De Fabel van de illegaal 77/78, zomer 2006

Auteurs: Harry Westerink en Ellen de Waard

COA voert schrikbewind in Leids azc

Op zoek naar bondgenoten in zijn gevecht tegen de slechte behandeling van vluchtelingen in het Leidse azc knoopte Ro Frissen begin 2006 contact aan met De Fabel. Een gesprek met een strijdvaardige man die het gruwelijke asielbeleid en de gebrekkige gemeentelijke noodopvang recht voor z'n raap aanklaagt en zich daarbij niet monddood laat maken.

Voorschoten: graven van vluchtelingen die in een azc zijn gestorven. Ze krijgen alleen een nummer op hun graf
Frissen studeerde voor hulpverlener en antropoloog. Hij heeft in Azië en Afrika veel ellende en onrecht gezien. Met eigen geld richtte hij 11 jaar geleden in Oeganda een weeshuis op en later via sponsors nog twee scholen. "De armoede in Afrika wordt kunstmatig in stand gehouden door grote investeerders als de Wereldbank. Zij kopen lokale machthebbers om, die vooral zichzelf verrijken met de opbrengsten van de grondstoffen. Het overgrote deel van de bevolking krijgt niets en zo duurt de armoede voort. Ook in Nederland ontbreekt de politieke wil om de scheve economische verhoudingen in de wereld aan te pakken." Daardoor slaan miljoenen mensen op de vlucht, waarvan er steeds minder Europa nog weten te bereiken.

De laatste jaren vragen Afrikaanse vluchtelingen Frissen steeds vaker om hulp bij hun asielprocedures. Hij heeft zich daarom gestort op ondersteuningswerk voor mensen zonder verblijfsvergunning. "Het asielbeleid moet gericht zijn op zorg en bescherming", noemt hij als zijn voornaamste beweegreden. Volgens internationale verdragen hebben vluchtelingen daar recht op. "Door mijn ervaringen met vluchtelingen ben ik me steeds meer gaan verdiepen in de trauma's die ze oplopen. Die trauma's worden vaak nauwelijks behandeld, terwijl men daartoe wel verplicht is. De overheid, met de IND en het COA voorop, verschuilt zich achter een façade van rechtvaardigheid, terwijl men vluchtelingen in feite in het nauw drijft. De mensenrechten worden verkracht in Nederland. Een voorbeeld. Van de in totaal 4.600 Angolese vluchtelingen in Nederland heeft niemand een verblijfsvergunning gekregen. De IND stelt botweg dat al deze mensen liegen. De Belgische en Duitse overheid lijken Angolezen serieuzer te nemen en geven hen in sommige gevallen wel verblijfsrecht."

Lastpost

Frissen bezoekt veel azc's en vertrek- en uitzetcentra. De behandeling van vluchtelingen is overal bijzonder treurig. "De leiding van die kampen heeft een puur zakelijke instelling. Men streeft naar beheersbaarheid en versobering, en juist niet naar een sociale sfeer en aandacht geven." Hij merkt ook vaak een gebrek aan deskundigheid. "Meestal hebben de hulpverleners die de vluchtelingen moeten begeleiden, geen flauw benul van wat er met hen aan de hand is. Men weet niet hoe om te gaan met hun problemen. Ik vertel de vluchtelingen waar ze recht op hebben en probeer hen moed in te praten. Het COA en de MOA, de Medische Opvang Asielzoekers, zien mij zodoende als een lastpost. Daarom ben ik uit het Leidse azc gezet en mocht ik er niet meer in. Ik zou me te veel bemoeien met de gang van zaken. Ja, dat doe ik omdat zij het niet doen. Ik werd een keer gebeld door een vluchtelinge in het Leidse azc die van plan was om zelfmoord te gaan plegen. Ze zat op haar kamer met een groot scherp mes. Ik heb daar uren met haar gesproken. Uiteindelijk legde ze het mes weg. Toen ik het COA daarover vertelde, kreeg ik de wind van voren. "U bemoeit zich overal mee, maar het is ons werk." Ik zei: "U hebt zitten slapen. De vrouw moest mij erbij halen om hulp te krijgen, terwijl u haar nood zelf had kunnen en moeten opmerken.""

"Vluchtelingen roepen vaker mijn hulp in bij crisissituaties en andere schijnbaar onoplosbare problemen. Zo maakte ik in het Leidse azc een bijna blinde man mee die niet eens een blindenstok had. De MOA had niets voor hem geregeld. Hij kon zichzelf nauwelijks redden en liep rond met een gewone stok. En zelfs die had hij ergens moeten lenen. Ik heb aangedrongen op een blindengeleidehond, maar die mocht het azc niet in, zo stelde men. De man werd echter ook niet overgeplaatst naar een plek waar zo'n hond wel welkom is. Ik heb ook wel eens op eigen houtje vluchtelingen aangemeld bij Centrum '45, voor behandeling van hun trauma's. Dan roept het COA dat ik onder hun duiven schiet. Men heeft al eens eerder een bewaker op me afgestuurd om me weg te krijgen uit het azc."

Schrikbewind

Ook wanneer er voldoende deskundigheid is onder het azc-personeel, dan nog laat men het erbij zitten, weet Frissen. "Het probeem is dat het MOA-personeel bang is voor het COA-kader, dat een waar schrikbewind voert. De MOA meldde het COA eens dat een nierpatiënt speciale voeding moest krijgen, voorgeschreven door een arts. Het COA liet botweg weten dat dergelijke voeding niet wordt vergoed en dus niet beschikbaar is. Daarmee was voor hen de kous af. Maar er is wel degelijk een budget voor. Alleen bezuinigt men overal op en springt men ook nog eens slordig om met het geld. Bovendien ontbreekt de wil en dus ook het doorzettingsvermogen om tot oplossingen te komen in het belang van de vluchtelingen."

