Ik ben Charlie niet. Ik ben bang.
Maar nu leiden burgemeesters zo ongeveer de rituele duiveluitdrijving om de Vrije Meningsuiting te redden, in het bijzijn van duizenden demonstranten. Vrijwel allemaal zeggen die hetzelfde. Vrijwel allemaal laten ze dezelfde drie woorden zien: “Je Suis Charlie” , als een soort heilig sacrament. Allemaal één in dat Wereldwijde Gevecht tegen twee mannen met machinegeweren die blij mogen zijn als ze levend worden aangehouden. Of misschien wel niet zo blij, want een langzame dood sterven in een cel is ook geen vreugdevol vooruitzicht. Ik voel verdriet vanwege de neergemaaide mensen en hun nabestaanden. Niets rechtvaardigt hun moorddadige dood. Maar ik voel geen solidariteit met deze kunstmatige verontwaardigde eenheid achter “Je suis Charlie”. Ik voel beklemming, beangstigend conformisme, angstaanjagende geforceerde eenvormigheid. Ik leefde in de illusie dat de vrijheid van meningsuiting er ooit voor was bedoeld om verschillende meningen te uiten, soms zelf botsende. Maar ik hoor nog maar de Ene Mening van die Drie Woorden: Je suis Charlie. En ik voel angst als ik de volgende woorden intik: Ik ben Charlie niet. Non, je ne suis pas Charlie. Ik voel angst om van die ene mening af te wijken, van die ene mening die ons wordt opgedrongen ter verdediging van… de vrijheid van meningsuiting. Waarom ik Charlie niet ben? Twee redenen. Ik heb die kogels niet horen fluiten, en het voelt aanmatigend om me zo te vereenzelvigen met degenen die wel die kogels hebben gehoord, of erger. Ik loop geen gevaar, ik neem geen enkel risico met het omhooghouden van een papier met die drie woorden. En niemand die afgelopen dag die drie woorden in de lucht hield, liep in enige zinnige betekenis van het woord ook maar enig gevaar om slachtoffer van een aanslag te worden.
Peter Storm in Ik ben Charlie niet. Ik ben bang. (Ravotr)
Ik ben Charlie wel. Ik ben ook Salman Rushdie. Met the Satanic Verses en heel de toestanden er om heen werd voor mij duidelijk wat voor spel de fundamentalistische brain police aan het spelen was. Ik mag niet hardop zeggen dat ik van Mohammed als religieus figuur of culturele mythe dit of dat vind.
Anders begeef ik me in gevaar. Dat geweer dat afgegaan is op de tekenaars en redactie van Charlie Hebdo is wel degelijk op mijn hoofd gericht en blijft er op gericht. Ik snap niet dat iemand dat kan missen. Willem Holtrop een van de tekenaars van Charlie, die toevallig niet op de redactievergadering aanwezig was tekende in de 60 er jaren Juliana als prostituee. Ik weet nog hoe dat mij veertien jaar oud bevrijdde van een hele hoop vals respect en bepaalde deuren in mijn hoofd open zette. Voltaire schreef ooit, las ik (op internet in verband met de aanslag wed hij geciteerd) dat waar je niet om mag lachen, macht over ons heeft. Dat is het cruciale punt.
Ik wil best rekening houden met kwetsbare gevoelens van gelovigen, maar wil me niet het recht laten ontzeggen hun pretenties op de Waarheid , de Wijsheid onderuit te halen.
Ik vind dat iedereen het recht heeft om Mohammed of de Paus of wat voor ‘heiligheid ‘ dan ook te bespotten. Religie is georganiseerd brainwashing, mag daar wat humor tegenover staan om de ballon lek te prikken. Kijk , ik wordt niet door de bliksem getroffen als ik die en die belachelijk maak. Dat geweer probeert die angst voor de bliksem vervangen door een andere.
Wie de geestelijke terreur van de Kerken in de 50 er jaren nog beleefd heeft, weet hoe belangrijk het is om de atheïstische vrijheid om alle religies te bekritiseren en ridiculiseren te verdedigen. Anton Constandse, belangrijk anarchistisch vrijdenker gaf in een lezing in de 70er jaren voor studenten in Nijmegen al aan dat hij de komst van vele islamitische immigranten een bedreiging vond van de bevochten vrijheden op het gebied van de strijd tegen de religie. Deze opmerking leidde tot veel discussie, werd door de meerderheid van de studenten afgewezen en werd toen ook door mij niet begrepen. Achteraf vind ik het ontzettend helder gezien,
Ik heb het recht om niet te geloven. Ik kan god niet lasteren omdat ie niet bestaat. Ik heb het recht om opgelegde geloofs- en gedragsregels te zien als gesocialiseerde zelf-onderdrukking. Al die opgefokte jochies die hun game fantasieën op de realiteit aan het projecteren zijn met een kromme bijeengeharkte ideologie vind ik gestoord. Hun camaraderie doet mij denken aan Theweleits boek Mannerfantasieen, waarin de homo-sociale omgeving van de Duitse fascistische Kampfgruppen in de 20 er en 30 er jaren beschreven worden in zijn vrouwvijandigheid en levensvijandigheid, het verheerlijken van de martiale dood etcetera.
