Column: Weer twee reutels over het basisinkomen
Asha ten Broeke schreef onlangs in haar column in Opzij over het basisinkomen. Ze is fan van de hippe “feministische” Canadese premier Justin Trudeau en die wil een groot experiment uitvoeren met een basisinkomen.
Volgens Ten Broeke is het basisinkomen een feministisch issue. Oh, hoe ziet ze dat dan? Zoals alle promotors van het basisinkomen doet ze alsof het een wondermiddel is voor alles en iedereen, waarbij we dat moeilijke kapitalisme zelfs niet ter discussie hoeven te stellen. “Het gewenste gevolg: als je iedereen gratis geld geeft, dan verdwijnt armoede, en lossen mensen de issues die vaak hand in hand gaan met armoede – weinig opleiding, geen startkapitaal voor een bedrijfje, enzovoorts – zelf op”, weet ze. Dat armoede meerdere structurele en (geo)politieke oorzaken heeft, en de gevolgen daarvan toch echt wel wat ingrijpender zijn dan het niet hebben van een “startkapitaal”… daar hoor je haar niet over.
Ten Broeke beperkt de feministische strijd zo’n beetje tot reproductieve vrijheid voor vrouwen. “Een basisinkomen verzekert vrouwen ook van hun financiële onafhankelijkheid. En dat is dan weer een belangrijke stap in bijvoorbeeld de strijd tegen huiselijk geweld en huwelijksdwang. Bovendien hoeft geen vrouw meer zo arm te zijn dat ze geen anticonceptiemiddelen of abortus kan betalen. Zo zorgt het basisinkomen voor meer reproductieve vrijheid”, aldus Ten Broeke. Geen issue voor haar is daarentegen hoe vrouwen (en mannen) zich de schompes zullen moeten werken om dat sobere basisinkomen aan te vullen. Of hoe de toegang tot anticonceptiemiddelen en abortus niet enkel afhankelijk is van geld.
Ik erger me rot aan basisinkomenpropagandisten, zoals Ten Broeke. En zoals Rutger Bregman van De Correspondent die het daarbij terloops presteert om het anarchistische gedachtegoed te reduceren tot “… een enigszins vergeten ideologie die ervan uitgaat dat de meeste mensen creatief zijn en zélf het beste weten wat ze met hun leven moeten doen”. Waarna Bregman aanmatigend veronderstelt: “Maar, zegt de anarchist, dan moeten ze wel de middelen hebben om zich te ontplooien: een basisinkomen”.
Het basisinkomen is er volgens Bregman en co voor arm én rijk, en zou niet links of rechts zijn (een heersende pacifistische kramp, waar meer mensen en clubjes aan lijden). En, hoe hij het in zijn hoofd haalt weet ik niet, maar het zou iets zijn dat van onderop tot stand zou komen! Sommige basisinkomenpromotors tonen af en toe best enige sympathie voor de strijd tegen bijvoorbeeld racisme of dwangarbeid, door meewarig een camera in te kijken en te zeggen dat mensen moedeloos worden als ze baanloos zijn, of een keer te stellen dat het toch maar eens anders moet met Zwarte Piet. Maar van onderop een duidelijk en strijdbaar standpunt innemen doen ze niet of nauwelijks.
Ze weten heel goed te vertellen hoe wij armen ons wel niet zouden ontplooien als we “genoeg geld krijgen”. Dan “grijpen mensen niet naar de fles” en doen geen “foute” dingen meer. Dan gaan ze eindelijk meedraaien in “de maatschappij”, zijn ze “gelukkig” en “gedragen ze zich goed”. Dat paternalistisch if-you’re-happy-and-you-know-it-clap-your-hands-gehalte in de basisinkomenbeweging is bij tijd en wijle zum kotzen!
Voor wezenlijke veranderingen is een revolutie nodig. En als het er al van gaat komen, dan zal het nu voorgestelde basisinkomen van bovenaf worden opgelegd en uitpakken als een controlerende sociaal-economische maatregel die past bij een logische volgende stap van het huidige systeem van kapitalisme, patriarchaat en racisme.
