De NAVO is de grootste vijand van de mensheid – in Palestina, Oekraïne en elders
Deze toespraak werd gehouden tijdens de Stop de Oorlog-demonstratie op 24 oktober 2024. De toespraak pleit voor het opheffen van de NAVO – en laat zien hoe de strijd voor rechtvaardigheid in Oekraïne, Palestina en het globale Zuiden met elkaar verbonden zijn.
Vandaag de dag zijn vrijwel alle grote politieke partijen, van GroenLinks-PvdA tot de VVD, het eens over het verhogen van het militaire budget van de NAVO. Een militair blok dat al meer geld uitgeeft aan wapens dan de rest van de wereld bij elkaar, en wel 17 keer zo veel als het militaire blok van Rusland. Een militair blok dat meer rijkdom heeft dan ooit tevoren in de geschiedenis, maar niet in staat is om hun eigen bevolking degelijke huisvesting en gezondheidszorg aan te bieden.
Er wordt ons verteld dat we meer wapens nodig hebben om de internationale rechtsorde te beschermen tegen Poetin.
Ik vraag me dan af: welke rechtsorde? In 1951, toen de genocide-conventie van kracht werd, pleegde de VS genocide in Korea, waarbij het zo’n twintig procent van de bevolking uitroeide. Twintig jaar later deed de VS hetzelfde in Vietnam. Degenen die dachten dat het einde van de Koude Oorlog ook vrede zou betekenen, kwamen bedrogen uit. Denk aan de invasie van Irak in 2003 of aan de oorlog in de Democratische Republiek Congo vanaf 1996. Dat laatste conflict heeft tot zo’n zes miljoen doden geleid, grotendeels uitgevoerd met Westerse wapens, maar is nagenoeg onbekend.
Ik spreek hier vandaag bovenal terwijl Gaza is veranderd in een vernietigingskamp, waar mannen, vrouwen en kinderen systematisch worden uitgeroeid door het militaire blok van de NAVO en haar bondgenoten. Het Westen heeft ruim een jaar lang de wapens, inlichtingen en diplomatieke dekking geleverd aan Israël, om te zorgen dat de meest intensieve massamoord van de 21ste eeuw – in gewelddadige doden per dag – zich voltrekt in een gebied ter grootte van de gemeente Apeldoorn.
Genocide in Gaza, oorlog in Oekraïne
Israël heeft talloze records doorbroken. Meer kinderen vermoord in één jaar tijd dan waar dan ook in de 21ste eeuw. Meer vrouwen. Meer journalisten. Meer zorgmedewerkers. Meer hulpverleners. De lijst gaat door en door. Volgens een conservatieve schatting van medisch specialisten zullen ruim 300.000 Gazanen voor het einde van het jaar zijn uitgemoord.
Toch zouden we moeten geloven dat niet de NAVO, maar Poetin de grootste bedreiging is voor de internationale rechtsorde. Volgens Europese leiders, waaronder de Duitse minister van Defensie, is hij letterlijk de nieuwe Adolf Hitler. Maar laten we de genocide in Gaza – die Duitsland en andere Westerse landen door dik en dun steunen – even vergelijken met de oorlog in Oekraïne.
Waar 90 procent van de gedocumenteerde doden door oorlogsgeweld in Oekraïne militairen zijn, zijn naar schatting 80 procent van die slachtoffers in Gaza burgers. Het uitroeitempo van de kinderen in Gaza door Westerse wapens is bijna 450 keer zo hoog als tijdens de Oekraïne-oorlog. Ik herhaal. Het uitroeitempo van de kinderen in Gaza door Westerse wapens is bijna 450 keer zo hoog als tijdens de Oekraïne-oorlog.
Dan heb ik het nog niet over ziekte en honger, doelbewust veroorzaakt door Israëlische ministers en generaals die Palestijnen “menselijke beesten” noemen. Noord-Gaza, in het bijzonder, gaat nu, as we speak, door zijn donkerste dagen. Sinds 1 oktober is er vrijwel niets binnengekomen. Geen water. Geen voedsel. Geen medicijnen. Niks. Alleen maar bommen en kogels, waarmee Israëlische snipers op een dagelijkse basis Palestijnse kinderen gericht door het hoofd schieten. Kinderen van onder de tien jaar oud die massaal worden geëxecuteerd.
De Russische invasie is illegaal, maar diplomatiek oplosbaar
Laat duidelijk zijn. Ik ben hier niet om leed te vergelijken of voor whataboutisms. Het ene onrecht maakt het andere niet goed. De Russische invasie van Oekraïne was een ongebreidelde, illegale agressie, die terecht breed is veroordeeld. Maar het is ook van cruciaal belang om een zuivere analyse te maken van de aard van de Oekraïne-oorlog en de mogelijkheden voor een diplomatieke oplossing. Dat is bovenal in het belang van Oekraïne zelf, die het meeste lijdt onder een eindeloze, uitzichtloze oorlog, met fronten die nauwelijks verschuiven.