Volgens mij is het moslim fundamentalisme vooral en in wezen een anti-feministisch project ingegeven door de angst voor de Westerse weliswaar slechts gedeeltelijke bevrijding van de vrouw.
Goed gesproken Pablo.
Er is 1 punt wat ik me zelfs voor de moord op Theo van Gogh al afvroeg: vrije meningsuiting, ok, cartoon Mohamed ok, maar waar stopt vrije meningsuiting en begint: kwetsen. Ik snap dat die grenzen, hier in Europa anders zijn dan in de Arabische wereld. Maar kan daar dan niet van beide kanten een beetje rekening mee worden gehouden, of ben ik nu naïef ? In ieder geval, dacht ik toen wel: daar heb je die van Gogh maar weer met zijn: Geitenneukers, waarom toch? Niet dat dit trouwens zijn slachting zou rechtvaardigen. Maar moet je nu echt altijd en overal maar kunnen zeggen wat je wilt, zonder je af te vragen, of het misschien als te kwetsend zou kunnen overkomen. Zelf heb ik nog nooit de behoefte gevoeld om welke religie dan ook of aanhangers daarvan belachelijk te maken. Ook zwarte kousen niet -;) Wel ervaar ik de Arabische theocratieën als onderdrukkend voor hun onderdanen, maar die indruk wordt massaal ontkend door de onderdrukten. Daar mag je dan wel een vrije mening over hebben, of denken dat je aan waarheidsvinding doet, zolang je maar weet dat de waarheid gezien door iedere bril weer anders is. En dat laatste zou toch een beetje milder moeten stemmen…. Maar voor de perverse botte messen video clip moordenaars: geen genade.
The only freedom which deserves the name is that of pursuing our own good, in our own way, so long as we do not attempt to deprive others of theirs, or impede their efforts to obtain it.
John Stuart Mill
Hoi Pablo,
Ik deel je kritiek op religie en mannenwaan in het algemeen, maar er zitten toch wat problematische kanten aan je reactie.
1. Het maakt nogal wat uit of je kritiek levert op een religie die dominant is, waarvan de instituties veel macht hebben, of op een religie waarvan de aanhangers over het algemeen naar de onderkant va de samenleving gedrukt worden, zoals in dit geval bij de islam gebeurt. Ik denk dat je daar rekening mee moet houden. Je kunt niet doen alsof je neutraal bent, en los van de heersende racistische verhoudingen kritiek kan leveren. We zullen op een andere manier te werk moeten gaan dan vroeger tegen het christendom. Doe je dat niet dan speel je in handen van rechts-populisten én moslimfundamentalisten.
2. Je lijkt ook geen enkel onderscheid te maken tussen de islam en het politieke project van de islamisten. Ik denk dat het een belangrijke verworvenheid is dat mensen mogen denken, voelen en geloven wat ze willen, zolang ze hun moraal maar niet aan anderen willen opleggen zoals de politieke islam wil (en de christenfundamentalisten, en joodse fundamentalisten, en de hindoefundamentalisten en de boeddhistische fundamentalisten, etc, etc). Kritiek leveren op al deze deze fundamentalisten is een heel andere bezigheid, wat mij betreft, dan een discussie over religie op zich, waarbij het met name zal gaan over rationaliteit en dergelijken.
3. Anton Constandse maakte een grote denkfout, zeker voor een anarchist. Ten eerste zou je van hem verwacht hebben dat hij voor vrije migratie zou zijn, en tegen staten en hun ingrijpen op die migratie. Ten tweede waren veel van de migranten destijds juist helemaal niet zo gelovig, maar veel vaker links of minstens speelde hun identiteit als arbeider voor henzelf vaak een grotere rol dan die als gelovige. Ten derde waren het geen fundamentalisten (met de ideeën politieke islam) die hier kwamen werken, maar reguliere gelovigen waarvoor toch de vrijheid van geloof zou moeten gelden waar hij als anarchist voor zou hebben moeten pleiten. Sowieso is de politieke islam een fenomeen dat in de jaren zeventig nog nauwelijks bestond.