Puk Pent
En dat is de grootste onzin. Het kapitalisme blijft gewoon bestaan en een basis inkomen is wat het is, een basis inkomen. Een bedrag waar je van kunt leven. Het is dus geen wondermiddel die alle problemen oplost. Je schulden verdwijnen echt niet en de rekeningen moeten toch betaald worden.
Ik ben niet tegen een onvoorwaardelijke basis inkomen, het zou de overheid heel wat geld kunnen besparen en voor de burgers zou de onderdrukkende en repressieve houding van de overheid en dan bedoel ik vooral de uitkeringsinstanties tot het verleden behoren en is verplichte dwangarbeid ook geschiedenis. Doordat er geen regeldruk en bemoeienis meer is van de overheid kan de burger zich in dat opzicht wel beter, ik zeg het anders, wat vrijelijker kunnen ontplooien en verbeteren.
Echter voor te kunnen ontplooien en verbeteren van je zelf, bv door scholing ect, kost toch veel geld en dat heb je met een basis inkomen niet, je zult dus moeten gaan werken om meer geld binnen te krijgen omdat allemaal te kunnen betalen. Je moet het basis inkomen zien als een automatisch toegekende bijstand zonder de verplichtingen, straf, controle en regelgeving.
Eigenlijk bestaat het basis inkomen al > de AOW of voor de asielzoekers die terugkeren naar hun land of een ander land, de remigratie uitkering.
Of we een basis inkomen gaan krijgen? Ik denk het wel. Het huidige uitkerings en subsidie systeem is ondertussen een gruwelijk geldverslindend systeem geworden waar de overheid en de burgers niet beter van worden en ook nooit beter van zullen worden en uiteindelijk ook niet meer te verantwoorden is.
Hoe die basis inkomen er uit gaat zien? Dat hangt van jou af. De FNV en anderen proberen het van onderop er door te krijgen en de overheid, zoals Puk Pent al terecht zegt, probeert het van bovenop er door te krijgen, maar let op, wel met hun voorwaardes. Kies je kamp zou ik zeggen.
Beste Paul,
Je stelt
Allereerst je gebruik van het begrip “burgers” dat je hanteert, alsof het “normaal en logisch” zou zijn dat wij mensen tot “burgers” gedegradeerd zijn. Tot “niet mensen” feitelijk, een “burger” is geen mens, een “burger” behoort deze en gene staat toe > “In staatsrechtelijke zin is een burger een lid van de bevolking van een staat of bijvoorbeeld een gemeente; meer specifiek gaat het over zijn of haar rechtsverhouding tot een overheidsorganisatie” stelt bijvoorbeeld Wikipedia hier zeer treffend.
Daar waar “burgers” bestaan, bestaan er ook “niet burgers”, de tot illegaal gebombardeerde vluchtelingen zijn “niet burgers” bijvoorbeeld. Waarmee – al – gesteld dat het een farce is te gaan stellen dat de (je) “burger” in eender welk opzicht beter, vrijelijker zich kan ontplooien dan wel verbeteren o.i.d. Je ondermijnt daarmee namelijk rigoureus en resoluut dat solidariteitsprincipe, dat uitgaat van het solidair te zijn met de armen, met de armen wereldwijd. Ook de “niet burger” is namelijk een integraal onderdeel van die armen.
Je genoemde “regeldruk en bemoeienis” blijft ook met dat basisinkomen dominant aanwezig, deze verplaatst zich echter alleen maar enkel eventueel. Van hen die zich “burger” noemen, naar hen die tot “niet burger” gedegradeerd zijn. Ga er namelijk vanuit, dat de “niet burger” dan (na invoering van dat OBI) nog meer onder druk gezet gaat worden, daar deze als een nog grotere en ongewenste “kostenpost” weggezet gaat worden. Jouw “bevrijding” van die regeldruk en bemoeienis verplaatst zich domweg.
Waarmee je feitelijk stelt dat als “jij” maar “vrij” bent, het je geen lor interesseert dat de ander (de “niet burger” o.a.) helemaal uitgesloten wordt.