De oorlog in Oekraïne werd door Amerikaanse ambtenaren en inlichtingendiensten al voorspeld sinds de jaren negentig. Een tekenend voorbeeld is een brief van de Amerikaanse ambassadeur in Moskou in 2008, die stelde dat “minister van Buitenlandse Zaken Lavrov en andere hoge functionarissen opnieuw sterke tegenstand hebben betuigd en benadrukten dat Rusland verdere oostelijke expansie [van de NAVO] als een potentiële militaire bedreiging zou beschouwen. In Oekraïne bestaat de vrees dat de kwestie het land mogelijk in tweeën zou kunnen splitsen, wat zou kunnen leiden tot geweld of zelfs, zo beweren sommigen, tot een burgeroorlog, waardoor Rusland zou moeten beslissen of het zou ingrijpen.” (1)
Toch werd kort daarna aangekondigd dat Oekraïne en Georgië lid zouden worden van de NAVO. Dat terwijl meer Oekraïners de NAVO toen nog als een bedreiging zagen, niet als bescherming.(2) De oorlog ontwikkelde zich dan ook vrijwel exact zoals de Amerikaanse ambassadeur had voorspeld, maar het was en is nooit te laat. Er lagen serieuze kansen voor diplomatieke oplossingen in februari 2014, in april 2014, in september 2014, in februari 2015, in december 2021 en in maart 2022.(3)
Het was vooral de overheid van Oekraïne die de akkoorden schond en zich onbetrouwbaar toonde.(4) Ik documenteer in mijn boek dat dat grotendeels gebeurde onder druk van de Verenigde Staten van bovenaf en onder druk van neo-fascistische bewegingen binnen Oekraïne van onderop, maar ook vanwege de belangen van een neo-liberale elite die nationalisme gebruikte als bliksemafleider tijdens een vernietigend bezuinigingsbeleid, die de gezondheidszorg, de welvaartsstaat en het minimumloon volledig decimeerden en de Oekraïense arbeidersklasse in een diepe armoede drukte.(5)
Oekraïne voert een verdedigingsoorlog, geen dekolonisatieoorlog
Oekraïne voert een verdedigingsoorlog – dat is geheel legitiem – maar het voert zeker geen dekolonisatieoorlog, wat historisch altijd is samengegaan met elementen van sociale rechtvaardigheid en herverdeling van grondstoffen en welvaart. De veelgemaakte claim van dekolonisatie is een volledige uitholling van die term, en wordt vaak gebruikt door mensen die regelrechte vijanden zijn van het globale Zuiden en werkende mensen wereldwijd. Denk aan moorddadige propagandisten als Anne Applebaum, die in 2002 nog openlijk pleitte voor gerichte moordaanslagen tegen haar collega-journalisten in Palestina.
Rusland is een agressor, zeker. Maar in tegenstelling tot Israël is het niet geïnteresseerd in het uitroeien of etnisch zuiveren van de Oekraïense bevolking of om hen permanent tot semi-slavernij te veroordelen binnen een apartheidsstaat. Hoewel Rusland nu wel delen van Oekraïne heeft geannexeerd – deels met tsaristische retoriek en met grote woorden over denazificatie, is ook dat niet het hoofddoel van Poetin. De onderhandelingen, van 2014 tot en met nu, laten overduidelijk zien dat Rusland bovenal militaire neutraliteit van Oekraïne wil. Als het dat niet kan krijgen, is het bereid om de militaire capaciteit van Oekraïne totaal te decimeren, desnoods door middel van annexatie.
De NAVO laat Oekraïne nodeloos bloeden
Het Westen gebruikt Oekraïne vooral als middel om Rusland te laten bloeden. De levens van Oekraïners zijn daarvoor irrelevant, net zo wegwerpbaar als de kinderen van Gaza. Toen Oekraïne vroeg om THAAD-systemen voor afweer tegen neerdalende ballistische raketten, werd dat afgewezen. Het genocidale Israël kreeg ze direct. De belangrijkste diplomatieke weg uit dit conflict is om NAVO-landen individuele veiligheidsgaranties te laten afgeven aan Oekraïne, zonder dat Oekraïne onderdeel hoeft te worden van die alliantie. Iets dat het Westen consistent weigert, ondanks het feit dat Oekraïne zelf – in elk geval in maart 2022 – daar duidelijk toe bereid was.
Volgens de laatste schatting zijn sinds 2022 inmiddels een miljoen mensen gestorven of verwond in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, waarvan ongeveer de helft aan de kant van Oekraïne. De gesneuvelde militairen van Oekraïne zijn vooral burgers onder dienstplicht, geen beroepsmilitairen. Burgers die bovendien niet lijken te willen vechten. Er worden naar schatting 200.000 Oekraïense mannen gezocht voor desertie en nog eens een miljoen voor dienstplichtontloping. Dat zijn vooral mannen uit de arbeidersklasse die zich de boetes en steekpenningen niet kunnen veroorloven om onder de oorlog uit te komen. De economie zelf is inmiddels ook in duigen. Naar schatting zal de economie pas haar vooroorlogse niveau bereiken in 2030, als de oorlog dit jaar voorbij zou zijn. Sinds het staken van de onderhandelingen in april 2022 bezet Rusland meer Oekraïens grondgebied dan ervoor. Oekraïne is, in andere woorden, het offer op het altaar van de Westerse en Russische geopolitiek.
En dat was gepland. Zowel Amerikaanse als Europese beleidsmakers troffen al voor de invasie voorbereidingen voor een langdurige guerrillaoorlog als Oekraïne zou vallen. Voormalig minister van buitenlandse zaken Hillary Clinton steunde zelfs openlijk het idee om Oekraïne in een nieuw “Afghanistan” te veranderen. De Oekraïense politicoloog Ivan Katchanovski merkte destijds terecht op dat Westerse landen “Rusland tot de laatste Oekraïner willen bevechten”. Veel van de zogenaamde “vrienden van Oekraïne” dringen er nu op aan om de leeftijd voor de militaire dienstplicht in Oekraïne te verlagen, en om de basale sociale rechten van Oekraïense mannelijke vluchtelingen in Europa te ontnemen, om ze te dwingen om terug te keren. Met dat soort vrienden heb je geen vijanden nodig.
De NAVO heeft geen bestaansrecht
Oekraïne heeft recht op verdediging, maar niet op integratie binnen het militaire blok van de NAVO. Dat komt omdat de NAVO zelf helemaal geen bestaansrecht heeft. De Verenigde Staten en haar militaire bondgenoten geven drie keer zoveel uit aan het leger als de rest van de wereld bij elkaar. Dat is voldoende om extreme armoede vijftien keer uit te roeien en de beloofde klimaatfinanciering voor het globale Zuiden 22 keer uit te betalen. Datzelfde militaire blok is verantwoordelijk voor het bulk van de wereldwijde klimaatcatastrofe en projecteert haar macht met militaire basissen, proxystaten en allianties rondom de wereldwijde olie- en gasinfrastructuur.
Het is hetzelfde militaire blok dat jaarlijks arbeid, grondstoffen, energie en land wegtrekt uit het globale Zuiden door ongelijke handelsrelaties, die in stand worden gehouden door regeringen omver te werpen en landen met bruut militair geweld binnen te vallen of te intimideren. De hoeveelheid land en energie die jaarlijks wordt geroofd uit het globale Zuiden, zou voldoende zijn om 6 miljard mensen te voeden en de nodige infrastructuur voor fatsoenlijke huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, sanitaire voorzieningen, enzovoorts, voor 6,5 miljard mensen te bouwen en te onderhouden.
