PvdA-econoom Wimar Bolhuis, met zulke vrienden heeft #Voor14 geen vijanden meer nodig

Vanavond is er een ‘event’ in Pakhuis De Zwijger over het recent verschenen boek “Denkend aan 14 euro. Over het minimumloon en de lage lonenindustrie”. Met de bijeenkomst wil de FNV aandacht vragen voor haar campagne #Voor14 voor een fiks hoger minimumloon en hogere uitkeringen. Er zijn op het eerste gezicht geen sprekers uitgenodigd die zelf het minimumloon verdienen of baanloos zijn. Er wordt uitsluitend óver hen gesproken. Over ons. Over de noodzaak en ‘haalbaarheid’ van een verhoging van óns inkomen.

Aan het woord komen naast zeer gewaardeerde kameraden als Mitchell Esajas (KOZP, Black Archives) en Luisa Moreno Ruiz (#Voor14) verder vooral sprekers uit neo-liberale hoek, met name PvdA-ers. Het is begrijpelijk: vanuit de campagne zoekt men ook daar bondgenoten: ietwat progressieve politici, opiniemakers en wetenschappers die mensen in hun eigen kring kunnen overtuigen. Het organiseren van zulke bijeenkomsten hoort er nu eenmaal bij. Het is een vieze klus, maar iemand moet het doen. Liever de bond dan wij. Stel je voor dat je als bijstandsgerechtigde of onderbetaalde werker in gesprek zou moeten over je inkomsten met iemand als bijvoorbeeld Wimar Bolhuis.

“Slimme invoering”

Bolhuis is een van de auteurs in het #Voor14-boek en als zodanig ook gevraagd om vanavond te spreken. Hij is econoom, universitair docent aan de Universiteit Leiden en redacteur van Socialisme & Democratie (S&D), het blad van de PvdA-denktank Wiardi Beckman Stichting. Zijn stuk leest niet bepaald als een bijdrage aan de campagne, laat staan als een steun in de rug voor de mensen die strijden van onderop. Niet iedereen kan zich de aanschaf van het #Voor14-boek permitteren, maar een inhoudelijk vrijwel identieke variant van zijn artikel is te lezen op de website van de PvdA-stichting. Daar zal ik uit citeren.

In lijn met wat de SP deze week voorstelde, begint Bolhuis zijn stuk op de S&D-website met de opmerking dat “een stapsgewijze verhoging” het meest logisch is. Een verhoging “moet” sowieso, schrijft hij. Dat is tenminste iets. Maar met zijn artikel wil hij vooral nadenken over een “’slimme’ invoering”. Want kennelijk zijn de FNV en alle mensen die de campagne dragen en die nu meteen 14 euro willen niet slim genoeg bezig.

Meedenken

Hij begint met een opsomming waaruit zou blijken dat een verhoging best kán, en ook goed zou uitpakken. Daarbij kijkt hij echter vrijwel uitsluitend vanuit het perspectief van de staat, rechtse politici, bazen en ‘de economie’. De bedrijven hebben geld zat, weet Bolhuis, en het extra inkomen dat we van hen zouden ‘krijgen’, pompen we meteen weer de economie in. Een ander voordeel zou volgens hem zijn dat een verhoging de bedrijven zal prikkelen om ons nog harder te laten werken, om onze productiviteit te verhogen. Hij beschouwt het als positief dat “bedrijven een financiële prikkel ervaren deze werknemers uit te dagen om meer werk per uur te verzetten”. En er is ook een voordeel voor de staat: die zou kunnen stoppen met een deel van de toeslagen die we nu krijgen (en die nu nog gekoppeld zijn aan het minimumloon). Voor ons is het natuurlijk bepaald geen voordeel als een deel van onze loonsverhoging op die manier meteen weer afgepakt wordt.

Ook de nadelen zet hij op een rijtje. Daarbij weegt hij eveneens de belangen mee van iedereen behalve de werkers en uitkeringsgerechtigden zelf. Het belangrijkste nadeel is volgens Bolhuis dat de staat meer geld kwijt zal zijn aan de uitkeringen. Laat dat even tot je doordringen. Wat voor ons als baanlozen het grootste voordeel is, de belangrijkste reden om mee te doen aan die hele campagne: een hoger inkomen om van te leven in plaats van overleven, dat staat dus voor Bolhuis bovenaan zijn rijtje nadelen. Hij komt meteen met de ‘slimme’ oplossing “dat de regering ook kan besluiten om de koppeling niet of slechts deels toe te passen – een zogenoemde ‘ontkoppeling’”. Met andere woorden: laten we het minimumloon verhogen, maar de uitkeringen laag houden. Laten we de baanlozen voor de bus gooien. Dat zal ze leren!

En nu we het toch over voor- en nadelen hebben: het zaaien van verdeeldheid in de #voor14-beweging – ‘wanneer jullie als betaald werkenden die baanlozen laten vallen, dan krijgen jullie er wat kruimels bij’ – is natuurlijk een groot voordeel, voor de hoge heren die Bolhuis lijkt te dienen.

