Zoë Smit: Een baas die vrouwen wild maakt
Seksisme is discriminatie op grond van het geslacht. Dat is althans wat het woordenboek Van Dale als omschrijving geeft. Ik zou die omschrijving nog iets verder willen toelichten. Seksisme houdt in dat iemand anders wordt behandeld op basis van zijn of haar geslacht. Het betekent dat er verschillend wordt geoordeeld over mannen en over vrouwen. En het betekent dat mannen en vrouwen een verschillende positie toegeschreven krijgen, alleen omdat zij mannen of vrouwen zijn. En dat is precies waarmee ik op mijn werk bij de bakkerij vaak geconfronteerd wordt.
Ik doe bij het bakkersbedrijf bepaalde taken die ik alleen toegeschoven heb gekregen omdat ik een vrouw ben. Datzelfde geldt voor mijn vrouwelijke collega. Zo is er het simpele koffiezetten: mijn baas weigert zelf zijn eigen koffie te zetten. Hoewel hij niet hardop zegt dat hij dat een ‘vrouwentaak’ vindt, zal hij nooit aan mijn mannelijke collega’s om koffie vragen. Overigens is ‘vragen om koffie’ nog netjes uitgedrukt. Hij wacht meestal tot ik ergens in zijn omgeving loop, en roert dan vervolgens met zijn lepeltje in zijn lege koffiekop. Hij verwacht dat ik mijn werkzaamheden dan meteen laat vallen om hem koffie te komen brengen. Vroeger deed ik dat ook nog, maar nu doe ik altijd alsof ik hem niet hoor. Overigens betekent koffie zetten in dit geval: het kopje in de machine plaatsen en op één knopje drukken.
Er zijn ook typische andere taken die mijn baas altijd door mij of mijn vrouwelijke collega laat doen, bijvoorbeeld het schoonmaken van de ruimten. Nog nooit heb ik hem met een poetsdoekje of een stofzuiger in zijn handen gezien, en ik verwacht ook niet dat ik dat ooit zal meemaken.
Het seksisme zit hem echter niet alleen in het takenpakket. Het gaat ook om opmerkingen die klanten wél naar mij maken, maar niet naar mijn mannelijke collega’s. Zo wordt mijn mannelijke collega gewoon begroet met: goedendag, mag ik een bestelling plaatsen? Maar bij mij zeggen ze: hé, schattebout, ik wil dit bestellen. Ook zijn er wel eens klanten die weigeren met mij en mijn vrouwelijke collega te communiceren. Zo is er een klant die, wanneer ik de telefoon opneem, eist om een van de mannen te spreken te krijgen. Hij weigert door mij geholpen te worden, tenzij het echt niet anders kan.
Ook krijg ik regelmatig te maken met seksuele opmerkingen. Het vasthouden van een stokbrood zorgt er steevast voor dat ik opmerkingen krijg als: zo, dat doe je goed, je vriend is zeker wel blij met je? Of: stop je dat ook wel eens in je mond? Natuurlijk krijgen de mannen in het bedrijf nooit zulke opmerkingen horen. Als zij een stokbrood vasthouden, is het gewoon een stokbrood. Als ik een stokbrood vasthoud, verandert het in hun ogen opeens in een mannelijk geslachtsdeel.
Het blijft niet alleen bij seksuele opmerkingen. Sommigen klanten komen veel te dicht bij me staan, willen hun armen om mij heen slaan of raken mij zelfs aan. Ook mijn baas deed dat vroeger wel eens. Zo stond hij een keer achter mij, sloeg zijn armen om mij heen en kwam met zijn hoofd dicht bij het mijne. Toen ik hem wegduwde en aangaf daar niet van gediend te zijn, reageerde hij bijna verbaasd: “Vrouwen worden normaal altijd wild van mij”.
Wanneer ik met vriendinnen praat over seksisme, blijkt het iets te zijn dat ontzettend veel voorkomt. Niet alleen op het werk, maar ook in een café of gewoon op straat. Sommige vriendinnen hebben geleerd om het seksisme te zien als iets positiefs. Als een wildvreemde man op straat “Hé schatje, je bent lekker” naar hen roept, dan zou die man alleen maar complimenteus zijn. Onzin, vind ik. Zulke opmerkingen zijn vervelend en ongepast. Ik ben zijn schatje niet, en ik zit al helemaal niet te wachten op een soort vleeskeuring door een wildvreemde vent. Ook niet door bekende mannen overigens. Seksisme is nooit oké en nooit goed te praten.
Zoë Smit
O, ik dacht dat sexisme een overdreven gefixeerdheid op sex was. Ik verbaasde me altijd al, dat mensen een man, die een pop cadeau gaf aan een meisje of zich andere tamelijk lichte ‘vergrijpen’ schuldig maakte, ‘sexist’ wordt genoemd. Ik vond degene, die dat uitte, juist de sexist, omdat zoiets onnozels bij hem al de gedachte aan sex opriep.
“Datzelfde geldt voor mijn vrouwelijke collega. Zo is er het simpele koffiezetten: mijn baas weigert zelf zijn eigen koffie te zetten.”