De publieke opinie in het globale Zuiden ziet – geheel terecht – zowel Rusland als de NAVO als verantwoordelijk voor de catastrofe in Oekraïne, en is voor diplomatie en tegen sancties en wapenleveringen. Ook in de meeste voormalige Sovjet-landen en Warschau Pakt-landen domineert dat sentiment. De belangrijkste uitzonderingen zijn Polen, de Baltische Staten en West-Oekraïne, landen en regio’s waar een heropleving is van Waffen-SS verering, vreemdelingenhaat en waar onder de bovenklasse een sterke drang is naar integratie binnen de structuren van witte superioriteit en imperialisme.
Laten we niet vergeten dat in aanloop naar de invasie van Irak in 2003, de Verenigde Staten konden rekenen op de onvoorwaardelijke steun van deze landen, toen zelfs Duitsland en Frankrijk tegen waren. Polen leverde na Groot-Brittannië en Australië het grootste invasieleger in Irak en leidde de militaire bezetting van een van de bezette Iraakse regio’s. De Poolse minister van Buitenlandse Zaken zei in 2003 openlijk: “We hebben nooit een geheim gemaakt van onze wens dat Poolse oliemaatschappijen eindelijk toegang krijgen tot grondstofbronnen”. Dat is wat integratie in de NAVO in de praktijk betekent. Heeft Polen daar werkelijk recht op?
De wreedheid van de invasie in Irak
De invasie van Irak was – naar elke objectieve standaard – vele malen wreder dan de invasie van Oekraïne. Nadat beelden naar buiten kwamen van geëxecuteerde burgers in het Oekraïense Bucha werden brede vergelijkingen gemaakt in de Westerse pers met Srebrenica. In het gehele gebied van de regio’s Kiev, Tsjernihiv en Sumy – waar Bucha onderdeel van is – documenteerde de VN 57 executies. Onacceptabel en verschrikkelijk, maar vergelijkingen met Srebrenica en andere massamoorden zijn volstrekt ongepast. In Baghdad alleen al executeerden door de VS getrainde doodseskaders in een paar maanden tijd meer dan 7.000 Irakese burgers.
De VN documenteerde ook 169 gevallen van marteling van Oekraïense gevangenen door de Russische troepen. Het is waarschijnlijk dat deze praktijken wijdverbreid zijn onder de duizenden gevangenen. Verschrikkelijk, maar van een andere schaal dan Irak. Over de eerste jaren van de bezetting van Irak, werden al bijna 200.000 Iraakse burgers gevangengezet, waardoor een op de vijftig Iraakse mannen in gevangenschap hadden gezeten. Volgens het Rode Kruis werd marteling “systematisch” toegepast in deze gevangenissen, waarvan naar schatting tot wel 90 procent onschuldige burgers waren.
Oekraïne is een westerse neo-kolonie
Oekraïne is een vreemde eend in de bijt van deze imperialistische alliantie. In tegenstelling tot Polen en de Baltische Staten is het geen hoog inkomen-land en zijn haar materiële belangen grotendeels hetzelfde als die van het globale Zuiden. Het is daarom extra opvallend dat Oekraïne in de VN consistent mee-stemt met het Westen, of dat nou gaat om de genocide tegen Palestijnen, om brute sancties tegen Cuba, om het tegengaan van nazisme en fascisme, of om het ondermijnen van een Nieuwe Internationale Economische Orde, waar Oekraïne zelf direct belang bij zou hebben.
Oekraïne is dan ook verworden tot een Westerse neo-kolonie. In 2015 rapporteerde de Oekraïense pers al hoe de Amerikaanse ambassade “ferme” orders gaf aan de Oekraïense president en ministeriële benoemingen maakte.(6) Dat heeft weinig met zelfbeschikkingsrecht te maken. Oekraïne wordt in werkelijkheid geïntegreerd in het Westerse imperialistische blok, dat de belangrijkste vijand is van alle linkse, progressieve en anti-koloniale bewegingen wereldwijd, waaronder binnen Oekraïne zelf.
Wat is de NAVO eigenlijk?
De NAVO werd in 1949 opgericht, als een collectief verbond van koloniale, Westerse machten. Een uitgebreid onderzoek naar vrijgekomen documenten van Amerikaanse inlichtingendiensten tijdens de eerste ‘war scare’ van 1948 – toen een Sovjet-invasie voorhanden zou zijn – laat zien dat Amerikaanse inlichtingendiensten “vrijwel unaniem tot de conclusie kwamen dat de Sovjets momenteel niet de wens hadden om vijandelijkheden met het Westen te beginnen”.(7)
Het was, in andere woorden, niet veel meer dan een propagandacampagne. Dat is dan ook precies waarom de NAVO niet werd opgeheven na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het Warschau Pakt in 1991. En dat is dan ook precies waarom de dreiging van Rusland nu zo wordt opgeblazen. Hetzelfde land dat na drie jaar oorlog twintig procent van Oekraïne heeft veroverd, zou plotseling een oorlog willen voeren tegen de gehele NAVO.
De realiteit is dat de NAVO altijd, vanaf het begin, een agressieve, imperialistische alliantie is geweest. De oprichters van de NAVO waren dan ook de belangrijkste koloniale machten, waaronder Groot-Brittannië, Frankrijk, Apartheid VS, Nederland, België en zelfs het regelrecht fascistische Portugal, dat nog werd geregeerd door de Estado Novo. Al deze landen hadden toen nog koloniën, en waren vaak zelfs nog verwikkeld in koloniale oorlogen waarbij miljoenen mensen werden vermoord.
