De VVD hoeft niet te demonstreren
Deze tweet van VVD-Tweede Kamerlid Ingrid Michon is ronduit anti-rechtstatelijk. Dit soort stellingen passen bij een politiestaat, niet een democratie. De tweet is ook feitelijk onjuist en met als enig logische gevolg een complete uitholling van het grondrecht. Een stukje over een mensenrecht.
Allereerst de volgorde. Michon stelt dat er een recht op demonstratie bestaat waar dat niet strijdig is met het strafrecht. De waarheid is omgekeerd: het strafrecht wordt beperkt door het grondrecht. Bij strijd gaat het grondrecht, niet het strafrecht, voor. Dit volgt uit de rangorde: het demonstratierecht is verankerd in mensenrechtenverdragen, en verdragen gaan vóór nationaal recht. Logisch, want anders krijg je autoritaire opportunisten als Michon die het recht ondermijnen.
Zoals hier: wegblokkades zijn volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens toegestaan (Barraco v. France; Lucas v. the United Kingdom). Hier had strafrecht dus moeten wijken voor het grondrecht. Demonstraties zijn dus gecriminaliseerd. Dan is demonstreren toch niet toegestaan?
Maar het is nog erger: de politie heeft flink wat bevoegdheden uit de kast getrokken om tegen demonstranten te gebruiken. Zo zijn demonstranten gearresteerd voor “voorbereidingshandelingen”, iets dat alleen kan voor zware misdrijven.
Hoe kan dat dan? Nou, zo: de politie heeft een verdenking gebaseerd op art. 162 Wetboek van Strafrecht. Er was echter geen gevaar te duchten, want de weg was afgesloten. Zo wist men het demonstratierecht en de veiligheid te waarborgen, zoals dat juridisch moet. De politie ging dus haar boekje te buiten.
Vervolgens haalt Michon ook het bemoeilijken van identificatie aan als reden voor het harde optreden, maar dat gebeurde pas naar aanleiding van de illegale arrestaties. Dan heb je het recht je te verzetten. Of moeten demonstranten onrechtmatig overheidsgeweld lijdzaam ondergaan?
Uiteindelijk moet de openbare orde soms wijken voor mensenrechten. Openbare orde is dat alles “gaat zoals normaal”. Dan is een demonstratie fundamenteel iets anders dan openbare orde. Maar de politie bestaat voor orde, en elke goede demonstratie is dus “grimmig” en “bedreigend”.
Het standpunt van Michon komt erop neer dat de vrijheid van betoging onaangetast is als je maar op één plek mag staan en leuzen mag roepen, en niets meer. Dan is het recht echter allang illusoir geworden.
Wat machtspartij VVD natuurlijk prima uitkomt. De VVD hoeft namelijk niet te demonstreren. Fossiele bedrijven kunnen doen wat ze willen, bij een compleet uitgehold demonstratierecht is dat alleen maar meer. Maar dit soort argumenten raakt ze niet. VVD heeft geen intrinsieke liefde voor mensenrechten (behalve eigendomsrecht).
Dus, wat kan je wel doen? Je kan je in daad verzetten. Ervaring leert dat het politieapparaat de grote hoeveelheid demonstranten niet kon verwerken. Dus ik ga op 11 maart naar de blokkade van XR, voor de goede zaak en de bescherming van de rechtsstaat. Wil je ook een vuist maken tegen de groeiende uitholling van fundamentele burgerrechten? Kom ook! Samen zijn we sterk!
Bo Salomons
(Dit stukje verscheen eerder als draadje op Twitter.)
Gaan we ook nog protesteren op de a27 deze wil men uitbreiden tot een vier baans weg ?
Ik denk, als je het organiseert, zeker wel! Want vergeet niet hoeveel inzet, energie, betrokkenheid, visie, tijd, enz, het organiseren van deze blokkades kost. Roepen dat er meer moet gebeuren kan volgens mij alleen maar betekenen: je zelf gaan inzetten in de beweging! Even een zinnetje plaatsen hier op deze website kan dan hooguit een begin zijn.
Ik deel het gevoel achter het bovenstaande betoog: onze demonstratievrijheid wordt een wassen neus als het aan mensen als Michon ligt, en dat gaan we niet laten gebeuren. Ik heb wel vrij enrstige bedenkingen bij delen van de argumentatie.