Ik snap heel goed waarom Constandse zich zorgen maakte. Mijn opa heeft Constandse nog begin twintiger jaren in zaaldiscussie gezien met een dominee in een Rotterdamse bioscoop ik geloof Luxor, die massaal bezocht werd. Hij was enthousiast hoe Constandse die dominee van repliek diende. Die bijeenkomsten hadden een enorme spanning. Strijd tegen religie was een van de speerpunten van de socialistische arbeidersbeweging. Constandse was een strijdbare vrijdenker die heel zijn leven tegen de geestelijke onderdrukking van religie gevochten heeft. Toen hij tot ons sprak in de 70 er jaren, had hij een enorme afkalving van de macht van de kerk gezien, maar zag hij ook een generatie tegenover zich die weinig voeling met die strijd en dingen voor vanzelfsprekend aan nam en niet voldoende besefte dat de bereikte balans (de kerk in de hoek gedrongen) niet vanzelfsprekend was.
Ik kan mij zijn argumentatie niet precies herinneren, maar wel herinner me dat op tegenwerpingen dat ook moslims zouden seculariseren, dat hij de kansen daarop anders inschatte dan zoals de secularisatie hier in Europa verlopen was. Je hebt gelijk dat arbeiders zich in die tijd veel meer politiek en minder religieus organiseerden dan nu. Maar is het daarom juist nu treffend dat hij dat toen al voorzag, dat dat zo zou veranderen?
Wat betreft kritiek op een dominante religie
De Christelijke sekten in de Romeinse tijd stonden bloot aan verschrikkelijke vervolgingen. Zodra het Christendom door bekering van de Keizer staatsreligie werd kwam er een verschrikkelijk gewelddadige geloofsvervolging van niet-Christenen op gang.
Er leven nog genoeg Indo’s en nazaten van hen, die bang zijn voor een toenemende invloed van de islam omdat zij de Bersiap meemaakten of daarvan gehoord hebben hoe de Christenen in de wijken er uitgezocht werden. Via een internet forum heb ik een Christen-predikant leren kennen, die op Java werkt en aan geeft dat het levensgevaarlijk is wat hij daar doet. Wat ik hier mee wil zeggen is dat het vertrouwen dat een religie een positieve rol in de maatschappij speelt, wel degelijk bepaalt wordt door wat je in de tijd en in de ruimte ziet gebeuren en hebt zien gebeuren.
We moeten daarbij een duidelijk onderscheid maken tussen het afwijzen van mensen en het afwijzen van religieuze onverdraagzaamheid en culturele tendensen die we als een teruggang ervaren.
Over het onderscheid tussen islam-fundamentalisten en gewone gelovigen
Waarom heb ik het de hele tijd over de islam in bredere zin?
Omdat ik geloof dat niet moslim-fundamentalisme ons grote probleem is maar werkelijke sociale integratie. Als we daar samen verder in willen komen zullen duidelijk moeten krijgen wat ons verdeeld houdt. En ik geloof dat de islamistische beleving van de eigen geloofsgemeenschap en hoe de niet gelovigen beleefd worden daar een belangrijke rol in spelen. Ik heb in persoonlijke contacten gemerkt dat ook bij mensen waarbij je denkt dat de islam niet zo belangrijk voor hen is, je pas echt dichtbij ze kunt komen, als ze een mogelijkheid van bekering menen te zien. Ik ken dat ook van contacten met andere orthodoxen, van Jehova’s getuigen tot Bible belt christenen tot orthodoxe Joden. Pas bij een wat lossere geloofsopvatting komt het tot de mogelijkheid een werkelijk wij te laten ontstaan, lijkt het me, als ik mensen ontmoet.
Dat is wat ik mis in het antiracistische verhaal van links; de ontkenning van het gegeven dat er aan beide kanten openheid moet zijn en dat die openheid door specifieke redenen beperkt wordt. Ik ben er steeds meer van overtuigd dat juist religie een van de belangrijkste splijtzwammen is tussen mensen. Juist in de arme wijken in de steden komen vele vormen van uitzichtloosheid bij elkaar, slechte woonomstandigheden, uitzichtloze financiële situatie enfin ik hoef het rijtje niet aan te vullen. Er is genoeg om van te balen en de woede richt zich makkelijk op de ander als je een reden kunt vinden om hem of haar tot de Ander te maken. Het scheppen van eenheid, een wij-gevoel is noodzakelijk voor zelforganisatie en maatschappelijke strijd.
Dat is nu erg moeilijk, maar een heldere analyse van wat ons verdeelt is de enige uitweg.