Het was voor iedereen dan ook volstrekt duidelijk wat de NAVO bedoelde, toen het in zijn oprichtingsdocument in 1949 aangaf te zijn opgericht “om de vrijheid, het gemeenschappelijke erfgoed en de beschaving van zijn volkeren te beschermen”. Het ging hier om de vrijheid van de Westerse bovenklasse om uit te moorden, uit te buiten en te roven. Dat is het gemeenschappelijke erfgoed van de NAVO-landen, die de afgelopen eeuwen miljarden mensen hebben uitgeroeid, uitgebuit, tot slaaf gemaakt of uitgehongerd. Het is het collectieve erfgoed dat in Palestina nu opnieuw zijn ware gezicht toont.
De NAVO is de grootste vijand van de mensheid
We kunnen de verregaande militarisering van de NAVO – waarvoor Poetin als boeman wordt gebruikt – niet los zien van wat er nu gebeurt in Gaza, Jemen, Libanon en elders. Net zoals de propaganda tegen de Sovjet-Unie werd gebruikt voor militarisering en bloedhete terreur tegen de bevolkingen van Vietnam, Korea, Angola, Mozambique en vele andere plekken, worden NAVO-wapens nu grootschalig naar Israël verscheept om de regio daar te terroriseren. De militaire industrie gebruikt de Palestijnen ook als laboratorium voor globale repressie. Nederland is nu van plan om grote wapenaankopen te doen van Israëlische wapenbedrijven, net als talloze andere regimes.
Maar Gaza is bovenal een waarschuwing voor het globale Zuiden en progressieve bewegingen die hopen op een rechtvaardige wereld. Het is een waarschuwing dat de NAVO haar vijanden met verpletterend geweld zal uitroeien, of dat nou opstandige bevolkingen zijn in het globale Zuiden, of socialistische bewegingen in het globale Noorden. De wapens zijn niet alleen gericht op Gaza, maar uiteindelijk op ons allemaal.
Om af te sluiten met de woorden van de Colombiaanse president Gustavo Petro:
“Het [Westen] wil zijn economisch systeem niet veranderen – alleen zover als de markt wil gaan om het koolstofvrij te maken. En het weet dat de inspanning minuscuul zal zijn om het leven op de planeet te redden. Haar beleid is erop gericht om de consumptiebubbel van de rijken op de planeet te verdedigen en niet om de mensheid te redden, waarvan de meerderheid wegwerpbaar is, zoals de kinderen van Gaza. De rechtervleugel in het Westen ziet de oplossing voor de klimaatcrisis als een ‘definitieve oplossing’. Gaza is slechts het eerste experiment om ons allemaal wegwerpbaar te maken.”
Chris de Ploeg
Chris de Ploeg is onderzoeksjournalist en mede-oprichter van Arts of Resistance en Aralez, een dekoloniaal collectief in Amsterdam. Hier vind je zijn website. Een eerdere versie van dit artikel verscheen op de website van Stop de Oorlog Amsterdam.
Noten
- 1. Chris Kaspar De Ploeg, “Ukraine in the Crossfire” (Clarity Press, 2017), 10.
- 2. Ibid, 17.
- 3. Ibid, 39-40, 191-197.
- 4. Ibid.
- 5. Ibid., 162-223.
- 6. Ibid, 79-81
- 7. Frank Kofsky en Harry S. Truman, “The War Scare of 1948: A Successful Campaign to Deceive the Nation” (New York: St. Martin’s Press, 1993), 275.
Een vriend stuurde mij dit artikel van Chris de Ploeg op met de vraag wat ik ervan vond. Ik schreef wat opmerkingen terug, en hij zei: kan je die niet als reactie onder het artikel zetten. Bij deze.
Ik ben van 1947, en opgegroeid onder de veilige bescherming van de NAVO tegen de boze Sovjet Unie. Daar ben ik nog altijd dankbaar voor. Mijn opmerkingen zijn, merk ik, ook nogal eurocentrisch. Maar ondanks dat ik de NAVO niet de grootste vijand van de mensheid vind – dat zijn m.i. het Amerikaanse militair-industrieel complex, Netanyahu’s Israël, en de (andere) agressieve autocratische en dictatoriale regimes in de wereld – kan ik mij geheel vinden in wat De Ploeg aan het slot schrijft over Gaza en andere opstandige bewegingen, en in de woorden van Gustavo Preto. Dus beschouw dit eerder als aanvullingen dan als kritiek.
(1) Chris de Ploeg haalt een aantal zaken door elkaar, waardoor hij relatief makkelijk bij zijn conclusie – NAVO als grootste vijand v/d mensheid – uitkomt. Het lijkt of hij over de NAVO schrijft, maar hij bedoelt het door Amerika gedomineerde en gemilitariseerde Westen. Dat is toch wel wat anders, en breder. Na wat nare ervaringen met militaire acties buiten Europa heeft de NAVO zich weer overwegend op zijn ‘verdragsgebied’ teruggetrokken: Europa + N. Amerika. Gaza en Congo zijn geen NAVO-oorlogen, en dat is geen semantiek.
(2) De Ploeg onderschat stelselmatig het gevaar van het Russische imperialisme. Sinds de 17e eeuw (+/-) is het gericht op gebiedsuitbreiding, in Europa, de Kaukasus en achter de Oeral. Rusland vindt al snel dat een gebied bij Rusland hoort of ‘eigenlijk’ Russisch is, zoals Oekraïne, de Krim, de Baltische staten, (delen van) Polen, Moldavië. De Ploeg maakt Polen nogal zwart en ‘imperialistisch’, maar het land heeft goede redenen doodsbang voor Rusland te zijn: het land is al een keer door Rusland (en Duitsland, waar ze ook bang voor zijn) van de kaart geveegd.
(3) Ook de Baltische staten – Europees tot op het bot – en Finland – dat al veel gebied aan Rusland verloren heeft – hebben goede redenen om zich tegen Rusland te wapenen, letterlijk. Rusland is nooit een democratie geweest en hoeft geen kiezers tevreden te houden en heeft dus geen haast. Dramatisch verwoord: de Russische beer wacht op een gelegenheid, een moment van onoplettendheid, en slaat dan toe. Dat gebeurde aan het eind van WO2, toen het zich met onmenselijke (letterlijk) inspanningen aan de naziterreur ontworstelde en Duitsland te lijf ging. Door de verzwakking en uiteindelijke ineenstorting van het nazi-regime kon het diep doorstoten in Europa, Als het daar geen Amerikanen, Engelsen, Canadezen, Vrije Polen en Vrije Fransen was tegengekomen, hadden ze niet alleen Oost-Europa bezet, maar ook (delen van) West Europa. Ik ben godshemeltje blij dat ik in door de Geallieerden bevrijd gebied ben geboren, en niet onder een Russische bezetting.
