordt dat beperkt tot de constatering van 'het wederom uitleggen van de regels'. Een identificatie met de machthebbers zelfs. Ook wordt mij een gedachtegang toegedicht van de 'doorzichtige staat'. Daarvoor heb ik in het verleden echt teveel boekjes van Marx gelezen.
Eigenlijk is het uitgangspunt van De Invalshoek heel simpel. Hun links-radicale structuren worden afgebroken door het optreden van de Sociale Dienst. Daarmee geven ze aan dat die structuren alleen kunnen bestaan doordat een paar mensen met behoud van uitkering die overeind houden. Waar het echter werkelijk om gaat naar mijn mening is datgene waar ik mijn reactie mee afsloot, namelijk dat links steeds minder in staat is om mensen aan zich te binden om structuren op te bouwen en in stand te houden. "Sterft gij oude vormen en gedachten" lijkt juist nu voor links te gelden. Waarom spreken we niet meer aan, is een zinnigere discussie dan die van De Invalshoek, die blijkbaar niet in de gaten heeft dat er dus steeds meer mensen met een uitkering zijn die die links-radicale structuren in stand zouden kunnen houden, maar dat niet doen omdat ze andere prioriteiten stellen. Ik schrijf in mijn reactie over de waarde die De Invalshoek heeft. Die waarde wordt bepaald door de inhoud van haar werk en absoluut niet door wie dat doet. Absoluut irrelevant of dat iemand is met betaald werk of een uitkering.
Ik word neergezet als een bestuurder, daar waar ik meen gewoon met enige kennis van zaken te reageren. Wat flauw vind ik het dat zo "op de persoon" wordt gespeeld. Mede daardoor ontstaan vreemde redeneringen die voortkomen uit persoonlijke frustraties. Ik heb geprobeerd de visie van De Invalshoek uit de stukken te distilleren. Je komt dan bedrogen uit. Het is aan de magere kant. De moeilijke punten worden omzeild, bijvoorbeeld mag een samenleving (ook een socialistische) van al haar burgers een bijdrage vragen. En ook, hoe financieren we de uitkeringen. Dat is naar mijn mening niet alleen een rechts maar ook een links probleem. In de visie van De Invalshoek gaat het om inkomen boven werk, en bestaat er een maximumloon dat gekoppeld is aan het minimumloon, geëmotioneerd worden vervolgens de machthebbers opgeroepen om de plees zelf schoon te maken. Met alle respect, maar dat is toch gewoon een onsamenhangend geheel. De Invalshoek bekijkt de problemen vanuit het verschijnsel loonslavernij, en constateert dan dat niemand daartoe verplicht zou mogen worden. We moeten dan discussiëren hoe de loonslavernij af te schaffen, niet hoe haar als individu te vermijden. Het is zo perspectiefloos wat jullie schrijven. De kern wordt niet geraakt. Het verzandt in het citeren van een medewerker van de Sociale Dienst, dat ik ongepast noem. Niet zoals jullie suggereren omdat de naam van de medewerker er niet in staat, maar wel omdat jullie er autoriteit aan ontlenen over datgene wat Hans de la Mar al dan niet zou zeggen. Dat is een methode die gebruikelijk is voor journalisten van de Privé, en wat mij betreft De Invalshoek onwaardig. Roepen de loonslavernij af te schaffen, zonder aan te geven hoe die strijd thans ook aan te pakken.
De Invalshoek verbindt zich in haar politieke werk in het geheel niet met reeds bestaande politieke en maatschappelijke progressieve krachten. Op dit moment al wordt er gestreden voor humanisering van de arbeid. Ook voor werk in de collectieve sector. Voor herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid. Ook zal er snel een politiek antwoord moeten komen op die paarse derrie die over ons wordt uitgestort. Mensen die het al goed hebben krijgen 9 miljard lastenverlichting, mensen aan de onderkant worden voor de zoveelste maal 'ontkoppeld'. Die gegevens kunnen toch basis zijn voor politieke strijd nu, binnen de ordening. Dat is een politiek strijdpuntenplan voor de korte termijn, waarin mensen zich kunnen herkennen, waarmee je in discussie kunt treden met mensen van de PvdA en uit de vakbeweging, zo goed als met je eigen moeder. Dat moet leiden tot structurele veranderingen op de lange termijn, uitmondend in een nieuwe maatschappij waarin mensen gelijke kansen hebben, waarin milieuvernietiging en onderdrukking is afgeschaft. Waarin een ieder presteert naar vermogen en neemt naar behoefte. Zonder een programma met perspectief voor de korte termijn, volgens mij ook geen veranderingen op de lange termijn.
Het politiek strijdpuntenplan voor de korte termijn gaat wat mij betreft uit van het gegeven dat de individualisering van het inkomen zich de komende decennia volledig voortzet. Arbeidsparticipatie kan alleen op basis van verregaande arbeidstijdverkorting. Een ecologisering van het belastingregime, bijvoorbeeld openbaar vervoer goedkoper en particulier vervoer duurder. Een stopzetting van de lastenverlichting, en dit geld gebruiken voor het aflossen van de staatsschuld (de mensen die het hardst roepen dat deze omlaag moet zoeken dit in vermindering van de uitgaven i.p.v. verhoging van de inkomsten) en behoud koopkracht minima. Een ontparticulisering van de gezondheidszorg zodat flink op het totale budget bespaard kan worden. Grond in eigendom van de gemeenschap. Afschaffing van de aftrek hypotheekrente boven een bepaald bedrag, zodat het betalen van belasting weer terugkeert naar het oorspronkelijke uitgangspunt van de sterkste schouders en de zwaarste lasten. Handhaving van noodzakelijke voorzieningen, zoals bijvoorbeeld een leefbare studiebeurs.
Kortom, een programma waarmee je ook nu iets kunt. Voor De Invalshoek is het goed om eens goed na te denken over die prachtige woorden van Marx, die eens schreef dat de filosofen zo stinkend hun best deden om de wereld te begrijpen en te ontleden, maar dat het er uiteindelijk op aan kwam om de wereld te veranderen. Dat vereist een programma voor de korte, én voor de lange termijn.