Naast uiteraard de (wereldwijde) onderdrukking, uitbuiting en uitsluiting met dat basisinkomen uiteraard geen voltooid verleden tijd is, maar enkel nog gemakkelijker ons aller hoofden en harten kan vergiftigen. Inherent aan het beest zelf – kapitalisme en met een eigen dynamiek het patriarchaat en racisme – is namelijk die (wereldwijde) onderdrukking, uitbuiting en uitsluiting. Zonder dat kent het kapitalisme, het patriarchaat en racisme geen bestaansrecht. De machtsverhoudingen en dientengevolge ook de verticale en piramidale structuur blijft namelijk dominant en onaangetast ons aller leven veronachtzamen en ontkennen zelfs.
Daarbij vergeet je – wat ik merk dat haast alle voorstanders van dat onvoorwaardelijk basisinkomen (OBI) doen tussen haakjes – dat er met dat OBI gesteld wordt dat het onvoorwaardelijk moet zijn. Dat (anders gesteld) iedereen het moet krijgen. Waarmee je radicaal en rigoureus ook plots solidair bent met hen die dat helemaal niet nodig hebben en erger, je daarmee plots solidair bent met hen die er voor zorgen en gezorgd hebben dat we in deze miserie (rijken die steeds rijker worden en immer meer heersen over de armen, naast bijvoorbeeld de gigantische en veelal onomkeerbare ecologische catastrofe die deze rijken veroorzaken en veroorzaakt hebben) terecht zijn gekomen.
Daar eerlijk rijk worden net zoiets is als eerlijk slaven houden en je wordt rijk door anderen arm te maken. Winst is onbetaald loon en te hoog geprijsd spul. Dat mechanisme verandert niet met dat OBI en erger, zij die dit mechanisme in stand houden wil je daar nog voor belonen ook zelfs, met dat OBI.
Dat OBI wordt gepresenteerd trouwens als een economische oplossing, kapitalisme 2.0. De klassenstrijd (waarbij het er niet om gaat deze te voeren maar te beëindigen) wordt door de OBI fanaten zelfs terzijde geschoven als niet ter zake doende. Het reformistisch liberaal gedachtegoed (reformisme als tegenstelling van revolutionair) wordt gepresenteerd als zou dat “plots” revolutionaire daad zijn.
Je gaat al helemaal de mist in als je de FNV erbij haalt en stelt dat die
Daar het OBI willen doordrukken enkel en alleen maar die smeekbede willen richten is aan hen die ons regeren. Da’s enkel en alleen maar een schone cadeau voor de hen die de macht nu al in handen hebben, willen bestendigen.
Ergens van onderop voor willen strijden is toch echt wel wat anders. Daar inherent daaraan is, die eigen eisen stellen. Niet je onderschikt willen maken is en het willen ondersteunen van die onderdrukkers, uitbuiters en uitsluiters als bondgenoot gaan presenteren om die eigen eisen mee af te zwakken. Daarmee zijn het dan ook geen eisen meer. Maar is het die smeekbede, willens en wetens zelfs.
Maar laten we de FNV variant van dat OBI eens nader onder loep leggen. Het (laatst bekende) FNV conceptvoorstel is hier omschreven als volgt:
Wat daarin allereerst opvalt is, dat die FNV het onderscheid tussen rijk en arm overboord gooit. Zij die nu al geld teveel hebben, krijgen daarmee dat extraatje maandelijks ook op hun bankrekening. Wat impliceert dat de rijken zich nog meer kunnen verrijken. Met dat extraatje (wat ze helemaal niet nodig hebben) kunnen ze gaan investeren, speculeren en wat al dies meer zij. Om er “slapend rijk(er)” van te worden.
Daarentegen zal de arme – die al haast tot “overbodige mens” verklaard is – met die aalmoes het bos ingestuurd worden. Die kan dat geld niet gebruiken om te investeren, speculeren enzovoorts om zich te verrijken, om er (ook) “slapend rijk(er)” van te worden. Nee die heeft die aalmoes nodig om zijn of haar kop boven water te houden nodig. Die kan – erger zelfs – niet eens meer zeuren over ongelijkheid of ongelijkwaardigheid, over onderdrukking, uitbuiting en uitsluiting. Die kan niet meer zeuren over de magere baantjesmarkt waar men zich moet vermarkten of gratis moet arbeiden. Die heeft zijn of haar mondje (dan) toe te houden, want die kan toch overleven?
