Oeps! Van basisinkomen naar basisarmoede

The devil’s in the details: achter de holle retoriek ligt een meer duistere werkelijkheid. Zo zegt Bregman openlijk in zijn artikel op De Correspondent dat “ook het minimumloon zou kunnen worden afgeschaft, wat de werkgelegenheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt goed zal doen. Ouderen zouden makkelijker aan de bak komen – omdat hun loon omlaag kan – en de totale arbeidsparticipatie gaat zo omhoog.” Het valt me moeilijk uit te leggen hoe iemands loon verlagen hem kan emanciperen. Laten we niet vergeten dat er in deze wereld geen publieke goederen meer zijn en levenskosten dus de hoogte zijn ingegaan. Stijgende kosten en een dalend loon: klinkt als een recept voor emancipatie, toch? Een groot probleem binnen het kapitalisme is wat Marx de “commodificatie van arbeid” noemde. De mens wordt beschouwd als koopwaar die winst moet genereren: hij/zij is slechts een rader in een complex systeem en wordt gelijkgesteld aan andere kostenposten, zoals bouwmaterialen of brandstof. Op die manier worden we volgens Marx stukje bij beetje ontdaan van onze menselijkheid, omdat de band tussen de werknemer en zijn werk doorgeknipt is. De creativiteit die elke mens in zich draagt, wordt onderdrukt omdat de belangen van de werkgever (meer winst maken) fundamenteel in strijd zijn met de belangen van de doorsnee werknemer (betere levenskwaliteit). Een werknemer is onderhevig aan strikte discipline en heeft niets te zeggen over datgene wat hij produceert, want dat eindproduct is eigenlijk van de werkgever. Laten we hier wel op wijzen dat het niet gaat over individuele werkgevers en werknemers, maar over de rollen die ze toegewezen krijgen in het systeem. Het is duidelijk dat het basisinkomen geen antwoord biedt op dit probleem, maar het net verergert. In theorie zou een basisinkomen zekerheid moeten bieden, maar in de praktijk zouden de kosten voor publieke goederen als gezondheidszorg en onderwijs zo sterk de hoogte in gaan dat een basisinkomen tekort zou schieten om ons in die basisnoden nog te helpen voorzien. Omdat het tegelijkertijd de bedoeling is verworvenheden als het minimumloon af te schaffen, zouden mensen verplicht worden langer te werken voor minder loon. Ook het pensioen wordt natuurlijk afgeschaft, en we spreken dan nog niet over de generaties studenten die zouden afstuderen met torenhoge studieschulden. Het enige mechanisme dat op dit moment het kapitalisme ietwat tempert, de welvaartsstaat, moet plaatsruimen om de vrije markt meer ruimte te geven. Dat die vermarkting misschien net het probleem is, daar wordt geen rekening mee gehouden. In een notendop: alles moet veranderen, zodat alles hetzelfde kan blijven.

Jonas Vanderschueren in Oeps! Van basisinkomen naar basisarmoede (dewereldmorgen)