Allereerst klopt dit helaas juridisch niet. Grondrechten worden wel degelijk beperkt door het strafrecht. Niet voor niets staatn achter grondwetsbepalingen zinsneden als, “behoudens ieder verantwoordelijkheid voor de wet”. De grondwet zegt dat je demonstratierecht hebt, de Wet Openbare Manifestaties maakt vervolgens uit hoe en binnen welke beperkingen dat functioneert, en geeft vervolgens gemeentebesturen daartoe bevoegdheden via APV. Daar kunnen we het al dan niet mee eens zijn, maar zo werkt het. De burgemeester MAG dus van de wet onder bepaalde omstandigjheden demonstraties inperken en zelfs verbieden. Het bezwaar ‘maar mijn grondrechten worden geschonden’, vindt dan bij een rechter zelden genade. Ik vind dat ook niet acceptabel. Ik baseer mijn argumentatie dan echter niet op de wet, maar op de vrijheid die ieder van ons toekomt.
Tweede punt. “Ervaring leert dat het politieapparaat de grote hoeveelheid demonstranten niet kon verwerken.” Ervaring leert dat ze dat wel degelijk kan, met de bijbehorende chaos maar daar hebben wij meer last van dan zij. De organisatorische chaos is voor hun, maar de blessures en de trauma’s zijn voor ons.
En verder: de staat heeft andere opties dan grote aantallen demonstranten arresteren. De staat zou er wel eens voor kunnen gaan kiezen om demonstranten een volgende keer gewoon van de A12 te jagen, met relatief wein9ig arrestaties en relatief veel openlijk geweld. Ik denk dat de klimaatbeweging daarop dient te anticiperen, zodat ME-charges ons in ieder geval niet verrassen. De staat heeft noig maar een hel klein deel van haar repressiepotentieel tegen ons ingezet. De staat is bepaald nog niet aan het bezwijken onder onze – gelukkig inmiddels wel aanzienlijke – druk.
Derde punt. Als ik naar de A12 kom op 11 maart – en die kans is dankzij de fratsen van OM en politie intussen vrij aanzienlijk… – dan kom ik WEL voor de “goede zaak” maar NIET om de rechtsstaat te beschermen. Ik verdedig geen enkele staat, ook niet als die omkleed is met rechtsstatelijke en democratische franje. Ik kom om 1. de klimaatboodschap te ondersteunen en verstevigen en 2. als uitdaging van de staat zelf, als dikke middelvinger aan orde en staatsgezag, en tegen de repressie. Leve het klimaat en weg met elke staat.
Een solidaire groet tot slot!
Dag Peter, dank voor je nuttige bijdrage! Wat betreft wat je schreef het volgende:
1. Grondwettelijkheid
Het is hier inderdaad wat gechargeerd gesteld. Er zijn grenzen aan mensenrechten, en die grenzen worden bepaald door het nationale recht, en in die zin is het dus inderdaad niet zo dat mensenrechten altijd voor nationaal recht gaan. Maar het is ook niet zo, zoals Michon in haar betoog stelt, dat het strafrecht geheel zelf bepaalt wat binnen en buiten het demonstratierecht valt. De rechter heeft alsnog rekening te houden met de bepalingen van bijvoorbeeld het EVRM. Onze ervaringen met de toepassing van mensenrechten zijn anders, want jij hebt veel ervaring met rechters die veel gewicht geven aan nationaal recht boven mensenrechten. Mijn ervaringen zijn meer met rechters die mensenrechtenverdragen als het EVRM en het Europees Sociaal Handvest serieus nemen, met grote uitzonderingen. Maar wij houden ons ook in andere context en andere middelen bezig met het recht, dus niet vreemd dat wij andere ervaringen hebben, en jouw ervaringen lijken me daarin relevanter.
In je betoog breng je een belangrijk punt naar voren: waar baseer je vrijheden op? En hoe houden we die discussie in de huidige samenleving? We moeten niet afhankelijk zijn van de wet voor onze vrijheden, want die zijn fundamenteler en geen wet kan die fundamentele vrijheden van ons afnemen. We hebben echter wel te maken met een orgaan dat zich nu eenmaal (deels en onvolledig) binnen bepaalde perken begeeft. Die rechtsstatelijkheid is wat mij betreft zwak en geeft onvoldoende bescherming. Dat kan ook niet anders, want het zijn regels die voortkomen uit de macht, en het zijn regels die die macht dus ook moeten beschermen. Toch zit er een strategische waarde van het recht gebruiken waar dat nuttig is.
