De Fabel van de illegaal 71/72, zomer 2005
Auteur: Eric Krebbers
Nieuwe misdaadcijfers tonen vooral racisme bij politie aan
In april 2005 kwam het ministerie van Justitie met het onderzoek "Verdacht van criminaliteit: allochtonen en autochtonen nader bekeken". Daaruit zou blijken dat "niet-westerse allochtonen" crimineler zijn. De onderzoeksresultaten zijn echter ook op een heel andere manier te interpreteren: als bewijs dat de politie racistisch is omdat men mensen met een kleurtje vaker verdenkt.
Vrouwe Justitia, het symbool van de rechtspraak, wordt traditioneel afgebeeld met een blinddoek om aan te geven dat het haar niet om de persoon van de verdachte gaat, maar om zijn daden. Vroeger stond bijvoorbeeld de adel boven de wet, maar sinds de Verlichting is iedereen - officieel tenminste - voor de wet gelijk. Het ministerie van Justitie maakt daar nu een einde aan en gaat voortaan meer aandacht besteden aan de huidskleur van verdachten.
Obsessie
Net als de apartheidsstaat vroeger in Zuid-Afrika, is de Nederlandse overheid tegenwoordig geobsedeerd door het indelen van de bevolking in wit en zwart. Maar juist omdat die termen nog aan apartheid doen denken, hanteert men voorlopig liever de indeling in "autochtonen", "westerse allochtonen" (beide wit) en "niet-westerse allochtonen" (zwart), een indeling die dus bij benadering op hetzelfde neerkomt. De overheid bestempelt iedereen tot "niet-westerse allochtoon" die niet in het rijke westen geboren is of die minimaal een ouder heeft die daar niet geboren is.
"De registratie van etnische herkomst van groepen in de criminaliteit is lang een taboe geweest", klaagt minister van Justitie Donner. "In de registraties waarop de statistieken over opsporing, vervolging en berechting zijn gebaseerd, worden namelijk alleen het geboorteland en de nationaliteit vastgelegd. Het was daarom niet mogelijk om nader inzicht te krijgen in de vertegenwoordiging van de tweede generatie (in Nederland geboren) allochtone bevolkingsgroepen." Met andere woorden: omdat de herkomst van hun ouders niet bekend was, kon men van verdachten met de Nederlandse nationaliteit en van in Nederland geboren verdachten uit de statistieken niet achterhalen of ze misschien toch mogelijk een "niet-westerse allochtoon" waren en dus hoogstwaarschijnlijk een kleurtje hadden.
Daar heeft Justitie nu verandering in gebracht door het landelijke Herkenningsdienstsysteem (HKS), waarin de politie sinds 1986 alle gegevens over verdachten registreert, te koppelen aan het Sociaal Statistisch Bestand (SSB) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat bestand bestaat uit ongeveer 20 registers van onder meer de belastingdienst, de uitkeringsinstanties en het hoger onderwijs, die allemaal op hun beurt weer gekoppeld zijn aan de Gemeentelijke BasisAdministratie (GBA). Het SSB biedt zodoende individuele gegevens over alle inwoners van Nederland, inclusief informatie over de geboorteplaats van de ouders.
Klassejustitie
Volgens de onderzoekers van Justitie staat maar liefst 7,1 procent van de "niet-westerse allochtone" mannen bij de politie als verdachte van een misdrijf geregistreerd. Dominicanen, Antillianen en Marokkanen zouden daarbij de koplopers zijn. Van de "autochtone" mannen is slechts 1,6 procent ooit door de politie verdacht geweest. In totaal zou 37,5 procent van alle verdachten van "allochtone" herkomst zijn. "Het aandeel van allochtonen in de verdachtenpopulatie is daarmee twee keer zo groot als hun aandeel in de Nederlandse bevolking", aldus de onderzoekers. "Vooral de niet-westerse allochtonen zijn oververtegenwoordigd in deze criminaliteitscijfers. Binnen deze groep is het aandeel van de eerste generatie in de verdachtenpopulatie bijna drie keer zo groot als op grond van hun aandeel in de bevolking mag worden verwacht. Van de tweede generatie is dit aandeel bijna vier keer zo groot."
Deze opzienbarende onderzoeksresulaten zijn op zeer uiteenlopende manieren uit te leggen en te interpreteren. Volgens de oerconservatieve Donner tonen ze "de geringe binding met de samenleving" en de "gebrekkige integratie" van "niet-westerse allochtonen" aan. In werkelijkheid illustreren de cijfers in de eerste plaats het eenzijdige klassenkarakter van Justitie. De onderzoekers blijken namelijk vooral gekeken te hebben naar misdrijven die gepleegd worden door de lagere klassen, de armen en de gemarginaliseerden. "De gegevens van de bijzondere opsporingsdiensten (FIOD-ECD, douane) zijn niet opgenomen in het HKS. Diverse typen misdrijven, zoals economische delicten, milieudelicten of uitkeringsfraude, zijn daarmee ondervertegenwoordigd in het HKS", zo geven de onderzoekers zelf toe. Door onder meer de frauderende en belasting ontduikende burgerij niet mee te tellen, hebben ze logischerwijs de tasjesrovers overgehouden. Het onderzoeksresultaat zat dus al in de werkwijze ingebakken.
Probleemgroep
Daarnaast kan men de hoogte van de aantallen "verdachte niet-westerse allochtonen" ook simpelweg interpreteren als een maat van het racisme bij de politie en security-bedrijven. Veel gekleurde jongeren worden stelselmatig door de politie in de gaten gehouden. Ook maken ze dagelijks mee dat juist zij in de supermarkt nadrukkelijk door de beveiliging achtervolgd worden. Witte "autochtone" jongeren worden veel minder gecheckt. Het is niet verwonderlijk dat de politie dan ook veel meer gekleurde jongeren oppakt. De cijfers zeggen zodoende waarschijnlijk veel minder over "de niet-westerse allochtonen", dan over racistische verdenkingen die kennelijk bij de politie leven. Opvallend daarbij is dat "niet-westerse allochtone" jongeren die meer op "autochtonen" lijken, minder vaak verdacht worden gevonden. De onderzoekers constateerden namelijk dat "binnen de tweede generatie allochtonen degenen met twee ouders van allochtone afkomst relatief (veel) vaker als verdachte bij de politie staan geregistreerd dan de degenen die één ouder van Nederlandse en één ouder van allochtone afkomst hebben."
Journalisten en opiniemakers grepen het onderzoek vanzelfsprekend direct aan om weer stemming te maken tegen migranten en vluchtelingen. Hoewel het bij het onderzoek nadrukkelijk slechts om verdachten en niet om veroordeelden gaat, kopte bijvoorbeeld het Leidsch Dagblad toch: "Allochtonen zijn dubbel zo crimineel". Zulke berichtgeving wakkert het racisme verder aan, ook bij leden van de politie en bewakingsdiensten. Die zullen daardoor voorzover mogelijk nog weer fanatieker "niet-westerse allochtonen" gaan controleren. Het is een vicieuze cirkel. Bij de vervolgonderzoeken die Donner al aangekondigd heeft, zullen de cijfers zodoende straks ongetwijfeld nog ongunstiger uitvallen voor gekleurde mensen. De minister heeft inmiddels gezegd "aanvullende maatregelen" te overwegen bij de bestrijding van criminaliteit, "zonodig gericht op specifieke probleemgroepen". Daarmee doelt de minister helaas niet op de "probleemgroep" van de racistische agenten en beveiligers.
Meer over criminalisering in: "Racisme grondslag van debat over "allochtone" criminaliteit", Eric Krebbers. In: Fabel Archief.