(4) De Amerikanen hebben West Europa nooit bezet en hier geen dictatuur gevestigd, maar wel afhankelijk gemaakt en in zekere zin gekoloniseerd. Amerika was in de jaren ’40 en ’50 – hoewel imperialistisch en gewelddadig – trouwens nog niet de monstrueuze geweldsfabriek van nu. Het steunde bijvoorbeeld de dekolonisatie van Indonesië en de rest van de ‘derde wereld’ (weliswaar ook uit eigenbelang), bestreed de oude koloniale machten in het MO, en was helemaal niet gelukkig met de stichting van staat Israël – die liefde kwam pas later. President Eisenhower, ex-opperbevelhebber van de Geallieerden in Europa, waarschuwde bij zijn aftreden in 1961 voor het gevaar van het ‘militair-industrieel complex’ (hij heeft die term geloof ik ook uitgevonden). En hij heeft gelijk gekregen: het Amerikaanse Militair Industrieel Complex heeft het land en de Amerikaanse politiek overgenomen, en die probeert zeker te NAVO te instrumentaliseren, maar je kunt die twee niet gelijkstellen, dat verheldert niets.
(5) Oekraïne is een speciaal geval. De Ploeg ontkent dat daar van een dekolonisatieoorlog sprake is, terwijl het volgens mij een hybride is van een verdedigings- èn een dekolonisatieoorlog. Net zoals Rusland een hybride imperium is. De West-Europese imperia hadden hun koloniën overzee, Rusland in zijn achterland: de Kaukasus en Siberië. Ik geloof zelfs dat de Sovjet Unie het (bij de VN} voor elkaar heeft gekregen dat de officiële definitie van koloniën is dat ze overzee van het ‘moederland’ liggen. Rusland is dus officieel geen koloniale macht, en volgens veel Poetinadepten kan Oekraïne daarom geen dekolonisatieoorlog voeren. Wat De Ploeg schrijft over Oekraïne als halve Amerikaanse kolonie is geen onzin, maar dat sluit volgens mij niet uit dat het OOK een dekolonisatieoorlog is: het land wil in overweldigende meerderheid onder het Russische juk uit en bij het Westen horen. Maar daarvoor hoef je geen NAVO-lid te zijn, EU-lid is voldoende.
Ik had nog meer commentaar in mijn gedachten maar dat is er niet meer van gekomen, er geurt teveel en ook nog eens te snel om het allemaal bij te houden.
Hoi Henk jan van Vliet,
Allereerst bedankt voor de opbouwende en kameraadschappelijke kritiek. Het is belangrijk dat we stevige inhoudelijke discussies kunnen voeren op dit onderwerp en ik waardeer dat je dat op de inhoud doet. Ik kan me vinden in een deel van wat je zegt, een ander deel is denk ik erg euro-centrisch – dat geef je gelukkig zelf al toe – en nog een ander deel is een beetje een stro-man. Goed, hierover even antwoord op je punten.
4. Ik ben goed bekend met de theorie van het Amerikaanse Militair Industrieel Complex, meest beroemd inderdaad verwoord door Eisenhower. Zeker relevant, maar om te denken dat dat de kern van het probleem is, is denk ik kortzichtig. De VS voerde sinds de oprichting in 1776 vrijwel permanent oorlog, geboren op grootschalige genocide en slavernij. Ook in de jaren 40’ en 50’ was de VS ongekend moord-dadig. Denk bijvoorbeeld aan het aan de macht houden van Nazi en pro-Japanse collaborateurs in Griekenland en Korea, waar dissidenten massaal werden geëxecuteerd en in concentratiekampen werden gegooid, nog voordat het verviel in een burgeroorlog. In Korea heeft de VS toen naar schatting 5 miljoen doden veroorzaakt (Chinese strijders meegerekend), systematisch het land platgebombardeerd, in wat in mijn ogen een regelrechte genocide was, vergelijkbaar in sterftepercentages als de verliezen van de Sovjet-Unie tegen Nazi-Duitsland. Zo’n 98 procent van de burgerdoden kwamen voor rekening van de Amerikaans-geleide coalitie.
Ik kan nog meer voorbeelden noemen. Dat de VS dekolonisatie steunde klopt ook niet namelijk, althans, dat was zeer selectief. De VS steunde bijvoorbeeld aanvankelijk ook de Nederlanders in Indonesië totdat Sukarno een communistische opstand de kop in drukte en de VS daarom hoopte een betrouwbare partner te vinden in Sukarno die het land wel in de uitverkoop zou gooien voor Amerikaanse bedrijven (toen dat niet zo bleek te zijn, steunden ze de coup van suharto en werden 1 miljoen linkse indonesiërs geëxecuteerd). In Vietnam en de Portugese koloniën in Afrika, onder andere, steunde de VS de Franse en Portugese koloniale machten dan ook tot het bittere einde, omdat er geen hoop was op collaborateurs/sell-outs. Zelfs Frankrijk steunde trouwens ook versnelde dekolonisatie in sommige landen in West-Afrika omdat ze de ontwikkelingen van een meer radicale dekolonisatie beweging vreesden die de werkelijke westerse controle kon trotseren, zo beschrijft Frantz Fanon o.a. in Wretched of the Earth.
Vraag ook eens aan een guerrilla van Nelson Mandela’s ANC of de VS een ‘anti-koloniale macht’ was. Zij werden niet voor niets getrained in de Sovjet-Unie en de socialistische landen van de Warsaw pact, die in die tijd – in tegenstelling tot nu – wel solidair waren met het Globale Zuiden. De VS was overigens ook het eerste land dat Israël erkende, dus dat de VS hun niet steunde, klopt niet. Wel is het waar dat de VS eerst nog haar chips verspreidde over pan-arabische nationalisten en Israël uit geopolitieke overwegingen. Pas nadat Israël in 1967 liet zien de dominante militaire macht te zijn, werd de switch van de VS als 100% pro-Israël definitief. Ik weet niet of je dat als iets positiefs moet zien. Dat is ook het moment dat Israël voor het eerst de Westelijke Jordaanoever, Gaza, de Sinaï en de Golanhoogten bezette, en een steeds verdere ruk naar regelrecht fascisme maakte. Maar goed.