Wat er bij mij niet ingaat dus, is waarom ik en anderen die zich aan de onderkant van deze tot op het bot corrupte maatschappij bevinden, plots solidair zou moeten zijn met d(i)e rijken. Zoals ook die FNV beoogt met hun conceptvoorstel.
Ben jij Paul trouwens werkelijk van plan – daar je stelt “van onderop” – om met deze en gene miljonair bijvoorbeeld (als deze ook 18 jaar legaal in Nederland heeft gewoond komt ook die miljonair in aanmerking voor dat OBI namelijk) samen op straat te gaan staan (achter de – al dan niet spreekwoordelijke – barricades) pleiten voor dat OBI?
Concluderend:
De rijken rijker en de armen zijn (ogenschijnlijk) niet meer arm, is wat dat onvoorwaardelijk basisinkomen nastreeft.
Ja ik maakt een scheiding tussen Nederlandse burgers en de rest van de wereld. We hebben het tenslotte over Nederland. Oei ben ik nu een racist?????
Dat is wat jij er van maakt.
Het feit is dat we nu eenmaal met kapitalisme te maken hebben, het bestaat al sinds de mens op deze wereld verscheen en dat zal ook blijven bestaan zolang 1 groep mensen de middelen hebben en een andere groep deze middelen zal moeten kopen. Om van het kapitalisme af te komen zul je zelf (eigenlijk iedereen) volledig onafhankelijk van elkaar moeten zijn. Nu leven we niet in de utopische toekomst a la star trek waar iedereen de beschikking heeft over een replicator, waar je voedsel, drinken, kleding ect. uithaalt om op die manier onafhankelijk te worden van iemand anders, die wel die recourses ( voedsel, drinken, kleding ect) heeft en het jou wil verkopen tegen een prijs. Dus we zitten helaas nog wel even opgescheept met kapitalisme.
Ook hier sla je de plank volledig mis. Het is niet iets wat ik beweert heb. Wat ik wel, diverse keren gezegd heb, is dat een onvoorwaardelijke basis inkomen, dwangarbeid zoals het nu gebeurd met werken voor een uitkering, zonder rechten en ver onder het minimum loon en met zware straffen als je weigert of protesteert, uitsluit. Wil men dat jij gaat werken, kun jij nu ook een loon en een contract eisen voor het werk wat je doet.
Ik heb nooit gezegd het volledig eens te zijn met de voorstellen zoals de FNV die voorstelt.
Ja en nee. Wat doe je als er in 1 huis een stel en 1 iemand anders inwoont. Krijgen we dadelijk weer het gezeur van het stapelen van uitkeringen en delen van kosten. In principe hebben we dan weer te maken met de kostendelersnorm en ik hoef niet uit te leggen wat dat voor een gevolgen heeft. Dat zal beter gedefineert moeten worden.
Ja.
Nee. Een variant voor het basisinkomen waar veel economen voor pleiten: de zogenoemde ‘negatieve inkomstenbelasting.’ In dit geval hoef je op een bepaald punt geen belasting meer te betalen, maar krijg je juist geld van de belastingdienst. Zodra je weer meer geld gaat verdienen, wordt je basisinkomen geleidelijk weg belast. Op deze manier is er altijd een vloer – van bijvoorbeeld 1.000 euro – waar je niet doorheen kunt zakken.
Als het basis inkomen hoog genoeg is, heb je al die toeslagen niet meer nodig en zorgt voor een flinke besparing op de uitvoering er van.
Als deze verzekeringen door de werknemers/werkgevers zelf betaald worden, prima.
Als die miljonair opeens geen inkomsten meer heeft, moet ook deze persoon het recht hebben op een basis inkomen. Ook deze personen hebben mee betaald, dus waarom moeten hun dan nu uitgesloten worden?
Ik moet de laatste zin even aanvullen:
Wil men dat jij gaat werken, kun jij nu ook een loon en een contract eisen voor het werk wat je doet, zonder dat iemand je hier bedreigt of bestraft met het afpakken van je inkomen omdat je om een goede rede, bv een slechte betaling of omstandigheden, weigert.
