Geen politie inzetten tegen seksuele intimidatie op straat

Actieborden bij de vrouwenmars in 2019.

Een aantal maanden geleden las ik een artikel in de Groningse Universiteitskrant. Daarin stond dat de Groningse fractie van GroenLinks en de lokale partij 100% Groningen (seksuele) straatintimidatie tegen willen gaan. Toen ik dat las, was ik eerst heel blij. Ook al is het iets dat ik zelf zelden meemaak, ik weet dat het een ontzettend genormaliseerde ervaring is voor veel vrouwen en lhbti+ers.* Ik dacht dus dat het heel goed was dat die partijen zich ermee bezig hielden. Alleen toen ik het artikel tot het einde las, raakte ik teleurgesteld. Wat mij namelijk duidelijk werd, was dat de aanpak van GroenLinks en 100% Groningen een vorm van wit feminisme was.

Wat bedoel ik hiermee? Het blijkt dat de oplossing voor het probleem vooral wordt gezien in het erop afsturen van de politie of de handhaving: straatintimidatie moet worden verboden en op plekken waar veel straatintimidatie plaatsvindt moet meer handhaving en toezicht komen. Volgens mij is dit geen goede oplossing, omdat de politie niet voor iedereen meer veiligheid creëert. Zo is er bijvoorbeeld een stereotype dat bruine en zwarte mannen gevaarlijk zijn en een ongeremd seksueel verlangen hebben, vooral voor witte vrouwen. Deze witte vrouwen worden dan als onschuldig slachtoffer gezien van seksistische en gevaarlijke zwarte en bruine mannen. De combinatie van deze stereotypen zou er waarschijnlijk voor zorgen dat meer politie en handhaving vooral betekent dat veel zwarte en bruine mannen worden bestraft. Zo’n “oplossing” van meer handhaving houdt dus geen rekening met het racistisch karakter van de politie.

Feminisme

Daar bovenop staat de politie ook niet bekend als de voorhoede van het feminisme. Zo zijn er meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen het korps. Deze sfeer en het negeren daarvan door de politietop leidde bijvoorbeeld tot het opstappen van politiecoach Carel Boers in 2019. Het laatste externe onderzoek, dat alweer van 2006 dateert, constateert een structureel probleem van een seksistische cultuur binnen de politie. Volgens het onderzoek was er geen verbetering zichtbaar ten opzichte van de voorgaande twee onderzoeken van 1993 en 2000. Grote kans dat het nog steeds een probleem vormt, aangezien het erop lijkt dat het niet grootschalig werd aangepakt vanaf 2007.

Ook is de vraag of de politie niet regelmatig seksueel grensoverschrijdend handelt ten aanzien van de bredere bevolking. Ik weet dat dit een probleem vormt in de VS, maar er lijkt geen onderzoek naar gedaan te zijn in Nederland. Een enkel voorbeeld ervan is hoe in 2012 een vrouw in Raalte door twee politieagenten werd verkracht. De twee werden wel veroordeeld, maar het lijkt me goed om te benoemen dat agenten zich in een machtspositie bevinden waarin ze de mogelijkheid hebben om dit soort dingen te doen met een lage kans om daarna verantwoordelijk gehouden te worden. Als politieagent worden ze vaak op hun woord vertrouwd als ze iets beweren, wat het lastig zou maken voor een slachtoffer van seksueel geweld om mensen ervan te overtuigen dat een agent hen heeft geïntimideerd of lastig gevallen. En wantrouwen over hun verhaal is een probleem waar slachtoffers van seksueel geweld sowieso al last van hebben. Het zou dus waarschijnlijk heel lastig zijn om een rechter ervan te overtuigen dat een politieagent seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft vertoond.

Dan is er ook nog het feit dat veel mensen nogal makkelijk meegaan in wat agenten van hen vragen. Dit ligt er enerzijds aan dat men de politie vaak vertrouwt en anderzijds dat de politie natuurlijk de macht heeft om mensen te arresteren of boetes op te leggen. Dus de politie wordt of gezien als vriend of als dreigend. Dat betekent niet dat de politie echt aan seksueel geweld tegen de bevolking doet (of tenminste niet structureel), maar alleen dat ze dat waarschijnlijk wel zouden kunnen doen zonder daarvoor verantwoordelijk gehouden te worden.

Aanpakken

Als we zowel deze problemen met de politie als ook straatintimidatie serieus willen nemen, hoe kunnen we het probleem dan wél goed aanpakken? Straatintimidatie komt voort uit een oneven machtsrelatie. Machtsrelaties met betrekking tot gender en seksuele gerichtheid zijn niet iets dat alleen met de individuele houding van enkelen samenhangt maar maatschappelijk wordt geproduceerd. Het probleem moet dus ook maatschappelijk opgelost worden.

Hiervoor lijkt mij een tweedelige strategie handig. Aan de ene kant moet straatintimidatie voorkomen worden. Om dat te bereiken is het nodig om mensen ervan bewust te maken dat straatintimidatie gebeurt en hoe groot het als probleem is. Onderdeel daarvan is begrip creëren van hoe straatintimidatie met algemenere seksistische ideeën samenhangt, zoals het idee dat vrouwen passief zijn en door mannen veroverd moeten worden. Er is dus een bewustzijnsverandering nodig. Gezien hoe wijdverspreid seksistische ideeën zijn, moet dit ook niet slechts door enkele specifieke campagnes aangepakt worden, maar moet het in diverse lagen van de samenleving gebeuren, zoals onderwijs en media. Dat betekent ook dat deze bewustzijnsverandering niet alleen in het hoofd mag gebeuren, maar ook in maatschappelijke structuren. Dat betekent bijvoorbeeld dat de scheve machtsverhouding wordt tegengegaan door de bezits- en inkomensongelijkheid tussen mannen en vrouwen recht te trekken.

Aan de andere kant moeten we straatintimidatie nu direct tegengaan. Dat kan op spectaculaire wijze wanneer vrouwen zich aaneensluiten tegen straatintimidatie door in opstand te komen en de straten terug te nemen, zoals dat in het verleden onder andere met de Heksennacht is gebeurd. Maar ook op subtielere wijze door kwetsbare groepen zelfvertrouwen te geven door hen zelfverdediging te leren of door mensen te leren hoe je moet ingrijpen als je straatintimidatie ziet gebeuren.

Nickname

Noot

* Ik focus hier op seksuele straatintimidatie zodat ik het vooral over vrouwen en lhbti+ers heb. Ik negeer dus al de gevallen waarin bijvoorbeeld mensen van kleur of mensen met een lichamelijke beperking op straat geïntimideerd worden.