Vier overwegingen na een protestweekeinde tegen Zwarte Piet

Politiegeweld tegen Kno'Ledge.
Politiegeweld tegen Kno’Ledge.

Bij de protesten afgelopen weekeinde rond de intocht van Sinterklaas in Gouda en Amsterdam waren ook tien Doorbrakers actief. Er zijn al veel verslagen over de protesten en de politierepressie te lezen, en daarom beperken we ons nu even tot een viertal punten die ons bezighielden tijdens en na afloop van de gebeurtenissen.

1. Apartheid en racial profiling

Net als de wereldorde waar ze deel van uit maakt, is de BV Nederland gegrondvest op racistisch geweld en de dreiging daarmee. Op sommige tijden en plaatsen is dat wat nadrukkelijker zichtbaar voor iedereen, en niet alleen voor degenen tegen wie het geweld zich richt of degenen die het geweld toepassen. Dat geldt onder meer bij razzia’s op woonhuizen en bedrijven waar de staat geïllegaliseerde migranten en vluchtelingen vermoedt, bij illegalenbajessen en deportaties, in de Schilderswijk, in de bus naar Bloemendaal en Aerdenhout, en zo ook afgelopen weekeinde bij de Sinterklaasintochten in Gouda en Amsterdam. Alsof de tijden van de openlijke apartheid met z’n pasjeswet even terug waren, moesten zwarte en bruine Nederlanders zaterdag in de Goudse binnenstad voortdurend aan de politie verklaren waarom ze zich in de buurt van een wit “kinderfeest” bevonden. Sommigen werden tot vier of vijf keer omsingeld door agenten, staande gehouden en om hun id-bewijs gevraagd. Sommigen werden zelfs al vanaf dat ze hun auto parkeerden in een buitenwijk door de politie gevolgd, ongeacht of ze demonstratieplannen hadden. Ook witte mensen van wie de politie kennelijk het vermoeden had dat het om demonstranten ging, werden apart genomen en ondervraagd (“Wat doe je hier zonder kinderen?”), maar nooit meer dan een keer.

Ook bij het arresteren van eerst enkele individuen en daarna grote groepen mensen tegelijk, waarvan niemand zelfs nog maar aanstalten had gemaakt om vreedzaam en stil actie te gaan voeren, ging de aandacht van de politie vooral uit naar de zwarte aanwezigen. De zwarte activist Kno’Ledge werd keihard aangepakt, terwijl een witte wat oudere vrouw van wie het anti-blackface t-shirt goed te zien was, juist door de politie uit een omsingelde groep verdachten werd getrokken. “Ik hoor er ook bij”, zei ze nog tevergeefs. Het blackface-feest moest koste wat kost doorgaan en leuk blijven “voor de kinderen”, maar dat gold dan weer niet voor een dertienjarig bruin meisje dat samen met haar moeder werd gearresteerd en de middag opgesloten door moest brengen. Bij de verhoren op het bureau – niet iedereen werd overigens verhoord – kreeg een zwarte arrestante de vraag voorgelegd: “Wat was de reden van jouw aanwezigheid als zwarte burger tijdens de intocht?”

Dat zo openlijk en schaamteloos door de politie aan racial profiling gedaan kon worden, zonder afkeuring van witte omstanders, zonder op het matje geroepen te worden door media of politici, laat zien hoe diepgeworteld het racisme in Nederland is, hoe structureel en ‘normaal’ apartheid kennelijk nog altijd is.

2. Eensgezinde spin van de politie en de media

Tientallen mensen die gewoon stonden te praten, met elkaar of met omstanders, of die stonden te kijken naar de grote beeldschermen waarop de aankomst van Sinterklaas was te zien, werden zoals gezegd eerst individueel opgepakt en later met groepen van tien, vijftien tegelijk door de politie omsingeld en afgevoerd. Ze waren niet als Piet-critici herkenbaar, en sommigen waren dat ook niet, en van actievoeren was al helemaal geen sprake. Pas toen er bijna geen criticus meer over was en Sinterklaas was gearriveerd, heeft een tiental mensen zwijgend hun anti-Zwarte Piet t-shirts laten zien. Enkelen van hen gaven antwoord op vragen van de media en daarop werden ze allemaal afgevoerd. Korte tijd daarop ontvouwden enkele anderen, wederom zwijgend, een spandoek. Neo-nazi’s gingen er direct voor staan en werden handtastelijk, waarna de politie weer iedereen afvoerde.

