Duitse Hoge Raad verbiedt voor een deel strafkortingen voor bijstandsgerechtigden

De Duitse staat mag bijstandsontvangers (in Duitsland Harz IV Empfänger genoemd) niet meer zo snel en zo vergaand korten op hun uitkering als tot nu toe, bijvoorbeeld wanneer zij naar het oordeel van de staat onvoldoende solliciteren of een baan weigeren. Dat heeft de Duitse Hoge Raad, het Bundesverfassungsgericht, besloten.

Lage kortingen zijn in principe nog wel toegestaan. De hoge kortingen van 60 procent en meer gedurende een maand of zelfs uitsluiting van de uitkering gedurende een bepaalde periode zijn in strijd met de Grondwet. De hoogste rechter in Duitsland beantwoordde daarmee de vraag of de strafkortingen verenigbaar zijn met de grondwettelijke garantie op een menswaardig bestaansminimum.

Met name strafkortingen van 60 procent en meer en gedurende een langere periode zijn niet toegestaan. Kortingen tot 30 procent zijn wel toegestaan. De bijzonder scherpe sancties voor jongere baanlozen beneden de 25 jaar vallen niet onder de uitspraak. Daarover heeft de rechter zich namelijk niet uitgelaten. In het afgelopen jaar werden 3,2 procent van de bijstandsontvangers gekort. In 2018 werden 904.000 baanlozen door sancties getroffen. De uitspraak werd gedaan in het geval van een baanloze uit Erfurt, die in 2014 een baan als ploegenarbeider weigerde omdat hij liever in de verkoop wilde gaan werken. Ook een andere baan had hij geweigerd.

Dode letter

De uitspraak van de rechter heeft geleid tot spanningen in de regeringscoalitie van SPD en CDU. Moeten de Harz IV-sancties helemaal worden afgeschaft? De CDU wil de sancties handhaven, maar in de SPD zijn geluiden te horen die de vraag bevestigend beantwoorden. De voorzitter van de Jonge Socialisten (JUSO) Kevin Kündert eist dat, en hij wil dat de SPD op de partijdag in december daartoe een beslissing neemt. “Wij willen dat de sancties worden afgeschaft.” De Harz IV-wetten zijn ingevoerd onder leiding van SPD-leider Gerhard Schröder, die dus medeverantwoordelijk is voor de kortingen. De JUSO-voorzitter wil er nu vanaf. “Het Harz IV-systeem ademt de ideologische geest van een tijd die voorbij is.” Ook de Groenen zijn voor afschaffing van de sancties.

In Nederland zou een dergelijke uitspraak van de rechter niet mogelijk zijn. Wij leven nog met het Middeleeuwse archaïsche systeem dat de regels van de bijstand niet mogen worden getoetst aan de Grondwet, zodat bij ons de grondwettelijke garantie op een bestaansminimum een dode letter is.

Piet van der Lende

(Dit artikel verscheen eerder op de website van de Bijstandsbond.)