De Fabel van de illegaal 35, juli/augustus 1999
Auteur: Eric Krebbers
Op 12 juni was een reeks Leidse sportzaken die Nike-spullen verkopen het doelwit van sabotage-acties. Dat was niet voor het eerst. Actievoerders gooien verfbommen tegen de winkelpuien, slopen Nike-koopwaar en lijmen de winkeldeuren dicht. Reden: Nike buit zijn Aziatische arbeidsters op een verschrikkelijke manier uit. De actievoerders verklaren zich in hun persberichten solidair met het wereldwijd groeiende verzet tegen de multinational.
"Nike zet 10 miljard dollar per jaar om met een winst van 800 miljoen dollar. Nike maakt wereldwijd 37% van alle sportschoenen en steekt jaarlijks 1 miljard dollar in agressieve marketingcampagnes om geld van jongeren af te troggelen door ze wijs te maken dat je zonder golfje op je schoenen niet meetelt." Aldus de actiegroep "Henk Sneevliet" die op 12 juni de sloten dicht lijmde van een tiental sportzaken in het centrum van Leiden, "om de verkoop van Nike-artikelen tijdelijk stil te leggen". Henk Sneevliet was een Nederlandse communist, die in het toenmalige Nederlands-Indië de koloniale en arbeidsverhoudingen aan de kaak stelde.
Mond afplakken
"In 350 fabrieken in 30 landen werken 400.000 mensen zich kapot voor Nike", schrijft de actiegroep verder. "90% is vrouw. 4/5 van de fabrieken staat in Azië, de meeste in Indonesië en China. Nike-arbeidsters verdienen maar 500 dollar per jaar, ver onder het bestaansminimum. Daarom moeten ze overwerken. Werkweken van 65 tot 85 uur zijn heel gewoon. Per dag maken ze 200 tot 300 schoenen. De fabrieken lijken op een strafkamp. Per dag mogen ze maar 1 keer naar de wc. Voor straf moeten ze soms urenlang in de brandende zon staan en knielen voor chefs. Chefs die vinden dat arbeidsters teveel praten plakken hen de mond af. Lichamelijk en seksueel geweld vindt aan de lopende band plaats. Uit een rapport van Ernst en Young (gemaakt in opdracht van Nike zelf) bleek dat Vietnamese arbeidsters blootgesteld worden aan giftige stoffen die 177 keer de wettelijke maximumnorm overschrijden. 3/4 van hen is er ziek van."
Vingers op 'n hoop
In andere internationale rapporten staan schokkende getuigenissen van arbeidsters over de mishandelingen waaraan ze bloot staan. "De manager zette 6 arbeidsters op een rij, stelde hen verantwoordelijk voor de gemaakte fout, en begon hen op het hoofd te timmeren met een schoenzool", aldus een vrouw. Een gewezen Nike-medicus vertelde dat zo vaak vingers door de machines werden afgehakt dat hij ze maar buiten op een hoop gooide. Vermoeide arbeiders raken ook vaak geklemd tussen de handpersen en hete stoom verbrandt dan hun onbeschermde bovenarmen.
"De produktiekosten (waaronder het arbeidsloon) van Nike-schoenen bedragen slechts 4% van de winkelprijs die met name jongeren moeten neertellen. De rest verdwijnt in de zakken van Nike en van de winkeliers. Ook de Leidse winkeliers profiteren vrolijk mee van de uitbuiting van de Aziatische arbeidsters", sneert de actiegroep Henk Sneevliet.
Japanse leger
"Bedrijven als Nike moeten gezien worden als de vijand, net zoals we legers en overheden zien die mensenrechten schenden. Wat is het verschil tussen het gedrag van Nike in Indonesië en elders, en het Japanse leger gedurende de Tweede Wereldoorlog?" Dat zei Nobelprijswinnaar Jose Ramos-Norta. Hij is leider van het verzet op Oost-Timor.
De actiegroep Henk Sneevliet valt hem bij: "Wereldwijd groeit het verzet tegen Nike. In Indonesië, Vietnam en China komen de arbeidsters zelf in opstand. Ze klagen hun chefs aan via protestpetities en staken met duizenden tegelijk. Directies schromen niet om dan politie en leger op hen af te sturen." Vakbondsleiders worden thuis opgezocht door knokploegen en met messen bewerkt. "In de VS en Canada protesteren vakbonden, studenten en vrouwenorganisaties samen tegen Nike. In Europa wordt sinds 1995 actie gevoerd onder het motto "Geen schandalen aan onze voeten!" Onder druk van de acties heeft Nike een gedragscode voor producenten opgesteld. Maar zelfs die minimale eisen worden niet nageleefd. Meer en hardere acties zijn nodig", zo besluit de actiegroep Henk Sneevliet zijn persbericht.
Regelmatig wordt er een internationale actiedag tegen Nike georganiseerd. Tijdens die van 17 oktober 1998 werd in veel landen gefolderd bij filialen. In enkele steden in de Verenigde Staten richtten actievoerders zodanige vernielingen aan dat sportwinkels gesloten moesten worden. In Leiden lijmde de actiegroep "Sportclub Nike in the air!" van 3 Leidse sportfilialen de voordeuren dicht. Twee dagen eerder waren alvast 3 andere winkels aan de beurt geweest. Bij sommige winkels lag de verkoop tot ver in de middag stil.