Burgemeester en spindoctor Milo Schoenmaker had het na afloop over “relfiguren” en “beroepsactivisten”. Er zouden opstootjes zijn geweest en de politie had dus wel moeten ingrijpen. Dat er vooraf aan die nazidreiging al pakweg zestig vreedzame en zwijgende mensen waren opgepakt, vertelde hij er niet bij. Hij greep de nazi-aanval ook dankbaar aan om de zo bekende rol van neutrale ordebewaker boven de strijdende partijen te spelen. Maar het geweld kwam niet van twee kanten, of toch wel: van de nazi’s en de politie. En laten we het structurele anti-zwarte geweld dat blackface op zich is niet vergeten, en dat op het plein door honderden mensen tegelijk werd uitgeoefend.

Het hele gebeuren speelde zich af vlak voor de batterijen film- en fotocamera’s van de media die waren gericht op het podium van Sinterklaas aan de andere kant van het plein. Bij het oppakken van tientallen mensen liepen steeds heel wat journalisten rond. Toch nam het verzamelde Nederlandse journaille na afloop klakkeloos de verdraaide versie van de gebeurtenissen over die de burgemeester rondspreidde op een persconferentie. En dus niet alleen de extreem-rechtse ‘media’, zoals Powned, maar ook de meer reguliere, hoewel Powned en consorten er wel net een extra schepje bovenop verzonnen. Zo zouden anti-Pieten bijvoorbeeld kinderen hebben bang gemaakt en willekeurige mensen omver hebben gesmeten, maar dat was het werk van extreem-rechts en de politie, die het feest onveilig maakten met paarden en gewapende Pieten!

Een dag later in Amsterdam verliep het protest een stuk beter, niet omdat de activisten bang waren geworden, maar gewoon omdat de burgemeester het protest op de gewenste plek had toegestaan. Toch zocht de politie naar een relletje om ons weer negatief te kunnen afschilderen. En dat wist men te forceren door een van de sprekers, Abdelkasim, nog op het podium te willen arresteren. Hij zou een belediging hebben geuit aan het adres van leden van het koningshuis, met hun koloniale Gouden Koets en hun aandelen in moordbedrijf Shell. Maar dat mag van de staat niet worden gezegd. Nederland wordt overspoeld door een tsunami aan racisme en zwarte activisten worden bijna routinematig met de dood bedreigd, en daar wordt niet tegen ingegrepen. Maar wanneer iemand op een anti-Piet protest kritiek levert op het koningshuis, dan wordt er plots keihard opgetreden. Ook dit relletje haalde weer de media. De toespraken bijna vanzelfsprekend niet. Opvallend is overigens dat vrijwel de complete politieke klasse de mond stijf dicht houdt over Zwarte Piet, ook na zaterdag. Op premier Rutte na, die een overtuigde blackface-fan is, net als zijn imaginary friends op de Antillen. De afgelopen tien, vijftien jaar liepen ze voorop in het ‘maatschappelijke debat’ over islam en integratie, en deden ze massaal mee aan het moslimbashen. Maar nu wil men plots het ‘maatschappelijke debat’ afwachten, bang als men is voor de racistische achterban, maar vooral ook voor ons! Want de weinige keren dat politici er de afgelopen jaren iets over loslieten, bleken ze vrijwel zonder uitzondering voorstander van de blackface-traditie. En dat is niet verbazingwekkend, want institutioneel racisme betekent natuurlijk dat je alleen in de instituties van de staat en de media kunt functioneren als je je er de racistische normen en waarden van eigen hebt gemaakt.

Mede doordat ze erop worden gewezen door Nederlandse activisten, krijgen ook internationale media steeds meer interesse in de strijd tegen Zwarte Piet. Nu zijn buitenlandse journalisten zeker niet allemaal anti-racisten, hoewel in Angelsaksische landen blackface over het algemeen als not-done wordt beschouwd, maar het is voor journalisten gebruikelijker om in en over het buitenland kritischer te zijn dan in het eigen land. Dus daar moeten we ons voordeel dan maar mee doen. Het meer internationaal gerichte deel van de rijken is immers zeker gevoelig voor het negatieve beeld van een racistisch Nederland in buitenlandse media.

3. ‘Gewone’ mensen, linksen en extreem-rechts

Extreem-rechts was nadrukkelijk aanwezig op het Goudse plein om de nationalistische blackface-traditie te verdedigen. Neo-nazi’s, fascisten, nieuw-rechtsen, rechts-populisten: ze voelen zich momenteel in Nederland als een vis in het water. Nu de beweging tegen Zwarte Piet de steen heeft opgetild waar het racisme en nationalisme zich enigszins onder verscholen hield en we overspoeld worden met haat, knijpen extreem-rechtse activisten zich in de handen. Ook na afloop waren de nazi’s nog actief en joegen ze, met een grote groep van pakweg twintig, drie witte anti-racistische activisten op naar het station. De anti-Piet activisten die iets later werden vrijgelaten, waren dan ook gedwongen om voor de veiligheid met een grote groep tegelijk terug naar het centrum en het station te lopen.