Tussen 1945 en 1980 laat David Michael Smith in Endless Holocausts zien dat de VS (mede-)verantwoordelijk was voor 29 miljoen doden, meer nog dan in de periode erna. De Sovjet-Unie was in dezelfde periode verantwoordelijk voor ruim 200.000 doden, voornamelijk in West-Oekraine, waar het in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog nog een brute oorlog uitvocht tegen de fascistische guerilla’s van de OUN/UPA, die met groot fanatisme hadden deelgenomen aan de holocaust. Het enige andere echt grote bloedbad dat de USSR nog daarna zou aanrichten was in Afghanistan in de jaren 80’, iets wat de VS doelbewust had uitgelokt door extremisten te financieren (naar verluid sprong Brezinski letterlijk met zijn vuist in de lucht toen hij hoorde dat de Sovjet-Unie binnenviel, met de woorden ‘they took the bait’). Zelfs als je alleen naar repressie-doden/executies wilt kijken, was de VS vele malen bruter dan het Warsaw Pact in deze periode. The Jakarta Method laat zien dat de VS massa-executies programma’s tegen linkse mensen wereldwijd organiseerde, met zo’n 2 miljoen doden tot gevolg.
Het klopt dat deze moord-dadigheid vooral plaatsvind in het Globale Zuiden – niet het Globale Noorden- vandaar dat Westerlingen vaak een nogal rooskleurig beeld hebben van wat de Verenigde Staten betekent. Ik zou de afhankelijkheidsrelatie van Europa en Japan met de VS dan ook zeker geen kolonialisme noemen – dat zou een bagatellisering zijn van het kolonialisme, wat gepaard gaat met extreme dehumanisering, super-uitbuiting en moord-dadigheid – maar eerder een vorm van politieke dominantie, het zijn hooguit vazalstaten. Vergelijkbaar met de relatie van de Sovjet-Unie tot de Warsaw pact landen, bijvoorbeeld (hoewel geen perfecte vergelijking, aangezien de USSR deze landen de-facto ook subsidieerde met goedkope grondstoffen, iets dat de VS zeker niet doet).
Tot slot dan een laatste woordje over de ‘grote boze sovjet-unie’ waartegen jij beschermd werd door de barmhartige Amerikanen. Wist je dat de VS plannen klaar had liggen om in één klap 600 miljoen mensen te vermoorden in een first-strike nuclear war tegen de Sovjet-Unie? Ze wilden elke stad in de Sovjet-Unie en China vernietigen, en door de nuclear fallout zouden naar hun eigen schatting ook 100 miljoen mensen in west-Europa sterven aan nucleaire radiatie. Dat was een serieus plan wat al sinds de Eisenhower administration klaar lag en die ze bereid waren uit te voeren in geval van een serieuze internationale crisis (en vergelijkbare plannen werden eigenlijk al in de jaren 40’ gesmeed trouwens, maar de snelle ontwikkeling van de atoombom in de USSR gooide roet in het eten). De klokkenluider Daniel Ellsberg, die het plan lekte, noemde het terecht ‘het meest kwaadaardige plan dat ooit was bedacht.’ Met dat soort vrienden heb je geen vijanden nodig.
1. Dit punt klopt een beetje. Het is een speech, en daar versimpel je de werkelijkheid voor het gemak soms een beetje. Ik zie inderdaad het door de VS geleide militaire blok – waar ook Japan, Israël, Australië o.a. toebehoren – als het grote kwaad. Voor een scherpere definitie/uitwerking kun je hier terecht: https://thetricontinental.org/studies-on-contemporary-dilemmas-4-hyper-imperialism/ Neemt niet weg dat de NAVO wel grofweg de grootste machten die daartoe behoeren vangt. Dat de NAVO zich alleen tot zijn eigen gebied beperkt, lijkt me simpelweg niet waar, kijk naar Joegoslavië, Libië etc. Zo lang geleden is dat allemaal niet. Tenzij je Afghanistan, tot 2021 onder NAVO bezetting, al zo lang geleden vindt. Ik vind dat niet. Er is absoluut geen garantie dat dat zich niet binnenkort weer zal herhalen, er is niet eens een kritische reflectie geweest op deze oorlogen in het Westen.
Maar daarnaast zou ik het nogal beperkt vinden om alleen te focussen op formele NAVO deployments. De interoperabiliteit van de legers binnen dat militaire blok wordt immers in NAVO verband geregeld, en de enorme verhoging van militaire budgetten ook. Om te zeggen dat de handelingen van deze landen – die als collectief blok zeer coherent opereren op het wereldtoneel, onder andere in Gaza, maar ook elders – lijkt me zelf te kort door de bocht.
Ook goed om te weten, nadat de NAVO in 1949 werd opgericht volgden ook al snel vergelijkbare pacten naar NAVO-model in zuid-west azie en zuid-oost azie, vol met allerlei brute anti-communistische dictaturen en koloniale machten, die hun regio met grof geweld probeerden te domineren. De invasie van Vietnam door de VS werd ook ge-rubber-stamped door de ZOAVO, bijvoorbeeld. Het idee dat deze militaire allianties ‘defensief’ zijn lijkt me erg naïef. Zelfs de gematigde Indiase president Jawaharlal Nehru zagen dan ook scherp dat ‘de NAVO vandaag de dag een van de machtigste beschermers van het kolonialisme is.’
Over de Portugese koloniën is er trouwens een mooie quote tov de NAVO van de anti-koloniale leider Amilcar Cabral, die de dynamiek treffend beschrijft: “NATO is the USA. We have captured in our country many U.S. weapons. NATO is the Federal Republic of Germany. We have a lot of Mauser rifles taken from Portuguese soldiers. NATO, for the time being at least, is France. In our country there are Alouette helicopters. NATO is, too, to a certain extent, the government of that heroic people which has given so many examples of love of freedom, the Italian people. Yes, we have captured from the Portuguese machine-guns and grenades made in Italy.”
