Noisejob: Eureka! Geef ondernemers geld, bedrijfsruimte en gratis personeel

Logo van de prijsvraag met als hoofdprijs: dwangarbeiders.
Logo van de prijsvraag met als hoofdprijs: dwangarbeiders.
Onlangs hield de gemeente Leiden “een ondernemersborrel”, “een netwerkevent” om bazen in de watten te leggen. De bijeenkomst vond plaats in het gebouw van De Zijl Bedrijven (DZB), waar werklozen op straffe van verlies van hun bijstandsuitkering dwangarbeid moeten verrichten. Uiteraard waren alleen ondernemers en andere hotemetoten uitgenodigd om te komen borrelen en netwerken, dus niet de dwangarbeiders. Werklozen horen immers niet bij de happy few die hun schaapjes op het droge hebben. Zij hebben geen ervaring met dit soort recepties voor de bovenmodalen en kunnen enkel ervan dromen wat zich daar afspeelt.

Als je iemand bent, dan ben je bij zo’n borrel. Wie iets voorstelt, wie iets betekent, die staat daar, in het DZB-gebouw, tijdens “het netwerkevent” onderhoudend te keuvelen over de bedrijfswinsten die gemaakt zijn en nog gemaakt moeten worden. De gemeente heeft alle bazen in de Leidse regio op het hart gedrukt om toch vooral ook het glas te komen heffen. Men heeft de rode loper uitgerold en misschien gaat men zelfs wel de voeten kussen of wassen van de welhaast heilige bazen die als vorsten binnentreden. In de zaal staan heerlijke hapjes en verkwikkende drankjes opgesteld. Het bedienend personeel achter het buffet oogt fris en startklaar. De rode wijn heeft de kleur die over één of twee uur te zien zal zijn op het nu nog verzorgde, maar straks flink verhitte en opgefokte gelaat van menig aangeschoten ondernemer. De succesvolle bazen zijn met hun donkerblauwe pakken en rode stropdassen of in sjieke mantelpakjes en verfijnde jurkjes uit hun dure patserkarren gestapt en gaan een verrukkelijk uitje tegemoet, onder het motto “samen voor ons eigen”. Hier vallen nieuwe kansen te grijpen, denken ze. Hier ligt de winst misschien voor het oprapen. Toegegeven, het zijn economisch moeilijke tijden, maar als we er samen de schouders onder zetten en de loonkosten zoveel mogelijk weten te drukken, dan gloort er hoop en vooral geld aan de horizon.

Gezellige DZB-borrel met rijken onder elkaar.
Gezellige DZB-borrel met rijken onder elkaar.

Sociaal verantwoord

Dan vraagt de wethouder om aandacht en verstomt het geroezemoes. Hij krijgt een microfoon aangereikt. “Geachte ondernemers, heel hartelijk dank voor uw komst naar het gebouw van de Leidse sociale werkvoorziening”, zo steekt hij van wal. “Hier, in dit gebouw, klopt een sociaal hart voor mensen in een kwetsbare positie, maar we zijn u, de ondernemers, zeker niet vergeten. Laat dat duidelijk zijn. De gemeente en de DZB helpen namelijk niet alleen mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, maar voelen zich ook betrokken bij u, de ondernemers die de bedrijvigheid in onze regio zo daadkrachtig tot uitdrukking weten te brengen. We weten dat bedrijven winst willen maken. Daar winden we geen doekjes om. Voor niets gaat immers alleen de zon op, nietwaar? Maar we beseffen tevens dat u voor uzelf ook een sociale taak ziet weggelegd. Maar hoe geeft u zo’n taak vorm? U zult vast wel eens een idee in uw hoofd hebben gehad waarvan u dacht: ‘Tja, dat zou mooi zijn, maar het ontbreekt me aan middelen en aan personeel.’ Vanuit de gemeente hebben wij nagedacht hoe we u daarbij op weg zouden kunnen helpen. En het zal op een vrijdagnamiddag zijn geweest – zoals u waarschijnlijk weet, is dat het beste tijdstip van onze drukke werkweek waarop ideeën kunnen worden uitgebroed – het zal dus op zo’n achternamiddag zijn geweest dat een van ons binnen de gemeente uitriep: ‘Eureka! Ik heb het gevonden!’ U zult mij op mijn woord moeten geloven dat deze ambtenaar in de verste verte niet lijkt op de Griekse wiskundige Archimedes die indertijd onder het slaken van die kreet naakt door de straten van Syracuse rende. Nee, beste ondernemers, deze ambtenaar zat gewoon achter zijn bureau. Of misschien hing hij wel rond bij de koffie-automaat. Wie zal het zeggen? Ja, Eureka… Want zo hebben we het plan genoemd dat we vandaag aan u willen presenteren. Het gaat om een prijsvraag, een wedstrijd. De DZB en Reïntegratie Leiden stellen dertigduizend euro beschikbaar om uw idee, uw prachtige maar moeilijk realiseerbare idee, verwezenlijkt te krijgen. En dat niet alleen. De DZB verleent ook nog extra ondersteuning door u faciliteiten als bedrijfsruimte en zelfs personeel aan te bieden. ‘Ja ja’, zult u zich afvragen, ‘maar wat kost dat?’ Niets, dames en heren, helemaal niets. De werknemers die wij u geven, zijn gratis. Ik zie u al verwonderd opkijken. Maar het is geen sprookje. De DZB vist namelijk in een vijver waar geen enkel ander bedrijf in de regio in kan vissen. De DZB kan beschikken over bijstandsgerechtigden die met behoud van uitkering aan de slag willen én kunnen gaan. Daarbij snijdt het mes aan twee kanten. U hoeft deze mensen geen loon en geen contract aan te bieden, zeker niet vanaf de eerste werkdag. U kunt deze mensen op proef laten meedraaien in uw bedrijf. Bevallen ze u niet, dan hebben we direct andere werklozen klaar staan om het werk over te nemen. En deze werklozen krijgen omgekeerd van u de kans om hun afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen en uiteindelijk misschien wel een felbegeerd arbeidscontract van drie of zelfs zes maanden te krijgen. Daarmee toont u tegelijk uw sociaal verantwoord ondernemende hart. U kunt dan in uw nopjes zijn en u maakt ook nog eens een aantal werklozen gelukkig. Ik roep u hierbij daarom allemaal op om uw ideeën in te zenden en mee te dingen naar de prijs van dertigduizend euro. Op de website eureka-idee.nl kunt u er meer informatie over vinden. Reageer wel voor 27 oktober aanstaande, want dan sluit de inzendtermijn van de Eureka-wedstrijd. En nu wil ik proosten op een ondernemende en sociaal verantwoorde prijsvraag!”