"In het Leidse azc vinden heel wat zelfmoordpogingen plaats, regelmatig met dodelijke afloop. Er werd eens een man gevonden die zichzelf zou hebben verhangen. Zonder deugdelijk onderzoek werd snel geoordeeld dat het weer eens om zelfmoord ging. Later bleek dat de man vermoord was. De azc-bewoners raakten in rep en roer over de gebrekkige zorg en de laksheid waarmee de zaak werd afgehandeld. De beroering leidde zowat tot een oorlog. Het COA raakte in paniek, maar ondernam niets. Men weet simpelweg niet wat te doen in een dergelijke crisissituatie. Ik heb het COA toen voorgesteld om een bewonersbijeenkomst te organiseren om de gemoederen te kalmeren en vragen te beantwoorden. Het COA reageerde heel formeel: "Maar dan moeten we toestemming vragen aan het hoofdkantoor". Allemaal zo vreselijk zakelijk, zonder naar de mensen zelf te kijken en ook zo ondeskundig. Ik moest echt voorkauwen dat men een zaal moest gaan regelen en voor drank en tolken moest gaan zorgen. Ik ben daar een week lang intensief mee bezig geweest. Ik heb het COA en de MOA bij geen enkel bewonersgesprek aangetroffen. Nooit probeert men de dialoog aan te gaan, of de vluchtelingen zelfs maar te behandelen als mensen van vlees en bloed die pijn kunnen voelen. Het is hemeltergend hoe de overheid met vluchtelingen omgaat. Op begraafplaatsen in Voorschoten en Alphen aan den Rijn liggen vluchtelingen die door zelfmoord of op een andere manier in de opvang zijn gestorven. Zonder naambordje, zonder sterfjaar en zonder grafsteen, omdat daar geen geld voor zou zijn."

Perspectief

Frissen was betrokken bij twee demonstraties tegen de slechte behandeling van vluchtelingen in het Leidse azc.(1) De demonstranten boden het COA een petitie aan met 9 eisen voor verbetering van de vluchtelingenopvang. Een daarvan heeft het COA inmiddels overgenomen: iedere bewoner heeft nu een eigen kamer. Daardoor is het aantal azc-bewoners gehalveerd.

Critici als Frissen en De Fabel worden vaak genegeerd of weggezet als oproerkraaiers die er geen verstand van hebben. Toen De Fabel opriep voor de demonstratie van 4 maart 2006 tegen de slechte opvang in het Leidse azc,(2) wilde VluchtelingenWerk Leiden daar niet aan deelnemen. Men beweerde dat de feiten over de zelfmoorden niet klopten. Maar volgens Frissen zijn die wel correct. Bovendien vond VluchtelingenWerk het opruiend dat in de oproep stond dat het asielrecht feitelijk is afgeschaft. En het zou misleidend zijn om een verband te leggen tussen het vluchtelingenbeleid en de zelfmoorden onder vluchtelingen. Wie echter ook maar enigszins op de hoogte is van de zware overlevingsstrijd van vluchtelingen, weet wel beter. Volgens de GGD Nederland zijn er van 2002 tot 2004 21 vluchtelingen in opvangcentra door zelfdoding omgekomen.(3) Officiële sterftecijfers van afgewezen vluchtelingen zijn overigens niet beschikbaar. Uiteindelijk moest VluchtelingenWerk toch toegeven dat het niet goed ging in het azc. Onlangs werd namelijk bekend dat er extra hulpverleners van het COA en VluchtelingenWerk worden aangesteld om nog meer zelfmoorden te voorkomen.(4)

Frissen bekritiseert ook de houding van het gemeentebestuur. "Men zou zich veel meer met het beleid en de opvang moeten bemoeien. Vluchtelingen die binnen de gemeentegrenzen worden opgevangen, vallen ook onder de zorg van die gemeente. Maar gemeenten zijn heel passief. De burgemeester die verantwoordelijk is voor de veiligheid en openbare orde, moet ingrijpen bij een vreselijk leefklimaat voor vluchtelingen in de COA-opvang. Zeker als mensen zelfmoord gaan plegen. Ook de gemeenteraad moet zich actiever opstellen. Maar men wil vaak liever de ogen sluiten of zich in de luren laten leggen door sussende woorden of bureaucratische formaliteiten."

Het vorige Leidse college van B&W heeft de zorg voor afgewezen vluchtelingen uitbesteed aan het STUV. Zoals helaas gebruikelijk in de wereld van vluchtelingenhulpverleners, ondersteunt ook deze noodopvanginstelling alleen "kansrijke" vluchtelingen. Men hanteert daarbij als selectiecriterium het begrip "juridisch perspectief". Frissen: "Ik moet kotsen van dat woord. Want waar is het menselijk perspectief nog? Dat juridisch perspectief wordt bepaald door het politieke klimaat, dat vluchtelingen nauwelijks nog een kans biedt op asiel. Ook de zorg in azc's is afhankelijk gemaakt van het juridisch perspectief. Heeft iemand langdurig traumabehandeling nodig, dan wordt dat niet gegeven als men verwacht dat de vluchteling geen kans heeft op een verblijfsvergunning. Uit alles blijkt dat de overheid enkel en alleen is gericht op afwijzing. Ik vind dat men vluchtelingen niet mag weigeren met het argument "Dit hier is van ons en niet van jou, dus ga maar weer weg". De wereld is namelijk van iedereen."

Noten

Terug