5. Hier herhaal ik een beetje mijn argument van punt 1. Politieke dominantie of zelfs annexatiepolitiek is niet hetzelfde als kolonialisme, wat gepaard gaat met extreme dehumanisering, super-uitbuiting en moord-dadigheid. Ik denk zeker dat het Russische imperium een koloniale relatie had met verschillende gebieden, vooral in de Kaukasus, Siberië en centraal-Azië. Ik denk dat landen als Polen en Oekraïne zeker onderdrukt werden, maar waren tegelijkertijd ook de meer welvarende gebieden van het imperium. Ik zou die situatie eerder vergelijken met Catalonië of Schotland (wiens onafhankelijkheid ik overigens steun, net als dat van Oekraïne en Polen, dat staat hier los van).
Tot slot, nog los van hoe je de relatie van Oekraïne tot Rusland wilt noemen, is het inwisselen van de ene voor een andere koloniale grootmacht geen dekolonisatie. Het is gewoon een wisseling van de wacht.
2&3.
Ik denk dat dit grotendeels covered is met bovenstaande comments. Ik zou nog willen toevoegen dat ik niet per se zeg dat Polen of de Baltische staten niets te vrezen hebben van Rusland, maar wel dat veiligheid op andere manieren georganiseerd kan worden dan NAVO verband, bijv. via de OSCE.
Dat is ook de lijn – van diplomatie ipv confrontatie – die de meeste post-socialistische volkeren lijken te willen volgen. Nogmaals, de EU-landen, in het bijzonder Polen en de baltische staten, zijn eerder uitzondering dan regel. O.a. Sovjet nostalgie en scepsis tegenover de NAVO is een breed gedragen fenomeen, vooral in post-soviet landen. Zelfs in Oekraïne was dit overigens nog niet zo lang geleden het geval (in 2009 bijv. vond 70% het leven beter onder de USSR en in 2013 zagen meer oekrainers de NAVO als een bedreiging dan verdediging).
De NAVO is dan ook in grote mate zelf de oorzaak van de problemen die we nu aan de grens van Europa hebben. Ook de veiligheid van Oost-Europa is beter gegarandeerd zonder de NAVO. Ik heb hier nu niet de ruimte om de hele track-record sinds de jaren 90’ uit te werken, doe ik wel in mijn boek, maar het idee dat Rusland op elke kans landjepik pleegde klopt gewoon niet. De track-record laat duidelijk zien dat ze open staan voor diplomatie.
De tijd van de Czaren is anders, maar het lijkt me oppervlakkig om dat één op één door te trekken. Overigens was de aard van dat imperialisme ook redelijk complex – want Rusland had tegelijkertijd een afhankelijkheidsrelatie met het westen -, zoals Boris Kagarlitsky (nu in de kerkers van Poetin) goed beschrijft in zijn boek ‘empire of the periphery.’ Ivan de Verschrikkelijke, die Rusland transformeerde in een imperium, werd niet voor niks ook wel de “Engelse czar’ genoemd. Maar daar kunnen we het een andere keer over hebben.
Ten tweede, is NAVO lidmaatschap dus zeker niet alleen gericht op zelfverdediging. Mensen als Donald Rumsfeld zien dat ook zo. Dit is hoe hij de invasie van Irak destijds verdedigde – geen formele navo deployment ivm dissidentie duitsland en frankrijk:
“Now, you’re thinking of Europe as Germany and France. I don’t. I think that’s old Europe. If you look at the entire NATO Europe today, the center of gravity is shifting to the east. And there are a lot of new members. And if you just take the list of all the members of NATO and all of those who have been invited in recently — what is it? Twenty-six, something like that? — you’re right. Germany has been a problem, and France has been a problem. But you look at vast numbers of other countries in Europe. They’re not with France and Germany on this, they’re with the United States.”
Verder is het opvallend dat Polen zowel rechts/reactionair/kapitalistisch kan zijn en zichzelf bedreigt mag voelen door Rusland, maar andersom dat mensen hetzelfde niet kunnen bevatten voor Rusland tov de NAVO. Polen is overigens historisch ook niet per se een hulpeloos landje geweest, en is dat in NAVO verband nu ook niet. Tijdens de Russische burgeroorlog – toen Rusland door 14 landen werd binnengevallen – veroverde Polen grote delen van Oekraïne en Belarus, waarna die bevolkingen hard onderdrukt werden. Eerder nog, zouden de Proto-Oekraïense kozakken een alliantie sluiten met de Russische Czaren om nota bene het Pools-Litouws Gemenebest te bestrijden. In de jaren 30’ was Polen een semi-fascistisch land met concentratiekampen, dat geallieerd was met Nazi-Duitsland, mee had geholpen om Czechoslowakije op te breken, en in besprekingen was om de USSR binnen te vallen. Als ze bereid waren geweest om het overwegend Duitse gebied Danzig aan de Nazi’s te geven, had die alliantie waarschijnlijk ook standgehouden. Dat Polen weigerde, had nationalistische redenen, niet principiële redenen. Dat de USSR daarna het omgekeerde deed tegen Polen is welbekend, maar de voorgeschiedenis, waarin niet alleen Polen, maar vrijwel alle relevante Westerse landen pacten/verdragen sloten met Nazi-Duitsland in de hoop op een vernietigingsoorlog tegen de USSR, is weinig bekend. Ik wil dan ook absoluut niet meegaan in het idee dat de USSR degene is die dictatuur naar Oost-Europa heeft gebracht, alsof de periode ervoor zo rooskleurig was. Michael Parenti treft het vattend samen:
“In feite hadden deze landen, met uitzondering van Tsjecho-Slowakije, weinig politieke democratie gekend in de tijd vóór het communisme. Rusland was een tsaristische autocratie, Polen een rechtse dictatuur met eigen concentratiekampen, Albanië al in 1927 een Italiaans fascistisch protectoraat, Cuba een door de VS gesponsorde dictatuur. Litouwen, Hongarije, Roemenië en Bulgarije waren ronduit fascistische regimes die in de Tweede Wereldoorlog geallieerd waren met Nazi-Duitsland.”
