Lokaal Kabaal 22, april 1997
Auteur: Petra Schultz en Eric Krebbers
Leiden, stad voor illegalen?
Vorig jaar nam de gemeenteraad een motie aan waarmee men aan illegalen gezondheidszorg en onderwijs garandeert. Nu weigert men uitgeprocedeerde vluchtelingen uit hun woning te zetten. Hoe ver wil het gemeentebestuur gaan met haar protest tegen het harde vreemdelingenbeleid? Gaat men zich bijvoorbeeld ook inzetten tegen de oppakquota van de vreemdelingenpolitie? Jan Laurier, GroenLinks-wethouder van Sociale Zaken: "We zijn nooit een doorgeefluik geweest voor de landelijke politiek."
Met de motie protesteerde de gemeente nadrukkelijk tegen de Koppelingswet. "Het kan een dure motie worden", aldus Laurier, "maar we hebben de zorgplicht voor alle inwoners. Daarom vind ik dat we met deze motie niet tegen de wet in handelen. Je kunt mensen niet administratief uitsluiten en doen alsof ze niet bestaan." Ondertussen worden op het Leidse stadhuis wel, net als in alle andere steden, de computerbestanden gekoppeld om de opsporing en uitsluiting van illegalen makkelijker te maken. Volgens Laurier kan de gemeente daar niets aan doen. "Maar", zo beweert hij stellig, "de gemeente zal geen actief opsporingsbeleid voeren, ook niet naar illegale arbeidsmigranten."
Toegeschoven verantwoordelijkheid
De landelijke overheid kan sommige uitgeprocedeerde vluchtelingen niet deporteren, bijvoorbeeld omdat hun herkomstland hen weigert. Door hen zoveel mogelijk van alle voorzieningen uit te sluiten hoopt men dat ze 'uit zichzelf' zullen vertrekken. De rijksoverheid wil daarom dat er straks geen uitgeprocedeerden meer in ROA-panden wonen en heeft de gemeenten de verantwoordelijkheid toegeschoven om vluchtelingen er daadwerkelijk uit te gooien. Sommige gemeenten bedanken voor die eer. Laurier: "Wij willen uit principe geen uitgeprocedeerde vluchtelingen uit hun huis zetten. We kunnen vluchtelingen toch niet dakloos maken, terwijl we net een dak- en thuislozencentrum hebben geopend?"
Vanuit het Leidse opvangcentrum voor asielzoekers worden uitgeprocedeerde asielzoekers nog steeds wél op straat gezet of het land uitgegooid. Laurier: "Daar hebben we geen zeggenschap over. De Centrale Opvang Asielzoekers (COA) huurt het terrein van ons. Je zou hen als een particulier initiatief kunnen zien, als een huisbaas waar wij geen invloed op hebben. Bij het verhuur van ROA-panden aan asielzoekers zijn wij zelf de huisbaas."
Eigen beleid?
Het D66-Tweede Kamerlid Dittrich wilde de gemeenten nog meer verantwoordelijkheden geven, zoals een "zware adviesbevoegdheid" over het al dan niet deporteren van illegalen. Laurier: "Zo worden gemeenten medeverantwoordelijk gemaakt voor het uitzettingsbeleid. Dat is een nadeel. Wij willen het landelijke beleid niet legitimeren. Maar het wordt wel interessant als we daadwerkelijk invloed zouden kunnen uitoefenen. Mensen die al een tijd in Leiden wonen, zijn hier geworteld. Daar moeten we consequenties uit trekken. En dan maakt het geen verschil of ze uitgeprocedeerde vluchteling zijn of een illegale arbeidsmigrant. We hebben dit overigens nog niet doorgesproken in de gemeenteraad."
Als gemeentebesturen medeverantwoordelijk worden voor deportatie, kan dat ook slecht uitpakken. Rechtse gemeenten zouden nooit voor illegalen opkomen. Nu uitzettingen massaal plaatsvinden, meent Laurier dat de maatschappij positiever reageert op de vluchtelingen: "Vroeger moesten we de blaren op onze tong praten, wilden we opvang voor asielzoekers regelen. Nu komen gemeenten en scholen in het geweer om tegen uitzettingen te protesteren."
Jokt Goekoop?
Onlangs werd een Zaïrees uit Leiden 's ochtends vroeg uit zijn bed gelicht en gedeporteerd. De politie wist dat hij samenwoonde met zijn Nederlandse vriendin en bezig was om legaal te worden. Laurier sprak zich publiekelijk uit tegen de uitzetting. Had hij niet meer kunnen doen? "De gemeente heeft maar een beperkte rol", volgens Laurier, "de Vreemdelingendienst valt direct onder het gezag van het ministerie van Justitie. De korpsbeheerder, burgemeester Goekoop, heeft daar niets over te zeggen."
"Wij kunnen er niets aan doen", dat argument werpt de gemeente steeds in de strijd bij kritiek uit de samenleving. Merkwaardig genoeg beweerde de burgemeester van Nijmegen kort geleden iets heel anders. Hij zei wél grip te hebben op zijn Vreemdelingendienst en bepaald te hebben dat er in zijn stad 's nachts geen illegalen van hun bed gelicht mogen worden. En er zou ook niemand uit Nijmegen uitgezet kunnen worden zonder zijn toestemming. Zou VVD-er Goekoop steeds gejokt hebben over zijn mogelijkheden om deportaties tegen te houden? Laurier belooft een en ander uit te zoeken.
Haalbaar
Wat kan en wil de gemeente doen voor illegalen? De gemeente maakt hen niet dakloos, maar zegt niet te kunnen voorkomen dat de vreemdelingenpolitie hen het land uitgooit. Laurier en zijn medebestuurders manoeuvreren altijd krampachtig binnen de landelijk vastgestelde en zeer beperkte "haalbare" grenzen. Instellingen die verder gaan waar de gemeente ophoudt, worden echter wel op allerlei manieren ondersteunt. Zo schenkt men bijvoorbeeld geld aan illegalenondersteuners voor medische hulp.
Maar zou de gemeente dan niet ten minste fel kunnen protesteren tegen het quotum van 550 illegalen dat 'onze' politie jaarlijks moet oppakken? "Ook dat valt buiten de politieke discussie in Leiden", aldus Laurier, "alleen in een concreet geval wordt er wel over gesproken."