Bij een organisatie, waar ik vrijwillig werk verrichtte, was het de gewoonte, dat iedereen – ook de mannen – taken als poetsen en afwassen op zich namen. In een andere, waar ik nu aan verbonden ben, is mijn ervaring, dat vrouwen dat uit zichzelf doen. Omgekeerd merk ik wel, dat je vrouwen continu ICT-zaken kunt bijbrengen, het op drie verschillende manieren uitlegt, in de hoop, dat er dan minstens één beklijft. En dan nog kunnen ze dingen niet vinden of spelen ze dat. Ook krijg je vreemde opmerkingen als, dat een systeem ’te veel mappen’ heeft. De volgende keer haal ik de keizer uit de film Amadeus aan, die zei, dat de opera ’too many notes’ had in de hoop, dat ze inzien, dat ik niks met hun verzoek kan. Mijn strategie is telkens uitgebreid uitleggen, hoe ons systeem en alles wat ermee samenhangt werkt. Ik zal nooit door een ander simpel te leren dingen zelf gaan doen om van het gezeur af te zijn
“Nog nooit heb ik hem met een poetsdoekje of een stofzuiger in zijn handen gezien, en ik verwacht ook niet dat ik dat ooit zal meemaken.”
Als het om de auto gaat, blijken ze het verrassend goed te kunnen en steken ze er veel tijd in. Ook wordt de auto in de zomer vaak veel viezer dan in de winter, getuige de frequentie waarmee de poetsmiddelen ter hand worden gepakt in beide seizoenen. Het is een kwestie van goed opletten en iemand vastkletsen in zijn eigen inconsistenties.
.
Het is wat Vilseledd, dat je op een column over seksisme reageert met stereotypen over vrouwen, dat “je vrouwen continu ICT-zaken kunt bijbrengen, het op drie verschillende manieren uitlegt, in de hoop, dat er dan minstens één beklijft.” Dat is precies de manier hoe die baas van Zoë ook denkt. Of misschien wilde je dat misschien even illustreren met je opmerking?
Seksisme gaat over macht. Het is dus geen kwestie van gewoon “iemand vastkletsen in zijn eigen inconsistenties” om ervan af te zijn, zoals jij wel beweert. Wat Zoë beschrijft is een machtsrelatie, waarbij een gesprek als tussen gelijkwaardigen juist niet mogelijk is. Het probleem is dat hij het geld en een bedrijf heeft, en zij afhankelijk is van het loon dat hij uitkeert als ze braaf blijft (werken)… en anders voor haar tien anderen. Dat heeft niets met sex te maken, nee, het gaat er om dat hij via seksuele opmerkingen, gedragingen en taakverdeling zijn macht etaleert en bevestigt. Dat krijg je niet even weg met een gehaaide discussietechniek. Bij een verkeerd woord staat ze op straat en kan ze aan de dwangarbeid…
er is idd vaak een contaminatie van machtsverhoudingen en sexisme, maar die moet je niet doorvoeren in de definitie. sexisme is een nergens op gebaseerd rollenpatroon wat doorgevoerd word in het denken, zoals het idee dat meisjes met poppen horen spelen en jongens met auto’s. de in het voorbeeld beschreven machtsverhouding hoeft niets met sexisme te maken te hebben en kan net zo goed op ongelijkwaardige grondslag plaatsvinden tussen twee mannen waarbij de ene voor z’n loon afhankelijk is van de ander. anderszins kunnen vrouwen op hun beurt ook net zo goed hun typische vrouwelijke vorm van macht doen gelden waar zij het monopolie op hebben, en spelen dat ook vaak genoeg uit. dat vrouwen in het ict voorbeeld op geen enkele manier iets bij te brengen lijkt te vallen is hoogstwaarschijnlijk te wijten aan het feit dat die vrouwen zelf ook een sexistisch denkbeeld erop na houden en zich hebben gevoegd in het sexistisch model dat voor hun geldt. het zit gewoon zo ongelofelijk diep ingebakken in de samenleving dat de meesten het gewoon helemaal niet doorhebben, maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat vrouwen geen verstand van ict dingen zouden kunnen hebben.
sexisme heeft niet zozeer met sex te maken alswel met sexe. het begrip sexisme moet ook niet verward worden met perversie, want dat laatste is waar het in het artikel voornamelijk om lijkt te draaien.
Wat denigrerend zeg, hoe je baas om koffie ‘vraagt’ en hoe klanten je soms toespreken.
Jammer genoeg komt het ook mij bekend voor. Ik droeg voorheen panty’s met rokjes, niets ordinairs mijns inziens, nooit doorschijnende kleding. H&M basics en trouwens, de Vogue staat er vol mee! Hoewel je hoopt dat het een cliché beeld is; de mannen reageren toch. Ik heb daar wel eens (als 22 jarige destijds!) mijn mond over opengetrokken tegen een oudere man (á 45 jaar), hij antwoordde ‘ik heb oog, omdat ik fotograaf ben’. ‘Yeahright!’, vertelde ik hem, maar wat ik ook zei, het mocht niet baten. Ook zei diezelfde collega eens op mijn verjaardag ‘doe de deur even dicht, anders ziet iedereen ons, ik wil je zoenen!’. Ik begon te blozen en wist niet wat ik moest doen, ik bevroor letterlijk en poogde hem te negeren.
Ook zag ik de ogen van klanten van top tot teen langs mij heen glijden; walgelijk voelt dat!
Sinds dien ben ik zelfs mijn kleding op mijn werk aan het mannengedrag gaan aanpassen: ik droeg alleen nog maar broeken.
Seksisme begint al in de kindertijd. Je vraagt om een crossfiets of om een racebaan. Maar die krijg je niet omdat je een meisje bent. Seksisme is overal, dus ook op het werk. Ik ben er al heel vaak tegen aangelopen. Tegen dat roze plafond. Wat mij ook altijd op valt is dat bijna alle managers en directeuren man zijn.