Stochastisch fascisme en de politieke toekomst

De fascistische rellen van afgelopen zaterdag waren geen incident. Deze uitbarsting is slechts het laatste voorbeeld van fascistisch geweld, gevoed door (extreem-)rechtse samenzweringsretoriek. Wordt dat niet radicaal bestreden, dan is de toekomst alleen maar meer van dit.

De manifestatie tegen “asielbeleid” is een direct gevolg van de politiek die Wilders en zijn PVV al jaren voeren. Het is precies het soort racistisch nationalisme dat hij al jaren ratelt, en dat hij van Pim Fortuyn en Rita Verdonk heeft overgenomen.

De retoriek van Wilders heeft geweld als logisch einddoel. In het wereldbeeld dat hij verkondigt, is er sprake van een enorme samenzwering van moslims en “linksen” die Nederland kapot wil maken. Dat is zogenaamd een probleem van apocalyptische proporties.

Als dit leidt tot terrorisme, dan noemt men dat “stochastisch”. Een stochastische aanslag wordt niet centraal georganiseerd en aangestuurd, maar is een gevolg van het geloof in de apocalyptische taal van politici.

In dit geval is het “stochastisch fascisme”. Door te geloven in de samenzweringstheorieën van Wilders en co. zijn mensen eerder bereid om politiek geweld richting dissidenten te steunen, en absolute macht te eisen voor “hun” grote leider.

Dat heeft Wilders nodig, want als we eerlijk zijn: veel geweld van zaterdag (kapotte ruiten, uitgebrande auto’s) verbleekt bij het geweld dat vluchtelingen in azc’s en mensen in vreemdelingendetentie te verduren hebben. Voor dat geweld bouwt Wilders steun.

En niet alleen Wilders, natuurlijk. De samenzweringstaal van Wilders wordt al jaren verspreid door andere rechtse partijen als VVD, FvD, JA21, SGP, CU, CDA, NSC… Iedereen die Wilders in het zadel heeft gehouden.

En ook de parlementair linkse partijen dragen schuld. Timmermans heeft ook aangegeven dat hij migratie wil beperken. Door Wilders vooral aan te vallen op “uitvoerbaarheid” heeft hij de wenselijkheid van streng migratiebeleid niet in twijfel getrokken.

Het geweld kan ook niet los gezien worden van de afgelopen donderdag aangenomen motie om antifa aan te merken als een terroristische organisatie. Zie ook het filmpje waarin “waar is antifa dan” wordt geroepen. De meute voelde zich gesterkt tegen links.

Naast de steun voor staatsgeweld die deze giftige retoriek heeft veroorzaakt, heeft het ook al geleid tot “buitenstatelijk” geweld. Zo hebben burgerwachten meerdere vluchtelingen mishandeld bij hun klopjachten.

PVV-er Gerben van V., die zich op Twitter meerdere keren racistisch en islamofoob heeft geuit en stelde dat Europa veiliger zou zijn zonder moslims, heeft zijn buurman vorig jaar nog doodgeschoten.

En eerder dit jaar nog leidde geweld en brandstichtingen tot een gemeentelijk besluit om geen azc voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen op te zetten in Berlicum, uit angst voor de veiligheid van de kinderen die daar opgevangen zouden worden.

Hierna begon Geert Wilders aan een tour door Nederland waarin hij anti-azc-demonstranten een hart onder de riem stak. Hier zei hij onder meer dat niet het lokale bestuur, maar de anti-azc-meute de baas was in Helmond.

Het geweld in Den Haag bouwt voort op de normalisering van de apocalyptische ideologie van Wilders en het inherente geweld. Alleen nu nog explicieter, met Hitlergroeten en antisemitische scheldpartijen.

En natuurlijk ditmaal met het geweld tegen het partijkantoor van D66, een grote politieke tegenstander van Wilders. D66 is al jaren bij uitstek het doelwit van de samenzweringstheorieën van Wilders, dus niet vreemd dat zij worden getarget.

En dan is er ook nog het geweld tegen mensen van kleur die toevallig in het vizier van de racistische meute kwamen, en daarom in veiligheid gebracht moesten worden. Dat gebeurde bij één vrouw te laat, die vervolgens werd getaserd.

Wat is nodig om deze groep te deradicaliseren van de extreem-rechtse samenzweringstheorieën die Wilders en co. verkondigen? Experts op het gebied zijn het erover eens dat deradicaliseren begint met het afsluiten van de bron van het gedachtegoed.

(Want politiegeweld en repressie zijn natuurlijk nooit de oplossing. Het is goed als we hier als linkse, progressieve beweging consequent in zijn. Tijdens de coronacrisis hebben velen de fout gemaakt om geweld tegen de zogenaamde “wappies” te vieren. Dat niet nogmaals.)

