Hoe De Volkskrant islamofobe propaganda verspreidt

“Eindelijk durft iemand het linkse taboe op islamkritiek te doorbreken”, zo kopte de rubriek Lezersreacties van De Volkskrant gisteren. Met als intro daaronder: ”’Het ontbreken van linkse islamkritiek veroorzaakt zowel maatschappelijk (de groei van extreem-rechts) als individueel veel ellende’, schreef Jolande Withuis in haar column over schrijfster Lale Gül. Volkskrant-lezers reageren.” Natuurlijk zal de redactie roepen: “We schrijven het niet zelf, we plaatsen het alleen!” Maar door haar redactionele standaarden enorm (en eenzijdig) te verlagen biedt De Volkskrant een podium waar zowel columnisten als lezers hun ongefundeerde haat mogen spuien.

“Maar het is een column, geen hoofdredactioneel commentaar!” Dat onderscheid maakt me weinig uit. Als je een landelijk gelezen blad bent (of niet) draag je verantwoordelijkheid voor wat je op papier en je website zet. Een lezersbrief is geen vrijbrief. Ook meningen moeten onderbouwd worden.

In columns en lezersbrieven heeft De Volkskrant een verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van argumentatie en de waarheid van de stellingen. Die kwaliteitscontrole ging al het raam uit bij de column van Jolande Withuis, waarover de lezersbrieven gaan.

Dat zeg ik niet alleen omdat ik het met haar oneens ben; het stuk zelf klopt op veel punten gewoon niet, of laat belangrijke informatie achter. Withuis noemt het bijvoorbeeld NSB-praktijken dat Zembla een kritisch stuk over haar had gepubliceerd, en geeft Zembla de schuld ervan dat Hirsi Ali is uitgezet.

Naast dat het niet logisch is om te stellen dat de “leugens” van Hirsi Ali al bekend waren, maar óók dat Zembla schuldig is aan haar uitzetting: ze werd verjaagd door partijgenoot Rita Verdonk, die vooral mooi weer wilde maken met “streng” vluchtelingenbeleid.

Ze is volgens mij niet letterlijk gedeporteerd, want ze mocht haar Nederlanderschap behouden. Hirsi Ali is uiteindelijk vrijwillig naar de VS vertrokken om daar te werken. Sindsdien is ze een prominente stem in rechtse Amerikaanse kringen.

Wat mij betreft had Ayaan Hirsi Ali nooit uitgezet mogen worden, wat voor onwaarheden ze ook heeft voorgehouden. Wat wél steekt, is dat zij zich dan inzet voor de VVD, die óók in de jaren nul al een keihard beleid tegen vluchtelingen voerde. Dat lijkt me een logisch verschil.

In dat deel van de column wordt duidelijk wat de kritiek van Withuis echt is. Haar probleem is klaarblijkelijk dat Fatima Elatik, een vrouw die in het openbaar een hijab draagt, en andere moslims namens de PvdA verkozen mogen worden. Dát zou de klap in het gezicht zijn voor “gematigde moslims”.

Daaruit blijkt ook wat nu eigenlijk het impliciete standpunt van Withuis is: in haar ogen heb je “gematigde” moslims (die dragen geen hoofddoek en houden hun geloof geheim) en “echte” moslims. Die zijn volgens haar conservatief, uitsluitend en vrouwonvriendelijk. Een standpunt dat ze deelt met de moslimfundamentalistische beweging ISIS.

Hetzelfde doet ze richting Esmah Lahlah, die ze niet eens bij naam noemt, maar puur op haar uiterlijk omschrijft. Dat zij op de kieslijst staat, is volgens Withuis een aanval op mensen die géén hijab willen dragen. Met andere woorden: als je een hijab draagt, mag je van Withuis niet in de Tweede Kamer.

Ik hoef Fatima Elatik of Esmah Lahlah natuurlijk niet te verdedigen tegen de haat van Withuis, maar toch: zij zijn geen “gematigde” moslims (alsof de islam een drug is waar je een overdosis van kan nemen), en hebben een open hart naar een vrije samenleving.

Dan volgt het gebruikelijke riedeltje: dat een demonstratie tegen iets hetzelfde is als dat “iets niet mag”. Want ja, het mogen spreken op meerdere evenementen en het hebben van een column in De Telegraaf waar mensen het niet mee eens zijn, betekent dat je het zwijgen opgelegd krijgt…

Naar het einde toe vervalt het stuk nog verder in extreem-rechts gedachtegoed. Bijvoorbeeld door te stellen dat de groei van extreem-rechts puur te wijten is aan parlementair links, in plaats van de haat die mensen zoals zij al meer dan 25 jaar openlijk verspreiden.

In de ogen van Withuis kan je óf opkomen voor geloofsverlaters, óf voor moslims, maar niet allebei. Hetzelfde islamofobe standpunt dat al honderden keren per jaar is herhaald. De islamofobie van Withuis, waarvoor ze feminisme instrumentaliseert, is uitgekauwd en in veel media gemeengoed.