Reshoring

Jurielid en DZB-directeur Bas van Drooge.
Jurielid en DZB-directeur Bas van Drooge.
De wethouder heft het glas. En de sfeer in de zaal wordt hoe langer hoe gezelliger. De ondernemers tonen zich verheugd over de beloning die de DZB in het vooruitzicht stelt. Ook de mopperkonten onder de bazen, die doorgaans lopen te zeuren over de volkomen uit de hand gelopen staatsbureaucratie die het vrije ondernemerschap bijkans tot een hel maakt, moeten erkennen dat de Eureka-wedstrijd een schot in de roos is. “Het is een uitstekend plan en een kans die we niet verloren moeten laten gaan”, vertrouwen ze elkaar toe. “We kunnen immers een aardig bedragje opstrijken en zelfs gratis personeel in de schoot geworpen krijgen. We hoeven daardoor onze productie niet langer meer te laten verrichten in China of India. Want het kan hier om de hoek. Dat werd ook hoog tijd. De loonkosten elders in de wereld zijn door de toegenomen welvaart daar toch al te veel aan het stijgen. En hier, in ons land, slagen we er nu juist in om de loonkosten flink te laten dalen. Daarmee lopen we voorop binnen de EU, naast landen als Portugal en Griekenland. Het is dan ook volkomen logisch dat de DZB en andere bedrijven meer aan reshoring gaan doen, aan het terughalen van de productie naar Nederland.” Vergenoegd slaan de ondernemers op de schouders van DZB-directeur Bas van Drooge. “Kerel, een geniale gedachte van je! We horen de kassa al rinkelen. En we willen graag eens in jouw vijver vissen en hengelen naar die gratis werklozen van je.”

De volgende dag worden de dwangarbeiders op de hoogte gebracht. Het is namelijk van groot belang dat de werklozen er zin in krijgen, of er anders toe gedwongen worden, om zich voor het karretje van de ondernemers te laten spannen. De DZB-teamleider houdt daarom ook een bijeenkomst, waarvoor alleen de dwangarbeiders worden uitgenodigd. De rode loper hoeft voor hen uiteraard niet te worden uitgerold. Een kopje koffie of thee kunnen de werkende werklozen krijgen, en heel misschien een gebakje, als ze tenminste braaf zijn. “Vandaag mogen jullie eerder naar huis. Het is namelijk ook voor jullie een beetje feest. Ik wil iets aankondigen. Daarom zijn jullie hier nu bij elkaar. De DZB heeft het goed met jullie voor, zoals jullie weten. Nu heeft de bedrijfsleiding jullie een mooie nieuwe kans gegeven. Misschien krijgen jullie namelijk binnenkort een contract bij een bedrijf. De directeur heeft een wedstrijd georganiseerd waar werkgevers in Leiden en omgeving aan mee kunnen doen. De ondernemer die de prijsvraag wint, krijgt niet alleen geld, maar ook personeel. Dat personeel, dat zijn jullie. Jullie werken nu met behoud van uitkering. En dat kunnen jullie ook gaan doen bij dat bedrijf. Een nieuwe uitdaging dus! Wie bij dat bedrijf het meest zijn best doet, valt op. Reken maar dat ondernemers zulke hardwerkende mensen graag willen hebben. Jullie kunnen daar bij zitten. Maar daar moet je wel wat voor doen. Voor niets gaat immers alleen de zon op, nietwaar? We zitten midden in een crisis en er dient te worden bezuinigd. Je moet dus wel je handen laten wapperen en niet zeuren. Je moet doen wat er van je verlangd wordt. Je zult zien dat je dan beloond wordt met een arbeidscontract. Misschien zelfs wel een contract voor zes maanden. Zo, jongens, en nu gaan we dat lekkere gebak eens soldaat maken.”

Maar de dwangarbeiders hebben geen trek meer in taart. Ze zijn er verontwaardigd over dat de DZB bedrijven probeert te lijmen door als lokaas gratis dwangarbeiders aan te bieden. “Ze proberen opdrachten binnen te slepen over onze ruggen heen, alsof we lastdieren zijn”, merkt een dwangarbeider op. “We moeten dat niet langer meer pikken”, stelt een ander. En samen staan ze sterk, want ze besluiten om met z’n allen te weigeren om nog langer dwangarbeid te doen. “Het is genoeg geweest. De maat is vol!”, roepen ze. En ze leggen het werk, de dwangarbeid, neer. Ze gaan staken totdat ze worden erkend en behandeld als arbeiders die recht hebben op een arbeidscontract en minstens het minimumloon. Als mensen die respect en waardering verdienen.

Lili Irani