Dossier dwangarbeid in Leiden deel 3: de profiteurs

Leids college kan de pot op met z'n dwangarbeid...
De gemeente Leiden verplicht bijstandsgerechtigden om ver onder het minimumloon en zonder arbeidsrechten te werken. Eerst minimaal zes weken in het plaatselijke Participatiecentrum en daarna tot twee jaar extern via zogenaamde participatieplaatsen. Werklozen doen er geen zinvolle ervaring op en vinden er geen banen mee. Maar wie profiteren er dan wel van?

Dit dossier bestaat uit vijf delen:
1 Het regime
2 De dwangarbeiders
3 De profiteurs
4 De bobo’s
5 Het onderzoek

1. De gemeente. In de eerste plaats de gemeente zelf, want die kan werk waarvoor ze eerst een normaal salaris moest neertellen, nu via dwang gratis laten verrichten onder het mom van de participatieplaatsen. De gemeente neemt overigens vanwege de bezuinigingen sinds enige tijd geen mensen meer aan, en de kans dat deze participatieplaatsen tot reguliere banen leiden is dus nihil. Zo werken er nu dwangarbeiders als schoolconciërge, in het Muziekhuis, in het kringloopcentrum, bij de stationsfietsenstalling en de plantsoenendienst. Andere bijstandsgerechtigden worden gratis ingezet als assistant unitleider bij de sociale werkplaats DZB. En weer anderen werken gratis als horecamedewerker en chauffeur bij de DZB-partycatering.

Zo verdringen ze langzamerhand de doelgroep, de WSW-ers voor wie de sociale werkplaats oorspronkelijk bedoeld was. Daarvan moet sowieso een flink deel afvloeien als de nieuwe Wet Werken Naar Vermogen daadwerkelijk ingevoerd mocht worden. De WSW-ers kunnen vervolgens bijstand aanvragen en als dwangarbeider hun oude werk weer oppakken, voor een paar honderd euro minder en zonder enige arbeidsrechten. Dat overkwam onder meer de DZB-horeca assistenten in grand café De Stal. De bijstandsgerechtigden die WSW-ers verdringen, hebben gemiddeld een hogere arbeidsproductiviteit en dat betekent kassa voor de gemeente. En dat de dwangarbeiders geen arbeidsrechten hebben, is vanzelfsprekend ook voordeliger. Zo krijgen ze in het Participatiecentrum bij het inpakken van sponsjes – stoffig werk – bijvoorbeeld geen mondkapjes. Wie daarom vraagt, wordt met een kluitje in het riet gestuurd. Verder zit ook een flink aantal daklozen in de tang van de gemeente. Die moeten dwangarbeid verrichten om in aanmerking te komen voor een huurwoning van woningbouwvereniging Portaal. Daklozen hebben zo gratis meegewerkt aan de bouw van de nieuwe tribunes van de gerenoveerde voetbalvelden van FC Boshuizen in Leiden Zuid-West. Dat was overigens niet via het Participatiecentrum, maar al voordat dat centrum werd opgezet in november vorig jaar. Ook toen werden al met grote regelmaat werklozen ingezet voor onbetaald werk.

2. Grote bedrijven. De gemeente Leiden steunt grote bedrijven, die per jaar al honderden miljoenen euro’s winst maken, door hun loonkosten enorm te drukken. Dwangarbeiders voeren in het centrum spotgoedkoop hun saaie arbeidsintensieve productiewerk uit. Ze wegen schroefjes en stoppen die in blisters en zakjes van Deltafix, pakken sponzen in voor Schulpen Schuim, halen latex afwashandschoenen uit hun Albert Heijn-verpakking om ze in zakjes van Action te stoppen. Ze maken klikwielen, nieten en verpakken kaasschaven, repareren fietsen, monteren elektrakastjes, plakken stickers op schoonmaakmiddel Cif, en pakken speelgoedpoppen en tekenpakketten in voor de Zweedse en Spaanse markten. Andere bedrijven die er rijk worden over de ruggen van werklozen zijn onder meer C1000, Lidl en Aldi. Merken die door de handen van de werklozen gaan zijn onder meer Palmolive (shampoo), Aquafresh (tandpasta) en Twido met zijn “autosponzenset, voor een schoon en glanzend resultaat”.

Na de zes weken in het centrum worden veel werklozen gedirigeerd richting een vervolgtraject met bijvoorbeeld een half jaar onbetaald werk en een korte opleiding als verkeersregelaar of parkeerwacht, bijvoorbeeld ’s nachts bij het parkeerterrein aan de Haagweg. De werklozen wordt voorgehouden dat die trajecten tot betaald werk zullen leiden, maar velen zijn al van een koude kermis thuisgekomen.

Eric Krebbers