Op grotere schaal vereist deradicalisering van extreem-rechts dat de fascistische relschoppers van zaterdag gewezen worden op het kwaad dat hun daden hebben aangericht. Dit moet komen van bronnen die ze vertrouwen, of in ieder geval van veel bronnen. Daar kunnen we natuurlijk lang op wachten.

Wilders zelf leek het geweld eerst te veroordelen, maar dat werd al snel selectief. Hij richtte zijn woede eerst nog op “apolitieke” hooligans.

Daarna deelde hij zelfs een bericht waarin hij D66 opnieuw demoniseert en een apocalyptische toekomst schetst.

Vooral die laatste zinnen zijn bijzonder: hij steunt “zijn” mensen volledig, maar stelt dat hun verzet altijd “democratisch” is, omdat hij geweld verafschuwt. Is dit een veroordeling van het geweld, of een ontkenning dat “echte” PVV-ers verantwoordelijk waren?

Of neem CIDI, die de situatie gebruikte om een sneer te geven naar extreem-links. Hiermee trekken ze een vergelijking tussen pro-Palestijnse demonstraties en mensen die “Sieg heil” roepen en Hitlergroeten brengen, want hun afkeuring dan weer ernstig relativeert.

Bizar was ook de reactie van VVD-minister Eelco Heinen, die namens het kabinet zei dat hij vond dat Rob Jetten de aanval van PVV-aanhangers op het D66-partijkantoor “politiek maakte”.

Een sentiment dat ook door Wilders werd gedeeld, die meteen wilde wijzen naar alle schade die ooit in Nederland was berokkend (en daarbij liegt over “gemolesteerde” agenten). En waarmee hij het “gevecht” er weer een maakt tussen “wij” (witte rechtse Nederlanders) en “zij” (en anderen).

Ondertussen doet ook de samenzweringsmolen zijn werk. Neppe berichten, gemaakt door fascisten, worden afgedaan als berichten van “antifa”. Zo wordt het geweld in de schoenen geschoven van “links” (en soms ook de politie). Zonder correctie van rechts natuurlijk.

Dit is sugrofobie die zijn werk doet. De samenzweringstheorieën van Wilders maken zijn volgers immuun voor tegenspraak. Zo verzinnen ze uit zichzelf redenen waarom alle beschuldigingen richting hun partij onzin zijn, of onderdeel van het complot.

Hoe anders was de reactie toen er werd gedemonstreerd tegen de komst van president Herzog van Israël. Toen waren enkele geruchten van antisemitische leuzen genoeg om de landelijke politiek te doen steigeren. Geruchten die later verzonnen bleken.

Hoe gaat het nu verder? Vandaag begint het hele talkshowfestijn weer. Dan mogen allerlei rechtse politici gaan beweren waarom geweld niet de oplossing is (behalve als het staatsgeweld is), en waarom we toch naar de “ongehoorde” fascist moeten luisteren.

De meest opportunistische politici zullen dit zelfs gebruiken om het demonstratierecht van linkse demonstranten uit te kleden. Want waarom zouden de fascisten zo’n mogelijkheid links laten liggen? Dat heet omdenken!

Dit brengt ons terug bij (de)radicalisering. Aangezien Wilders zijn steun uitspreekt voor alle PVV-ers is de boodschap duidelijk: voor dit geweld zullen geen consequenties zijn voor het overgrote deel van de deelnemers. Dat maakt een volgende geweldsuitbarsting onvermijdelijk.

Vergelijk dit met “Unite the Right” in 2017. Die extreem-rechtse demonstratie, met geweldsuitbarsting, werd breed veroordeeld en wordt daarom gezien als een groot verlies voor de extreem-rechtse beweging in Amerika. Die brede veroordeling is er nu niet.

Het is dus nu meer dan ooit noodzakelijk dat mensen zichzelf verenigen in lokale anti-fascistische groepen. Fascisme kan niet landelijk bestreden worden als het niet lokaal bestreden wordt. En uit die lokale acties kunnen landelijke acties voortkomen.

Daarnaast kunnen we niet wachten op politieke partijen. Ze kunnen meedoen, maar ze hebben meer dan twintig jaar gehad om effectief op te treden tegen fascisme, en ze hebben hun kans verspeeld. Ondanks jarenlange waarschuwingen van onder andere moslims, trans mensen en anti-fascisten.

Pas nu ze grip over de staat verliezen en zelf potentieel slachtoffer worden, komen de grote woorden tevoorschijn. Als ze die woorden waar willen maken, mogen ze lokale anti-fascistische initiatieven steunen. Op hun “dialoog” kunnen we niet wachten.

We moeten laten zien dat de straat niet van extreem-rechts is. Als we de straat uit handen geven, zullen deze figuren zich de baas wanen van Nederland. En wie geeft ze dan ongelijk?

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Bluesky.)