Goed voor ons

Als de bond bereid is om ons baanlozen te laten vallen, zo berekent de econoom, dan wordt het plots een stuk meer ‘haalbaar’ om het minimumloon te verhogen. Bolhuis weet het zelfs zo te verpakken dat het bewust verarmen van baanlozen uiteindelijk goed voor ons is, “omdat zo het zoeken en aanvaarden van werk financieel aantrekkelijker wordt voor een individu, aangezien het netto inkomensverschil tussen een bijstandsuitkering en het minimumloon groter wordt”. De nogal rechtse aanname hierachter is dat baanloosheid voornamelijk veroorzaakt wordt door de onwil van werkers en niet door het kapitalisme. Het ontkoppelen van de lonen en uitkeringen zal ons dus volgens hem letterlijk leren, leren om nog gehoorzamer tegen de klippen in te solliciteren op een zeer beperkt aantal slecht betaalde klotebaantjes.

En daar laat hij het niet bij. Hij redeneert meteen enthousiast door dat de bijstandsgerechtigden zo zelfs zullen bijdragen aan het verlagen van de lonen. “Hierdoor stijgt het arbeidsaanbod, wat een drukkend effect heeft op lonen, en zo stijgt structureel de werkgelegenheid”, schrijft hij. Het is echt schaamteloos: Bolhuis maakt zich dus blij over het omlaag brengen van de lonen midden in zijn pleidooi voor een hoger minimumloon! Niet dat het verbaast, want als PvdA-er dien je eerst en vooral mee te denken met het kapitaal.

‘Haalbaarheid’

In de loop van zijn bijdrage beweert Bolhuis eerst dat een hoger minimumloon ten koste zal gaan van het aantal banen, om vervolgens terecht te verwijzen naar recente voorbeelden in andere landen waar dat niet of nauwelijks het geval was, om daarna gewoon weer met absolute zekerheid te stellen dat er zeker banenverlies zal plaatsvinden als de bond haar zin krijgt. En dat een beperkte stijging van het minimumloon daarom meer verantwoord zou zijn. Deze manier van redeneren doet nogal opportunistisch aan. Om rechts te paaien stelt hij zelfs voor om de bazen financieel nog weer eens extra te verwennen als ze akkoord zouden gaan met een verhoging van het minimumloon. “Een alternatief voor de PvdA zou zijn om de verhoging van het wettelijk minimumloon te laten samengaan met een forse verlaging van de inkomstenbelasting voor de desbetreffende werknemers en met lagere werkgeverslasten voor de werkgevers”, aldus Bolhuis.

Bolhuis en vele anderen in zijn klasse doen alsof een verhoging van het minimumloon vooral een kwestie van rekenen en economische haalbaarheid is. In werkelijkheid is het natuurlijk een politieke en uiteindelijk een morele keuze. De PvdA en de resterende andere partijen van het radicale ‘midden’ doen alsof ze opkomen voor de mensen aan de onderkant, maar dat is slechts om hun stemmen te winnen. Als het op daden aankomt, verschuilen ze zich achter die economische ‘haalbaarheid’ om geen beleid te hoeven voorstaan, laat staan maken, dat daadwerkelijk ten goede komt aan de armsten. Er is geld zat, zoals Bolhuis zelf ook aangeeft, maar ja: we moeten rechts meekrijgen, de rijken, de bazen, anders wordt het niets. Verbeteringen kunnen alleen doorgevoerd worden als onze tegenstanders er voordeel van hebben, is de redenering, anders wil de PvdA er niets van weten.

Schaapskleren

Dat is geen kwestie van tactiek, dat is al een minstens eeuw lang wereldwijd de strategie van de wolven in schaapskleren van de sociaal-democratie. Het is meepraten met links, initiatieven van onderop adopteren en vervolgens ontmantelen met het oog op ‘de realiteit’. Maar ons gaat het er niet om of rechts, de rijken of de bazen met onze eisen kunnen leven, of ze ze okay vinden… het gaat erom af te dwingen wat wij willen. En in het opbouwen van de macht die daartoe nodig is, is de PvdA absoluut geen bondgenoot.

Natuurlijk heeft Bolhuis gelijk met zijn redenering: als de bazen en hun partijen willen meewerken, dan komt die verhoging er wel. Maar dat betekent niet dat we minder moeten gaan eisen, of moeten gaan proberen vooral in hun belang mee te denken, zodat een verhoging hen minder kost of zelfs via een omweg iets oplevert. Nee, dat betekent simpelweg dat we de kosten voor hen hoger moeten maken wanneer ze niet willen toegeven. Dat het goedkoper wordt om wel mee te werken. Ze denken op dit gebied uitsluitend via hun portemonnee, en dus moeten wij ons organiseren, meer druk uitoefenen, hun kostbare reputaties beschadigen en hen als het erop aankomt economische schade toebrengen via blokkades, stakingen en dergelijke. Benieuwd wie er vanavond zo’n geluid durft te laten horen. Er mag namelijk best wat meer dreiging uitgaan van de beweging.

Eric Krebbers