De haat tegen “cultureel marxisme” heeft ultra-conservatieve wortels

Cultureel marxisme is sinds een aantal jaren ook in Nederland een populair begrip. Het voert terug op ideeën die ontwikkeld werden door de Frankfurter Schule, maar is meestal slechts een stok is om iedereen mee te slaan die er enigszins progressieve ideeën op na houdt. Het gaat uit van een kwaadaardig, links complot om de westerse waarden en cultuur te vernietigen, al dan niet in samenwerking met de islam. Het begrip wordt gebruikt door Amerikaanse ultra-conservatieven en andere conservatieven, (extreem-)rechtse bloggers, libertariërs, islamhaters, neo-masculinisten, orthodoxe christenen, PVV-ers, racisten en neo-nazi’s. In dit eerste artikel wordt de ultraconservatieve oorsprong van het begrip besproken. Een tweede artikel gaat over de vaak vreemde bedgenoten die verenigd zijn in hun haat tegen het cultureel marxisme.

Ik begin maar meteen met een bekentenis: ik ben een cultureel marxist en zelfs politiek correct, al is dat geloof ik hetzelfde. Maar ja, dat is iedereen die er een beetje progressieve ideeën op na houdt. De overgrote meerderheid van de mensen is tegenwoordig dus cultureel marxist. Hoe dat gekomen is, weten de cultureel marxisme-haters eigenlijk zelf het beste.

In hun YouTube-filmpjes wordt het allemaal precies uitgelegd. Vaak wordt er verwezen naar de aartsconservatieve schrijver William Lind, die het helder uiteenzette in zijn lezingen voor Accuracy in Academia, een rechtse organisatie die zich verzet tegen de linkse, liberale trends die het academische onderwijs zouden beheersen.

Toen een paar marxisten, Antonio Gramsci en Georg Lukács, na de Eerste Wereldoorlog merkten dat het met de revolutie in Europa niets werd, bedachten ze dat dit kwam door de westerse, christelijke cultuur die de arbeiders verblindde zodat ze hun eigen belangen niet goed konden onderscheiden. Daarom moest deze cultuur kapot gemaakt worden. Nou ja, dat klinkt wat agressief natuurlijk. Ik denk persoonlijk dat ze gewoon wilden dat die cultuur zo zou veranderen dat de arbeiders elkaar niet meer kapot zouden schieten op bevel van de leiders die slechts hun eigen doeleinden nastreefden. Best wel sympathiek, toch? Ook wel sympathiek was dat Lukacs in Hongarije destijds seksuele opvoeding op openbare scholen introduceerde. De ultra-conservatieve Lind vindt dat echter niet. Hij beschouwt het als een “enorme stap in de richting van de vernietiging van de westerse cultuur”.

Een linkse samenzwering

In ieder geval, kort daarna werd in Duitsland het Institut for Sozialforschung opgericht. Daar werkten linkse denkers zoals Theodor Adorno, Herbert Marcuse, Erich Fromm en Max Horkheimer. Het instituut kwam bekend te staan als de Frankfurter Schule. De academici daarvan verlegden hun aandacht van klassenstrijd meer naar culturele en psychologische/sociologische aspecten. Onderdrukte groepen als vrouwen, zwarten en homoseksuelen zagen ze als groepen die zichzelf moesten emanciperen. Vanwege de opkomst van de nazi’s in Duitsland moesten de academici naar de Verenigde Staten vluchten. Iets dat door de cultureel marxisme-haters hevig betreurd wordt: “Marcuse werd de voornaamste guru van Nieuw Links en hij injecteerde het culturele marxisme van de Frankfurt School zo sterk in de baby boom-generatie dat het nu Amerika’s staatsideologie is geworden”. Ik vraag me dan toch af of de cultureel marxisme-haters wel voldoende realiteitszin hebben. Geloven ze echt dat een kleine groep academici zo’n grote invloed uit kan oefenen? Of is het een kwestie van zo hard mogelijk moord en brand schreeuwen? Als Lind stelt dat het doel van de conservatieven moet zijn om de man achter de schermen, de oude Karl Marx zelf, te onthullen, dan vind ik dat toch wel wat complotterig klinken. En wat te denken van het redactionele commentaar van The Daily Bell, een libertair-conservatieve website: “Onze meest geliefde waarden zijn op zijn kop gezet in een duivelse, marxistische, ‘achter-het-scherm’ orkestratie die al onze scholen, kerken, films, uitgevers en media heeft overgenomen, zoals gangreen zich [door het lichaam] verspreidt.” Dat klinkt behoorlijk dramatisch. De complotdenkers hebben ook behoorlijk ingewikkelde schema’s opgesteld die aangeven hoe het cultureel marxisme vermomd in diverse gedaanten in al die instanties is geïnfiltreerd. Misschien ook wel zo overzichtelijk, want het is anders maar een wirwar van progressieven, liberalen, theologische modernisten, feministen, pro-choice aanhangers, hippies en gender-activisten.