Ter aanvulling: Als je in de bijstand werk of een werk project zou weigeren heeft dat altijd gevolgen voor de uitkering (het laatste vangnet). Vaak is dat een 100% korting van 1 tot 3 maanden. Het werk (aangeboden voorziening), ongeacht wat deze werkzaamheden zijn, mag nu niet geweigert worden volgens de participatie wet, ook al word je ver onder het minimum loon betaald, werk je in zeer slechte omstandigheden en ben je als uitkeringsgerechtigde rechteloos.
Met een basis inkomen is deze dwang arbeid, het gedreig of daadwerkelijke bestraffing verleden tijd. Het dwingt de werkgever nu ook om eens normaal voor arbeid te betalen en ook je rechten te respecteren. Daarnaast hoeft de belastingbetaler ook niet meer te betalen voor de uitkering, die nu ingezet word om arbeid te betalen. Hou er rekening mee dat 2/3 van het bijstandsbudget opgaat aan dit soortgedwongen werk trajecten en projecten.
Ik denk dat we het toch wel eens kunnen zijn dat jij geen belasting wilt betalen zodat de werkgevers gratis personeel hebben, maar de mensen die dit werk uitvoeren, een uitkering hebben die via de belasting , dus jou, betaald word. Schijnbaar is er werk maar de werkgevers willen niet betalen voor de arbeid dus zet men nu op grote schaal uitkeringsgerechtigden in die met behoud van een uitkering (belastinggeld) moeten werken. Als de werkgever, iedereen gewoon betaald voor arbeid is een uitkering ook niet meer nodig en heft ook de verdringing op de arbeidsmarkt op.
Een paar dingen vallen me op in bovenstaande column en reacties. Dingen die steeds terugkomen in linkse debatten rond het basisinkomen. Ik wil er kort even op ingaan.
Sommige aanhangers van het basisinkomen vinden het kennelijk nodig om te suggereren dat invoering ervan vrijwel alle problemen zal oplossen. Ten Broeke is er zo een, en Puk Pent maakt daar in haar column volkomen terecht korte metten mee. Ten Broeke is niet de enige, er zijn meer van zulke propagandisten en helaas is er een voedingsbodem voor hun mooie praatjes, er zijn immers veel goedgelovigen, en zeker ook onder baanlozen die in ellendige situaties verkeren en zich vastklampen aan elke strohalm van hoop die geboden lijkt te worden. Maar feitelijk is dit geen interessant debat, want iedereen die wat verder doordenkt weet dat je met 1 zo’n ingreep niet alle problemen ter wereld kunt oplossen.
Paul heeft volgens mij dan ook gelijk in zijn reactie hierboven als ie schrijft: “Het kapitalisme blijft gewoon bestaan en een basis inkomen is wat het is, een basis inkomen. Een bedrag waar je van kunt leven. Het is dus geen wondermiddel die alle problemen oplost. Je schulden verdwijnen echt niet en de rekeningen moeten toch betaald worden.” En Bart argumenteert vergelijkbaar: het kapitalisme verdwijnt er niet mee, geïllegaliseerden blijven uitgesloten, enzovoorts.
Ik denk niet dat zulke absolute criteria zinvol zijn om iets als het basisinkomen te beoordelen. Inderdaad, we lossen er niet alles mee op, maar dat doen we (als we eerlijk zijn) ook niet met veel van de concrete voorstellen die vanuit links komen, bijvoorbeeld hogere uitkeringen of een einde aan de dwangarbeid of controles. Waarom niet gewoon eens kijken of een basisinkomen op zich iets van vooruitgang kan bieden aan bepaalde groepen mensen die het nu slecht hebben? Zonder dat het per se een revolutie dichterbij zou brengen.