Nu moet ik ook eerlijk zeggen dat dit betoog voor mij niet het fundament is van onze vrijheden. Deze twitter-uiteenzetting was bedoeld als een uitleg over hoe het recht theoretisch zou moeten werken, volgens het ‘liberale ideaal’. Het liberale ideaal is niet mijn ideaal, maar als jurist kan ik niet anders dan mij bewegen in een inherent liberaal veld waar waarde wordt gehecht aan liberale argumenten. Zo probeer ik de sociaaldemocraten en -liberalen mee te krijgen. Ik heb ook mijn eigen, op anarchisme gestoelde ideeën over wat het recht is en wat we ermee moeten. Ik probeer nog steeds een goede balans te vinden tussen het recht gebruiken om onze doelen te bereiken zonder de principes uit het oog te verliezen. Dat is natuurlijk ook een constante strijd, ingegeven door het feit dat ik nu eenmaal jurist ben en zin zoek in mijn eigen expertisegebied.
2. Het politieapparaat
Mijn opmerking zag specifiek op deze actie. Veel kameraden zijn vrijgelaten zonder dat hun identiteit geregistreerd is. Bij deze specifieke actie zijn weinig blauwe plekken opgelopen maar is het systeem wel volledig overspoeld, en uiteindelijk was dat voordelig voor de mensen die ze niet op tijd konden registreren. Dit is wellicht niet representatief, maar ik vond het interessant om op te wijzen. Het heeft ook mijn voorkeur dat niemand gearresteerd wordt, natuurlijk, en liever dat de politie niet durft om één demonstrant op te pakken dan wat er hier is gebeurt. Maar dan hebben we het over ideale scenario’s, en die zijn er niet zolang de politie bestaat.
3. Repressie
Wat je schrijft over repressie ben ik geheel met je eens. Zelf vind ik dat een interessant onderwerp, en ik verdiep me al een tijdje in de verschillende mogelijkheden van repressie en hoe de wet zoals die nu bestaat gebruikt kan worden om nu en in de toekomst sociale bewegingen neer te slaan. Dat zijn er, zoals je al zegt, meer dan genoeg. We moeten zo veel mogelijk mensen overtuigen dat dat gevaar eraan komt, en laten zien hoe de staat haar eigen regels buigt en overtreedt om tot die repressie te komen, en om de fossiele lobby van dienst te zijn, gaat ons daarin helpen. Hopelijk kunnen we zo veel mogelijk linkse, intersectionele en progressieve bewegingen samenbrengen om dit gevaar te zien en ons hierop voor te bereiden, zodat we in de toekomst ook een vuist kunnen bieden.
4. De rechtsstaat
Ik heb het eerder al naar verwezen, maar mijn betoog voor de ‘rechtsstaat’ is niet van ganser harte. Van de staat hebben we niets te verwachten. De mensen die ik met dit twitterbetoog wil bereiken geven daar echter wel om, vandaar dat ik de verdediging van de rechtsstaat noemde. Veel nuttiger is de demonstratie inderdaad als toonbeeld van kracht van de klimaatbeweging, die ondanks de tegenwerking van de staat een sterke vuist kan maken tegen het fossiele kapitaal. Mijn oproep is gericht tegen reactionaire neoliberalen en fascisten, en zeker niet om de rechtsstaat tot hoogste doel te bombarderen.
Afsluitend: ik denk dat we het over veel dingen eens zijn, en dat we hier zeker verder over moeten praten! Ik hoop dat je mijn insteek voor een breed twitterpubliek wat kan vergeven met deze toelichting.
Een solidaire en gelijkwaardige groet terug!
Hoi Bo, ook jij erg bedankt voor je serieuze en inhoudelijke reactie. Idd: we zijn het op hoofdpunten eens. Verschillen vloeien vooral voort uit verschillende rollen, denk ik ook. Jij bent jurist, ik niet.
En ja, ik snap je andere in steek en commucatietechniek ook wel, na je toelichting zeker.
We zullen nog wel eens vaker ocver deze belangrijke materie van gedachten wisselen, denk ik. Met hier en daar onze verschillen, maar fundamenteel als medestanders. Hou je goed!