Spectaculaire smeerboel- en stankacties tegen de fast fashion-industrie in winkelcentrum Hoog Catharijne (beeldverslag)
Afgelopen zaterdag, “the day after Black Friday”, hebben meerdere aan Extinction Rebellion (XR) gekoppelde actiegroepen de fast fashion-winkels in het Utrechtse winkelcentrum Hoog Catharijne flink op z’n kop gezet. Gezamenlijk maakten ze een vuist tegen de fast fashion-industrie in het algemeen en tegen kledingketens als Nike, H&M, Mango en New Yorker in het bijzonder. Hoog Catharijne is met 47 fast fashion-winkels van 30 bedrijven het een-na-grootste overdekte winkelcentrum van Nederland. De verschillende acties in en om het winkelcentrum waren een initiatief van Guerrilla Fashion (GF), Just Stop Fast Fashion (JSFF), Ode aux Rats (OaR) en Stop Fossiele Reclame (SFR). In totaal namen zo’n 150 mensen deel aan de acties.
In de vroege ochtend van 29 november wilden SFR-activisten de gevel van Hoog Catharijne en de pilaren op het Stationsplein behangen met posters die de draak steken met fossiele reclames. Helaas werden ze door de politie aangehouden, waarna de posters weer snel werden verwijderd. Vlak voor het middaguur betraden GF-activisten het winkelcentrum om gratis tweedehands kleding uit te delen aan het winkelend publiek, als alternatief voor de laatste “modetrends” in de fast fashion-winkels. Ze werden muzikaal begeleid door Block Brass, een groep activistische koperblazers. De GF-activisten stalden hun grote voorraad kleding uit op de grond en in rekken, buiten bij de kledingwinkels.
Veel bezoekers van het winkelcentrum benutten de kans om nu eens geen geld uit te gaan geven bij C&A, Zara en al die andere modebedrijven, maar om gratis kleding uit te kiezen die letterlijk voor het oprapen lag. Aan de gerecycelde kledingstukken waren steeds actielabels bevestigd met de tekst “Neem mij gratis mee! Voor de kleding in fast fashion-winkels wordt een hoge prijs betaald: er worden overal ter wereld, ook in Nederland, mensen voor uitgebuit en mishandeld. Er wordt expres lage kwaliteit gemaakt, zodat klanten kleren snel weggooien en weer nieuwe kleding nodig hebben. Maar kleding kan ook duurzaam zijn. Als je dit gratis tweedehands kledingstuk een tweede leven geeft, spreek je je uit tegen de fast fashion-industrie!”
Toen de GF-activisten rond half twee het winkelcentrum verlieten, stonden de slagwerkers van Rhythms of Resistance hen op te wachten op het Vredenburgplein. Tegelijkertijd begonnen binnen de radicalere acties. Bij de ingang van de winkel van Nike, een van de grootste mensenrechtenschenders ter wereld, werd er meer dan honderd liter nep-olie uitgegoten. En aan de andere kant van het winkelcentrum begon het steeds meer te stinken. JSFF en OaR waren verantwoordelijk voor deze smeerboel- en stankactie, die onder het winkelend publiek en bij het winkelpersoneel, de beveiliging en de politie flink wat opschudding veroorzaakte. Tussen al de acties door liepen in langzame pas in zwarte gewaden geklede activisten van Oil Slicks, die de acties met elkaar verbonden en verbeeldden hoe de olie uit de fossiele industrie ons overspoelt.
Dat zaakje stinkt
De actiegroepen hadden verschillende invalshoeken, maar waren allemaal doordrongen van het besef: fast fashion maakt ons van kant. Die industrie is verantwoordelijk voor meer CO2-uitstoot dan alle vliegtuigen en schepen op aarde, voor een derde van de microplastics in de oceaan, voor platgebrande regenwouden, twintig procent van het wereldwijde afvalwater, mensenrechtenschendingen, uitbuiting en onderdrukking van arbeiders, en onvoorstelbaar veel dierenleed.
Veel XR-activisten deelden tijdens de acties op allerlei plekken flyers uit aan bezoekers van Hoog Catharijne, dat vanwege Black Friday uitpuilde van de koopjesjagers die zich hadden laten verleiden door de aanbiedingen en afprijzingen die in het vooruitzicht waren gesteld. OaR-activisten verspreidden ook flyers onder het winkelpersoneel, van onder meer New Yorker, om aan hen uit te leggen wat de stankactie inhield. “Vandaag laten wij de winkel stinken om te demonstreren tegen de fast fashion-industrie. Dit doen wij met gebruik van boterzuur. Boterzuur is een onschadelijk goedje, dat wel heel erg stinkt. Het zal om enkele druppels gaan. Boterzuur wordt ook gebruikt als ingrediënt in kaas en chocola, en de geur is vergelijkbaar met Parmezaanse kaas, maar dan heel veel sterker.” Dat zaakje stinkt dus, maar de fast fashion-industrie stinkt nog veel meer.