Het idee dat de politiek correcten de campussen van de universiteiten in een soort van giftige mini-Noord Korea’s zouden willen veranderen, is toch wel lachwekkend. Vooral als je bedenkt dat conservatieve organisaties als Accuracy in Academia er alles aan doen om op McCarthyaanse wijze dezelfde campussen van liberale en communistische invloeden te zuiveren. De cultureel marxisme-hater Lind ziet overal complotten van links, en de cultureel marxisten strijden niet met argumenten, maar gebruiken heel vals de methode van “psychologische conditionering” door de media die de arme Amerikaanse gezinnen bombarderen met een stortvloed aan televisieprogramma’s “waarin de enige normaal lijkende Amerikaan een homoseksueel is”.

Neo-nazi’s

Gary North, een libertair-conservatieve schrijver uit de Verenigde Staten, legde al eens uit dat het begrip cultureel marxisme eigenlijk een oxymoron is, een woord of begrip dat een tegenstelling in zich herbergt. Hij heeft onder andere boeken geschreven over waarom de bijbel een anti-socialistisch geschrift is. In de bijbel staat een passage waarin Jezus zegt dat als je broeder geen mantel heeft om het koude lijf mee te bedekken, dat je dan je eigen mantel doormidden moet scheuren en de helft aan je broeder moet geven. Nou, met dat idee heeft North dus mooi de vloer aangeveegd. Dat de bijbel zo pro-kapitalisme is, is maar goed ook, want North schijnt zelf nogal rijk te zijn. Hij heeft trouwens nog meer leuke ideetjes: zo is hij voor de invoering van de theocratie en voor steniging van misdadigers. Alleen de ergste natuurlijk, om precies te zijn zij die zich schuldig gemaakt hebben aan blasfemie, abortus, hekserij, seks voor het huwelijk en niet-corrigeerbare jeugddelinquentie.

Maar goed, die North dus heeft het wel goed uitgelegd: Marx hield zich helemaal niet bezig met cultuur en hij geloofde niet zozeer in de invloed van ideeën op de wereld. In tegenstelling tot Hegel was hij een materialistisch denker, die geloofde dat ideeën van mensen afhangen van de positie die ze innemen in de maatschappij. Hij had natuurlijk wel een beetje gelijk, want ik zie toch wel een verband tussen de libertarische en pro-kapitalistische opvattingen van North en zijn niet geringe financiële middelen.

Maar laten we niet over een naam steggelen, het gaat tenslotte om de inhoud. De nazi’s hadden trouwens al veel eerder de term cultureel bolsjewisme bedacht. Ze hadden een gruwelijke hekel aan modernistische kunststromingen zoals het expressionisme en het surrealisme. Ik zie wel wat overeenkomsten met de conservatieven uit de Verenigde Staten die het begrip cultureel marxisme groot hebben gemaakt. Die hebben ook een enorme hekel aan al dat moderne gedoe. Het is dan ook niet zo heel vreemd dat ze opvallend vaak in hun gezelschap verkeren. Zo gaf de eerder genoemde Lind in 2002 een lezing over cultureel marxisme voor een groep van 120 samenzweringstheoretici, antisemieten, neo-nazi’s en historisch revisionisten tijdens een Holocaustontkennings-conferentie. Over de leden van de Frankfurter Schule stelde hij onomwonden: “Dat waren allemaal Joden.” Ook Pat Buchanan, die eveneens tot de ultra-conservatieve stroming behoort, is een fervent strijder tegen het cultureel marxisme en tegen politieke correctheid. Hij staat tevens bekend als antisemiet en Hitler-apologeet. North, die de term cultureel marxisme uit logische en strategische overwegingen verwerpt, maar wel een fervent bestrijder is van progressieve opvattingen, is ook een Holocaust-ontkenner. Hij noemde de Holocaust “het favoriete horrorverhaal van het establishment” en liet zich regelmatig positief uit over vele, tamelijk beruchte Holocaust-ontkenners en hun ideeën. Deze liefde is niet toevallig en ze is zelfs wederzijds. Veel neo-nazi’s zijn uitermate gecharmeerd van de ultra-conservatieve, reactionaire ideeën van Lind en consorten.

Conservatieven tegen de islam

Op dit punt aangekomen kunnen we al concluderen dat er iets vreemds aan de hand is. De cultureel marxisme-haters hebben ook een gruwelijke hekel aan vluchtelingen, immigranten en moslims. Die brengen allemaal, zo stellen ze, hun ‘achterlijke cultuur’ mee en hebben niets op met vrouwenrechten, homoseksuelen, en ‘onze’ moderne manier van leven. Maar dat hebben veel van de cultureel marxisme-haters ook niet. De grondleggers van het begrip zijn ultra-conservatieven die tegen het homohuwelijk en tegen feminisme zijn. Hun ideaal is de samenleving uit de jaren vijftig van de vorige eeuw, waarin het gezin de hoeksteen van de samenleving is en mannen en vrouwen zich volgens traditionele rolpatronen gedragen. Ook in Nederland zijn er veel van deze in wezen uiterst conservatieve islamhaters. Ze zijn te vinden onder orthodoxe christenen, libertair-conservatieven, neo-masculinisten en zelfs neo-nazi’s. Hun aversie tegen de islam, vluchtelingen en immigranten is duidelijk niets meer dan angst voor het onbekende en een misplaatst gevoel van westerse, witte superioriteit. Aan progressieve ideeën hebben ze net als fundamentalistische moslims een broertje dood.

Koos Kuijt