Maar hoe bedreigend ook: het zijn niet de nazi’s die het grootste probleem vormen, dat is de pogromstemming die er bij tijd en wijle hangt bij ‘gewone’ witte mensen. Toen groepen voornamelijk zwarte mensen door de politie van het plein werden geduwd en getrokken, werden er door ouders – o zo bezorgd om hun kinderen – keiharde dingen geroepen als “gooi ze maar in het water”. Het zullen je ouders maar zijn. Op Twitter verschenen direct weer de tegenwoordig zo ‘normale’ haatberichten als: “The arrested people in Gouda are working on the plantations now”. Dat was geheel in lijn met de vele eerdere berichten in sociale media dat zwarte activisten “weer aan de ketting moeten”, “een eigenaar nodig hebben” tot aan plaatjes met opgehangen tot slaaf gemaakte zwarte mensen in de koloniën vroeger. Onder het ‘beschaafde’ oppervlakte zit nog altijd een diepe anti-zwarte haat.

Dat merken we ook bij Doorbraak. Al jarenlang krijgen we bergen racistische hatemail en reacties op Facebook en onze site vanwege onze activiteiten tegen Zwarte Piet, maar de afgelopen weken bereikten we nieuwe dieptepunten. Met name ook van progressieve linkse mensen, vaak bekenden, die onze strijd tegen dwangarbeid voor baanlozen over het algemeen erg waarderen. Veelal gaat het om iets oudere witte mannen uit de SP- of vakbondshoek. Sommigen zijn zo boos over het Gouda-protest dat er geen zinnig woord meer uitkomt, maar anderen proberen ons – heel paternalistisch – toch nog uit te leggen dat ‘de gewone man’ ons nu niet meer serieus neemt en dat we met onze acties tegen Zwarte Piet onze strijd tegen dwangarbeid ernstig ondermijnen. Waarbij ‘de gewone man’ in hun hoofd als vanzelfsprekend wit is, en vrouwen er in hun denkwereld al helemaal nauwelijks aan te pas komen. Ze komen vaak met allerlei riedels en ‘feiten’ over de gebeurtenissen in Gouda die ze direct ontlenen aan de rechts-populistische media. Zoals dat kinderen door ons lastig gevallen en in gevaar gebracht zouden zijn, enzovoorts. Maar erger nog is dat men ons meent te moeten waarschuwen dat we met Doorbraak misbruikt worden door agressieve “gefrusteerde” zwarte Nederlanders die slechts op geld en macht uit zouden zijn. Met onze acties zouden we alle goodwill kapot maken die de anti-racisme beweging in de loop der jaren heeft opgebouwd. Ik ben ook anti-racist, schrijven ze, maar de activisten tegen blackface moeten van Zwarte Piet afblijven en juist het racisme op de arbeidsmarkt aanpakken, want dát is het echte probleem, zo laten ze weten. Niet alleen ontkennen ze zo in hun arrogantie het anti-zwarte geweld van blackface, maar ze willen de zwarte activisten ook nog eens de eigen keuze afnemen waar ze hun pijlen op richten. Deze witte mannen kunnen niet accepteren dat het tijdperk dat zij het alleen voor het zeggen hadden in progressieve bewegingen nu toch echt en definitief op z’n einde loopt!

4. Groeiende beweging

En dan het goede nieuws! Er deden dit jaar meer mensen mee aan het protest bij beide intochten. Dat we elkaar steeds weer ontmoeten bij protesten en bijeenkomsten, bij hoorzittingen en rechtszaken, en ja, in politiebussen, cellen en luchtplaatsen, maakt onze onderlinge banden en solidariteit sterker, veel sterker! We hebben elkaar in bescherming genomen en verdedigd tegen de politie, eten gedeeld in de cel en buiten bij politiebureaus in de regen gewacht tot de laatste van ons weer vrij was. Dat is echt een beweging opbouwen, en dat geeft tegelijk ook ruimte en vertrouwen voor discussies over onze gedeelde toekomst en over onze uiteenlopende politieke ideeën en raciale machtsposities in de samenleving. Drie jaar geleden werden Quinsy en Kno’Ledge met z’n tweeën opgepakt, nu waren we met negentig mensen. En dat onder die activisten goed wordt begrepen hoe de verhoudingen moeten liggen in de groeiende beweging, bleek toen de vrijgelaten activisten in Den Haag een groepsfoto maakten. Het werd niet eens benoemd, maar het was volkomen vanzelfsprekend voor iedereen dat de zwarte activisten vooraan gingen staan en de witte daarachter. Dat geeft hoop voor de toekomst!

Eric Krebbers

Met dank aan alle betrokken activisten die tijdens en na de acties via Twitter en Facebook hun ervaringen hebben gedeeld.