Utrechtse school moet Zwarte Piet-racisme op termijn afschaffen

Zwarte Piet op school.
Zwarte Piet op school.

De school van de kinderen van Rani Gupta discrimineert dit jaar niet als men Sinterklaas met Zwarte Piet viert. De school heeft namelijk genoeg gedaan om te zorgen voor een discriminatievrije onderwijsomgeving. Maar in 2015 kan dat weer anders zijn, want Zwarte Piet is discriminerend. Aldus de nogal verwarrende uitspraak die het College voor de Rechten van de Mens vandaag bekend heeft gemaakt in de zaak van Gupta tegen de Stichting Primair Onderwijs Utrecht (SPO).

Gupta had er bij het College voor de Rechten van de Mens over geklaagd dat haar eigen kinderen en die van andere ouders op school elk jaar weer worden blootgesteld aan het Zwarte Piet-racisme. De school behoort zorg te dragen voor een onderwijsomgeving zonder racisme, dus ook zonder Zwarte Piet. Die racistische karikatuur moet daarom uit het onderwijs verdwijnen, aldus Gupta. Nadat was gebleken dat de school van haar kinderen voor dit jaar niet van plan was om het Zwarte Piet-racisme te weren, diende ze een klacht in bij het College.

Spanningsveld

In het oordeel over de klacht van Gupta lijkt het college op twee onderling tegenstrijdige gedachten te hinken. Aan de ene kant erkent men dat er met de aanwezigheid van Zwarte Piet tijdens het Sinterklaasfeest sprake is “van een jaarlijks terugkerende negatieve stereotypering van mensen met een donkere huidskleur die van een zodanige zwaarte is dat gesproken kan worden van een fenomeen met discriminatoire aspecten. Aan dit oordeel doet niet af dat de figuur van Zwarte Piet niet discriminerend is bedoeld. Van belang is of het effect van de figuur discriminerend is en naar het oordeel van het college is dit het geval.” Daarmee erkent het college nadrukkelijk dat het niet gaat om de subjectieve racistische intenties van blackface-fans, maar om de objectieve racistische karikatuur die Zwarte Piet nu eenmaal is. Omdat Zwarte Piet dit jaar deel uitmaakt van het Sinterklaasfeest op de school, biedt de school geen discriminatievrije onderwijsomgeving. Op de school rust de plicht om daar wel zorg voor te dragen, aldus het college.

Aan de andere kant neemt het college er genoegen mee dat de SPO dit jaar al wel begonnen zou zijn met een discussie over Zwarte Piet. Als schoolbestuur van meerdere scholen bevindt de SPO zich volgens het college in “een spanningsveld”. Het maatschappelijke debat over de Piet-figuur is nog in volle gang en daarom zou het de SPO “niet aan te rekenen” zijn dat men de Piet-figuur nog niet heeft ontdaan van zijn “discriminatoire aspecten”. “Van belang hierbij is dat pas sinds vrij kort breder in de Nederlandse samenleving het besef begint te ontstaan dat de figuur Zwarte Piet discriminatoire aspecten heeft.” De SPO heeft volgens het college daarom voorlopig “voldoende in gang gezet om zorg te dragen voor een discriminatievrije schoolomgeving, ondanks dat de figuur Zwarte Piet met discriminatoire aspecten nog wel aanwezig zal zijn in 2014”. Zo houdt het college de SPO wel erg de hand boven het hoofd en lijkt men het Zwarte Piet-racisme uiteindelijk toch nogal te bagatelliseren, ondanks de volmondige erkenning van dat racisme. Men geeft in feite te kennen dat het Zwarte Piet-racisme best nog wel een jaartje door mag gaan.

Afschaffing

Niettemin meent het college dat de SPO “haar verantwoordelijkheid als bevoegd gezag van de school zou miskennen als zij in de aanloop naar het Sinterklaasfeest van 2015 niet actief en voortvarend verdere invulling geeft aan haar zorgplicht voor een discriminatievrije onderwijsomgeving. Het gaat er hierbij niet om om de figuur Piet af te schaffen, maar wel om de figuur een dusdanige andere invulling te geven dat die niet leidt tot negatieve stereotyperingen van mensen met een donkere huidskleur.” Met andere woorden: de Zwarte Piet-figuur dient in elk geval op termijn te worden afgeschaft en te worden vervangen door een anti-racistische Piet-figuur.

De SPO had ook nog naar voren gebracht “dat de kwestie Zwarte Piet een vraag is voor de hele samenleving”. Het college wijst er fijntjes op dat de SPO zo niet moet proberen om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen. Het zou volgens het college namelijk “niet in lijn met de zorgplicht” van de SPO zijn “om de dialoog en het nemen van verdere maatregelen op de lange baan te schuiven door te wachten op wat ‘de maatschappij’ doet.” Maar is dat nu niet precies wat het college zelf ook doet door ervan uit te gaan dat het Zwarte Piet-racisme nog wel een jaar mag voortduren en misschien zelfs nog wel langer? Hoe dan ook, de school van de kinderen van Gupta is “aan zet” voor een “discriminatievrije invulling” van het Sinterklaasfeest, aldus het college. Dat is een taak die ook alle andere scholen in het land behoren op te pakken, liefst zo snel mogelijk.

Rani Gupta is een schuilnaam.

Harry Westerink