Het probleem is dat we (nog) niet precies weten hoe het basisinkomen eruit zal komen te zien. Waarschijnlijk is dat het veel verschillende vormen zal aannemen, en dat er ook veel regelingen zullen komen die basisinkomen genoemd worden maar met het oorspronkelijke idee erachter feitelijk niets meer van doen hebben. Wat we wel weten is dat degenen die zich er momenteel hard voor maken ófwel overtuigde neo-liberalen zijn (degenen die er van bovenaf mee bezig zijn: meest politici en leden van denktanks), ófwel ‘activisten’ die roepen “niet links, niet rechts” te zijn. Die laatsten maken met hun leuze duidelijk niet principieel partij te kiezen in de oorlog van boven tegen onder in de samenleving, en daarmee feitelijk de kant van de machthebbers kiezen. De neo-liberalen die van bovenaf werken zijn als klasse al minstens veertig jaar bezig met hun project van economische herstructurering om de onderklasse rechtelozer en machterlozer te maken, met oog op het efficiënter maken van de uitbuiting en het rendabeler maken van het kapitaal. Wie gelooft dat deze mensen nu plots plannen zijn begonnen aan te dragen die ons ten goede komen, die is echt bevangen door een grenzeloze naïviteit. En dat geldt ook voor degenen die menen dat wij die plannen kunnen beïnvloeden in positieve richting, in een tijdsgewricht waarin het ons nog nauwelijks lukt om honderden mensen (laat staan de duizenden of miljoenen die we nodig hebben) te mobiliseren voor welke strijd dan ook.
Hoe het eruit kan komen te zien weten we dus niet, maar dat het basisinkomen ons bedoelt te individualiseren is duidelijk. Iedereen krijgt een handje geld, en wordt verder individueel gelokt of gedwongen (waarschijnlijker!) richting de oorlog van allen tegen allen op de arbeidsmarkt, huurmarkt, zorgmarkt, etc. Die individualisering vormt de kern van het neo-liberale programma: het ondermijnt elke solidariteit en daarmee tegenmacht van onderop, én het reduceert iedereen en alles tot dingen met waarde die verhandeld kunnen worden.
Vaak hoor je basisinkomen-propagandisten praten over het afschaffen van allerlei collectieve voorzieningen, van de huursubsidie tot het minimumloon. Minder controle, minder overheid, meer vrijheid, is het mantra. Nu ben ik in principe ook tegen al die regels, controles en aparte toeslagen, maar die zijn er momenteel natuurlijk ook vanwege allerlei uiteenlopende mogelijkheden en omstandigheden waarin mensen verkeren. Het “one size fits all”-principe van het basisinkomen houdt daar totaal geen enkele rekening mee. Mensen hebben nu eenmaal niet allemaal dezelfde behoeften, of hetzelfde vermogen om dingen te doen. Denk maar aan mensen die ziek zijn, of aan het verschil kwa huur bij het wonen in het centrum van een grote stad in het westen of in een dorp in bijvoorbeeld het noorden van het land.
Steeds minder mensen lijken nog iets te weten over wat kapitalisme is, hoe en wanneer het ontstaan is, hoe het werkt, wie welke belangen vertegenwoordigt. (Neem bijvoorbeeld Paul die hierboven over het kapitalisme schrijft: “het bestaat al sinds de mens op deze wereld verscheen en dat zal ook blijven bestaan zolang 1 groep mensen de middelen hebben en een andere groep deze middelen zal moeten kopen.”) Ergens weten de meeste mensen aan de onderkant wel dat de machthebbers niet het beste met ons voor hebben, maar een flink aantal mensen gaat toch wel erg gemakkelijk mee als mensen van die klasse roepen dat het de bijvoorbeeld de vluchtelingen zijn die de problemen veroorzaken (in plaats van de machthebbers en hun kapitalisme). En als mensen van boven de worst van het basisinkomen voorhouden, zijn er toch wel heel erg veel mensen die braaf beginnen te kwijlen.
Volgens Paul hebben we slechts twee keuzen: “Hoe die basis inkomen er uit gaat zien? Dat hangt van jou af. De FNV en anderen proberen het van onderop er door te krijgen en de overheid, zoals Puk Pent al terecht zegt, probeert het van bovenop er door te krijgen, maar let op, wel met hun voorwaarden. Kies je kamp zou ik zeggen.” Van hem kunnen we het beste maar meedoen in deze race naar meer individualisering, en er het beste van maken. Ik denk dat we beter kunnen gaan denken over en werken aan oplossingen voor onze problemen die meer richting het gezamenlijke gaan, richting meer collectieve voorzieningen in plaats van minder, richting collectieve strijden van onderop, strijden tégen de neo-liberalen aan de bovenkant in plaats van allianties te zoeken met onze tegenstanders.