En evenzeer als Withuis verantwoordelijk is voor de haat die zij tikt, is De Volkskrant verantwoordelijk voor de verspreiding ervan. De redactie had moeten zeggen: dit is haatdragende, kwalijke onzin die al duizend keer is gezegd. Schrijf maar iets anders, of lever je column in.

Maar De Volkskrant voelt geen verantwoordelijkheid om die haat te beteugelen. Dat soort kwaliteitscontrole zou betekenen dat extreem-rechtse schrijvers hun haat niet meer gepubliceerd zien. En dat zou betekenen dat De Volkskrant beticht zou kunnen worden van vooringenomenheid.

Dus om maar rechtse opinies te blijven drukken moet De Volkskrant haar redactionele standaarden laten varen. Maar alleen voor extreem-rechts. Dat soort geveinsde neutraliteit is hoe veel media bijdragen aan “manufactured consent”, in dit geval voor islamofobie.

De Volkskrant laat het niet alleen bij het plaatsen van het stuk, maar plaatst ook lezersbrieven. Ook hier geldt: De Volkskrant hoeft niet elke brief te plaatsen die ze krijgen. Ook hier maken ze redactionele keuzes waarvoor ze verantwoordelijkheid dragen.

Door de brieven online te plaatsen pretendeert De Volkskrant alsof ze waarde hebben; alsof ze de ‘krenten uit de pap presenteren’, met belangrijke of originele inzichten. Maar ook hier geldt: het is vooral het herkauwen van dezelfde argumenten die we al jaren horen.

Zo maakt Wilbert van Rijen het argument dat “progressief links” altijd op zoek is naar een slachtoffer, en dat “links” daarom migranten binnenhaalt. Het schuurt tegen racistische “great replacement”-theorieën aan, en is voor de rest niets nieuws of waardevols.

Dat zeg ik niet alleen maar; Wilbert van Rijen laat al jaren zijn brieven en opinies plaatsen in De Volkskrant, altijd met het zelfde xenofobe verhaal. Vaak stelt hij dat hij als docent vaak last heeft van islamistische jeugd, waarbij hij op zijn woord wordt geloofd.

Ook Dorine Ankersmit gelooft in een samenzweringstheorie, namelijk dat “progressief links” actief emancipatie tegengaat zodat zij voor hun “schaapjes” kunnen blijven zorgen. Ook dit presenteert De Volkskrant als een waardevolle mening, ook al is het natuurlijk complete onzin.

Het zou overigens een mooie wereld zijn waarin sociaal-democraten zich daadwerkelijk consistent richten op de meest onderdrukte mensen van de samenleving. In plaats van de werkelijkheid, waarin sociaal-democraten hun solidariteit vooral in woord laten blijken in plaats van daad.

Ruben Gubbels doet ook zijn plasje over het onderwerp. Hij gebruikt de term “regressief links”, een term die vooral populair is onder de “alt-right” in Amerika. De theorie achter de term is dat er “linksen” zijn die weigeren bepaald conservatisme te benoemen.

Dat is onzinnig. Ten overvloede: wanneer linkse stemmen kritiek hebben op conservatisme, dan is dat elk conservatisme, ongeacht of dat religieus of seculier van aard is. Hetzelfde geldt voor misogynie en toxische mannelijkheid, wat overal voorkomt.

Terwijl christelijk, islamitisch en seculier conservatisme drie takken van dezelfde boom zijn, zijn christelijk en seculier conservatisme in Nederland veel sterker aanwezig, zowel in de maatschappij als in de politiek. Daarom gaat de meeste aandacht van progressieven daar heen en niet naar de moslimvariant.

Wat mensen als Withuis willen, dat is dat feministen en andere linksen zich puur richten op moslims en migrantengemeenschappen, en daarbij de kritiek op conservatieve elementen richten op álle moslims en migranten in Nederland. Iets anders vinden ze “regressief” en hypocriet.

Zowel de column van Withuis als de meeste lezersbrieven in reactie op het stuk hebben geen waarde voor de samenleving. Er worden ongefundeerde mythen verspreid, puur zodat De Volkskrant kan doen alsof het een ‘neutrale” stem heeft als het gaat om islamofobie.

Het is de zoveelste keer dat iets dat al decennia wordt geroepen in de hoogste machtskringen van Nederland wordt gepresenteerd als underdog-mening. Terwijl islamofobie verkiezing na verkiezing wint, durft De Volkskrant alsnog te doen alsof het nu eindelijk “gezegd mag worden”.

Kranten hebben een verantwoordelijkheid om niet bij te dragen aan de haatmolen die al sinds Bolkestein en Fortuyn draait. Zolang ze dit soort herkauwde, hatelijke onzin blijven plaatsen, zijn ze medeplichtig aan het geweld tegen moslims en migranten.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Bluesky.)