De activisten lieten nog wel een waarschuwing volgen: “Boterzuur kan wél schadelijk zijn als je het in je ogen of in je mond krijgt. Op de huid kan het, als je het er lang op laat zitten, milde irritatie veroorzaken. Gezien we het op de grond druppelen, is de kans dat het in de buurt van je gezicht komt, natuurlijk erg klein. Als je in een situatie komt dat je moet schoonmaken, draag dan voor de zekerheid handschoenen. Het bedrijf waarvoor je werkt, kan je trouwens niet verplichten boterzuur op te ruimen, als niet in je contract staat dat het opruimen van chemicaliën deel van je werkzaamheden is.” Verder lieten de activisten nog weten: “Ode aux Rats staat klaar om aan personeel de situatie uit te leggen. Laat je goed voorlichten. En stel de vragen die je wil stellen. Er is geen reden voor paniek, je wordt niet aangevallen. Het stinkt alleen maar heel erg. Er staat voor de winkel een EHBO-er, die los staat van de demonstratie, die je kan helpen als je onverhoopt toch klachten ervaart.”
De keten aan acties in het winkelcentrum maakte veel los bij het winkelend publiek. Flink wat mensen lieten zich voorlichten door XR-activisten over de vernietigende rol die de fast fashion-industrie wereldwijd speelt. Veel koopjesjagers bleven betrekkelijk rustig, toen de nep-olie werd uitgegoten voor en in de winkel van Nike. Behalve af en toe wat scheldpartijen en verhitte ruziegesprekken werden de XR-activisten niet of nauwelijks fysiek bedreigd, voor zover dat in het openbaar merkbaar was. Uiteindelijk bleken er twee JSFF-activisten te zijn gearresteerd. De acties hadden zeker tot gevolg dat veel mensen kennis konden en ook wilden nemen van de kritiek op fast fashion. Dat is een groot pluspunt. Bovendien werd er flink wat economische schade toegebracht aan een aantal fast fashion-bedrijven, zeker aan Nike en New Yorker. Want deze winkels moesten op een bijzonder drukke zaterdagmiddag urenlang gesloten blijven.
Harry Westerink
Hieronder staan twee toespraken tijdens de acties. De eerste werd uitgesproken tijdens de GF-actie bij H&M, de tweede tijdens de JSFF-actie bij Nike.
Lieve mensen,
Wij staan hier voor de H&M, een kledingwinkel die niet meer uit het straatbeeld is weg te denken. Een kledingwinkel die vele feesten heeft opgevrolijkt, vele scholieren zelfvertrouwen heeft gegeven en vele mensen zich mooi heeft laten voelen. Maar deze zaken hebben een duistere rand. Als een van de grootste spelers op de Nederlandse en wereldwijde kledingmarkt dragen ze bij aan de enorme klimaatschade die de fast fashion-industrie veroorzaakt. Die industrie is ontworpen om te verkopen. Er wordt in moordend tempo geproduceerd, wat leidt tot een uitstoot die groter is dan die van de luchtvaart en scheepvaart samen.
H&M doet hier lachend aan mee met gemiddeld 52 nieuwe collecties per jaar. Dat is een collectie per week. En geloof mij, niemand heeft wekelijks nieuwe kleding nodig. Door het constant lanceren van nieuwe “trends” worden mensen verleid om steeds weer het nieuwste van het nieuwste te kopen. Hierdoor wordt kleding slechts kort gedragen om vervolgens op een vuilnisbelt te verdwijnen. Meestal in landen ver van hier.
In Afrika en Zuid-Amerika zijn inmiddels metershoge, kilometers lange bergen van door Europeanen weggegooide kleding te vinden. Eerst is er de schade aan het klimaat voor de productie van deze kleding. Na het afdanken hiervan zorgt het afval voor een gigantische milieuschade. Samen met de rest van de mode-industrie is de H&M verantwoordelijk voor tot wel een derde van alle microplastics in de oceanen.
Het klimaat en het milieu worden geruïneerd door fast fashion. Maar ook de mensen, met name de arbeiders, worden niet gespaard in de winstdrang van H&M. Zo werden in 2019 zevenhonderd medewerkers ontslagen in een fabriek die onder andere voor H&M produceert, omdat ze een vakbond hadden gevormd. Dat is waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg, want H&M weigert aan te tonen dat hun medewerkers een leefbaar loon verdienen in de productielanden.
Sure, er zijn verdragen getekend, er zijn beloften gemaakt, er staan prachtige woorden over verantwoordelijkheid op de website, maar als puntje bij paaltje komt, dan lijkt het erop dat niemand bij H&M weet door wie de troep die ze verkopen, wordt geproduceerd. H&M is, zelfs vergeleken met andere fast fashion-bedrijven, een ster in liegen, en in greenwashen.