Chris de Ploeg reageert met een tsunami aan historische kennis op mijn kritiek op zijn verhaal. Ik wil er niet verder op ingaan en kan het ook niet allemaal weerleggen, maar wil wel benadrukken dat hij het Russische imperialisme bagatelliseert, ervan wegkijkt, of als excuus geeft dat de Amerikanen het hebben uitgelokt – dat is het Poetin-spel. Alsof Rusland een brandschone geschiedenis zou hebben in plaats van een extreem gewelddadige en onderdrukkende – zowel binnenslands als over de grenzen (ik noem hier alleen maar Aleppo).
Net als we de Israëlische genocide in Gaza niet mogen reduceren tot een spel met getallen: zijn er wel genoeg doden gevallen om van genocide te kunnen spreken, zo kunnen we ook de discussie over het Russische imperialisme niet afdoen met opmerkingen dat het Westen/de Amerikanen meer slachtoffers op hun geweten hebben dan de Russen. Het gaat er ook niet om of de regimes die de Russen omver schoffelden autocratisch of dictatoriaal waren, of dat “de USSR degene is die dictatuur naar Oost-Europa heeft gebracht” (wat ik ook niet beweerd heb). Het gaat erom dat de Russen in die landen helemaal niets te zoeken hadden en hebben: ze waren bezetters. Iets dergelijks geldt in het geval van Oekraïne, waar De Ploeg de Amerikaanse c.q. NAVO pogingen om Oekraïne te onderwerpen tegen de Oekraïense onafhankelijkheidsstrijd inzet: alsof anti-imperialistische strijd alleen oprecht is als die door linkse mensen wordt gestreden. Dat is natuurlijk een ideologische instrumentalisering van de geschiedenis, waar De Ploeg overigens toch wel een handje van heeft: hij haat Amerika – niet alleen zijn regering en politiek, maar kennelijk ook zijn bevolking, inclusief de onderdrukten – en die haat kleurt zijn hele betoog.
Tot slot nog dit: De Ploeg betoogt dat de Russen (het noemt het de USSR, maar dat was het Russische imperium in een ander jasje) de door hen onderworpen Oost-Europese landen ook subsidieerden, en de Amerikanen ‘hun’ West-Europese bevrijde landen niet. De Amerikanen hebben in naoorlogse prijzen via het Marshall Plan voor bijna 12,5 miljard dollar in leningen in West -Europa gepompt, die dankzij de mede daardoor gegenereerde welvaart door (meen ik) alle betrokken landen (ruim) op tijd is terugbetaald. Helaas voor hen hebben de Russische subsidies in Oost-Europa niet tot welvaart geleid, maar slechts tot verdiepende armoe en geweld tegen de arbeidersklasse als die de onderdrukking beu was.
Hoi Henk Jan,
Ik zal het dan ook kort houden verder. Dat “Rusland een brandschone geschiedenis’ heeft heb ik werkelijk nergens gezegd, en ik heb herhaaldelijk gezegd dat ik Rusland hier als aggressor, onderdrukker etc. zie. In de context dat de NAVO nu overal militaire budgetten omhoog gooit omdat het beweerd een soort nieuwe hitler te moeten bestrijden, nuanceer ik wel het een en ander. Dat is blijkbaar niet welkom.
En deze zin dan?: “hij haat Amerika – niet alleen zijn regering en politiek, maar kennelijk ook zijn bevolking, inclusief de onderdrukten – en die haat kleurt zijn hele betoog.” Wow. Zelden zo’n enorme stro-man gezien. Werkelijk nergens gezegd en niets van waar. Ik haal grote inspiratie uit verschillende Amerikaanse bewegingen, revolutionairen en schrijvers, zowel historisch als nu. Sterker, veel van de kennis die ik noem komt mede ook daar vandaan, van Chomsky, tot Howard Zinn, tot Gerald Horne en vele anderen. Dit is trouwens ook een talking point van imperialisten, die je hier onbewust lijkt te herhalen. Ook belangrijke Amerikaanse denkers die kritisch zijn op het Amerikaanse imperialisme, zoals Noam Chomsky, worden standaard ‘anti-Amerikaans’ genoemd. Onzin natuurlijk. Wij willen de bevrijding van alle volkeren wereldwijd, van Schildpaddeneiland en Palestina tot Nederland. Maar goed.
Het begon nog kameraadschappelijk en constructief. Jammer dit. Ik laat het dan ook hier bij en zal niet meer reageren.
Toch warme groeten verder, en het ga je goed,
Chris.
Ok, toch nog 1 korte toevoeging voor de geïnteresseerde lezer, want er lijkt ook gewoon veel sprake te zijn van begripsverwarring. Hier een hele goede bespreking van wat imperialisme is, en op welke manieren dat imperialisme helaas nog veel wordt ontkent door een groot deel van westers links: https://monthlyreview.org/2024/11/01/the-new-denial-of-imperialism-on-the-left/ (een van de oudste socialistische bladen uit de Verenigde Staten trouwens, die hebben vaak scherpere analyses dan in NL 😉
“Het begon nog kameraadschappelijk en constructief. Jammer dit.”, schrijft Chris de Ploeg als ik hem op zijn pro-Poetin en anti-arbeidersklasse standpunten aanspreek. Amerika en NATO mogen rampen zijn voor de mensheid, de extreem-rechtse maffiabaas Vladimir Poetin en zijn (fascistische) bondgenoten binnen de EU zijn dat evenzeer. De Russiche maffiastaat onder Vladimir Poetin probeert met hybride oorlogvoering onze open samenlevingen te ontregelen en chaos te creëren. Zijn bondgenoten Wilders, Orbán, Le Pen, en anderen zijn dikke maatjes met Netanyahu. Extreem links is altijd – tot het te laat is, zie de Volkfrontpolitiek van de Komintern uit 1935, twee jaar nadat zij Hitler mede aan de macht hadden geholpen – bondgenoot geweest van extreem rechts. Datzelfde zie ik nu weer gebeuren.