Ze zamelen uw kleding in, beloven die te recyclen, maar verbranden die. Klanten worden genaaid: H&M geeft hen het idee dat ze goed bezig zijn door hun kleding in te leveren, worden beloond met wat korting, maar worden misbruikt voor winst, winst, winst. De winst van H&M wordt onze dood. En niet alleen de onze, maar die van miljoenen mensen, en honderden miljarden dieren op deze planeet.
Daarom eisen wij het volgende van H&M:
- 1. Vertel de waarheid!
- 2. Stop de overproductie!
- 3. Behandel werknemers eerlijk!
- 4. Promoot duurzame alternatieven!
Een van die duurzame alternatieven is het gewoon gratis weggeven van tweedehands kleding, zoals wij hier vandaag doen. Er is genoeg kleding op aarde om de komende 6 generaties te kleden. We hebben echt niets nieuws meer nodig. Ieder T-shirt waar mensen en dieren voor lijden, is er een te veel.
Wij zijn Guerrilla Fashion, en wij zeggen: stop fast fashion! Stop fast fashion, stop fast fashion!
Guerrilla Fashion
Goeiemiddag beste mensen,
Wij zijn van XR Just Stop Fast Fashion. Fast fashion draait op overproductie, uitbuiting en verslaving aan koopjes. Fast fashion is de dood in de pot, voor mens en dier, voor de planeet, fast fashion kills!
De olie die is uitgegoten en waarmee de rebellen zijn besmeurd, staat symbool voor de honderden miljoenen tonnen olie die de fast fashion-industrie jaarlijks verbruikt. Het is geen fraai gezicht, een smerige bende. En dan heb ik het niet over de rebellen die daar zijn, naakt, kwetsbaar en besmeurd, maar over wat er schuilgaat achter de façade van blinkende puien, flitsende campagnes en de ronkende statements van Nike, het grote, bekende en geliefde sportmerk. Nike spendeert gigantische bedragen aan marketing en sponsoring, elk jaar meer. Nike beweert diversiteit te bevorderen en mensen te verbinden, om iedereen een betere toekomst te bezorgen. Diversiteit en inclusie, een betere toekomst voor iedereen, just do it!
In China worden meer dan een miljoen Chinezen vastgehouden in concentratiekampen waar ze dwangarbeid verrichten, kleding maken en sneakers in elkaar zetten. De Oeigoerse islamitische dwangarbeiders worden gemarteld, vrouwen worden gedwongen gesteriliseerd, hun taal en cultuur worden vernietigd. Nike verdient aan genocide! En weigert daar, sinds jaar en dag, verantwoording over af te leggen. Het Europese hoofdkantoor in Hilversum houdt de deuren dicht, weigert vragen te beantwoorden van een Oeigoerse Nederlander die als kind met zijn moeder moest vluchten en wiens vader in zo’n concentratiekamp zit. Hij heeft na zijn vlucht nooit meer met zijn vader en de rest van zijn familie kunnen spreken. Weet niet eens of zijn vader nog leeft!
Nike zegt politiek neutraal te zijn, voor diversiteit en inclusie en een betere toekomst voor iedereen. Nike is niet voor Israël, maar heeft wel een fabriek op de illegaal bezette Westelijke Jordaanoever, Nike investeert in Israëlische start ups, Nike heeft winkels in Jeruzalem en Haifa, Nike betaalt belasting in Israël, Nike sponsort de basketballers van Maccabi Tel Aviv, Nike verbreekt het sponsorcontract met atleten die zich op hun socials uitspreken voor Palestijnen en tegen de genocide.
Nike is alleen voor diversiteit en inclusie en zogenaamd politiek neutraal, als het geld oplevert. Ze investeren miljoenen in het op peil houden van hun sportieve, diverse en inclusieve imago. Colin Kaepernick, American football quarterback, was in 2016 de eerste sporter die knielde tijdens het spelen van het Amerikaanse volkslied, een stil protest tegen politiegeweld en racisme. Kaepernicks protest was controversieel, hij werd zowel bewonderd als verguisd, kreeg de wind van voren van Trump en geen enkele club wilde hem nog hebben. Nike waagde een gokje: Kaepernick werd het gezicht van de Nike “Just do it”- jubileumcampagne. Direct na de lancering van de campagne met Kaepernick daalde de koers van het aandeel Nike en werd verlies geleden. Goed gegokt, want minder dan een half jaar daarna bereikte de aandelenkoers van Nike een recordhoogte.
Alles voor de winst, de aandeelhouders, het imago van Nike, over de ruggen van Oeigoeren, Palestijnen, en de slachtoffers van racisme, uitbuiting, uitsluiting, en ten koste van onze toekomst. Fast fashion kills! Boycot Nike! Stop fast fashion! Just do it!
Just Stop Fast Fashion
