Turkije: fascisten ingezet tegen demonstranten

Penguins bij het Gezi-park op 7 juli.
Pinguïns bij het Gezi-park op 7 juli.

Na het ontruiming van het Gezi-park heerste het gevoel dat de strijd was uitgedoofd, althans voorlopig. Tegen de verwachting in bliezen activisten de strijd echter nieuw leven in door via assemblees bij elkaar te blijven komen. Dat heeft, zo lijkt het, wel goed gewerkt. Parkforums zorgen niet alleen voor levendige discussies over onderwerpen als het Koerdische vraagstuk of de rol van de media, maar ook over het voortzetten van demonstraties.

Zo vindt er elke dag wel een demonstratie plaats over een actueel onderwerp, van herdenken van het bloedbad van Sivas tot het harde optreden van het leger tegen Koerdische demonstranten waarbij een dode viel, en het herdenken van gevallen activisten. De assemblees breiden zich ook uit naar de buitenwijken van Istanboel en naar andere steden. De regerende AK-partij weet zich er geen raad meer mee. Hoe om te gaan met dit soort strijd? Die onzekerheid vormt op zich al een enorme overwinning. Daar komt nog bij dat het Gezi-park weer is ingenomen, een harde klap in het gezicht van premier Erdogan en gouverneur Mutlu, die alles hebben geprobeerd om het park vrij te houden van activisten.

Dit is het zevende stuk in onze reeks artikelen van Doorbraak-auteurs over de actuele gebeurtenissen in Turkije. Eerder schreven Bülent Yilmaz en Emek Egeli:

Meer over de opkomst van het fundamentalisme in Turkije lees je in de artikelen van Mehmet Kirmaci:

Gezi-park

Toch speelt het park nu geen centrale rol meer in de strijd die momenteel gaande is. Door de decentralisatie naar andere parken wordt het voor de politie steeds moeilijker om de opstand de kop in te drukken. Ze zijn niet in staat, ondanks hun enorme macht, honderd parken en andere verzamelpunten te gaan bezetten. Wat ze wel proberen, is om mensen op te pakken van organisaties die een belangrijke rol hebben gespeeld in de Gezi-beweging. Zo is bijna het hele bestuur van de branche-organisatie van architecten en ingenieurs TMMOB opgepakt. Door de enorme druk vanaf de straat moest men hen alweer snel vrij laten. Gisteren werden de vrijgelaten kameraden door een grote menigte als helden onthaald. Hun vrijlating werd gezien als een juridische overwinning, wat uniek is in Turkije en wat waarschijnlijk ook niet was gelukt zonder die enorme druk van de straat. Kennelijk beginnen de rechters die nu ook te voelen.

Forum in het Gezi-park op 9 juli.
Forum in het Gezi-park op 9 juli.

De rechtbanken in Turkije zijn nooit onpartijdig geweest, en dat wordt nu keer op keer bevestigd met nieuwe gevallen. Aan de ene kant worden mensen opgesloten omdat ze hoofdbescherming droegen en aan de andere kant worden doorgedraaide gekken die met kapmessen zwaaien de volgende dag simpelweg vrijgelaten. De AK-partij probeert nu via spoedwetgeving alle bevoegdheden van TMMOB op te schorten om zo hun invloed op de bouw in steden in te dammen. Daarnaast worden er elke dag tientallen activisten en partijleden gearresteerd. Er zit nog steeds onbekend aantal mensen vast. Ook Erdogan begrijpt nu dat de assemblees in politiek opzicht veel gevaarlijker aan het worden zijn dan de oppositiepartij CHP.

Fascisten

Herdenkingsposter met de tekst "Je zult vrezen, beven en omvallen klote regering!"
Herdenkingsposter met de tekst “Je zult vrezen, beven en omvallen, klote regering!”

De tactieken van de activisten kunnen naar verloop van tijd veranderen, maar die van de machthebbers blijven vaak hetzelfde. Nu Erdogan weet dat hij in het nauw zit, zet hij burgerfascisten aan het werk om de politie een handje te helpen, lui die de laatste tijd onder activisten angst en terreur proberen te zaaien. Na een aanval door een fascist met een kapmes op de demonstrerende menigte in Ankara, en groepen fascisten die het forum in het Yenikoy- en Yogurtcu-park probeerden te verstoren, zijn er nu met kapmessen zwaaiende fascisten opgedoken rond het Taksim-plein.

Gisteren kwam er weer een bericht binnen dat een groep mannen met messen en stokken demonstranten aanvielen die zich in de wijk Kocamustafapasa hadden verzameld. E waren ook kinderen bij aanwezig. De mensen waren bijeen gekomen om de activist Ali Ismail Korkmaz te herdenken die woensdag na 38 dagen aan zijn verwondingen is bezweken. Door een omstander werd gefilmd hoe de groep doorgedraaide mannen scheldend en vloekend probeerden de activisten in elkaar te slaan. “We hebben genoeg van jullie, donder op. Als jullie morgen weer komen, dan ga we jullie allemaal vermoorden”, riepen ze zwaaiend met messen en stokken. Het forum Kocamustafapasa heeft na het incident laten zien dat ze niet bang zijn voor dit soort fascistische aanvallen: ze hebben opgeroepen om vandaag met nog meer mensen op dezelfde plek bij elkaar te komen.

Begrafenis

Antakya vannacht.
Antakya vannacht.

Er heerst veel woede onder de activisten over de dood van Korkmaz. Hij werd bij een demonstratie in de stad Eskisehir in een zijstraat in de val gelokt. De politie en burgerfascisten hebben hem tot twee keer toe in elkaar geslagen. Zijn vrienden hebben hem later bewusteloos op straat teruggevonden. Hij is meteen naar het ziekenhuis gebracht. Maar de artsen wilden hem niet behandelen. Hij moest eerst naar het politiebureau om een verklaring af te leggen, vonden ze. Dat heeft hij vanzelfsprekend niet gedaan. Na achttien uur zonder behandeling is hij uiteindelijk onwel geworden. Weer werd hij naar het ziekenhuis gebracht en weer moest hij eerst naar het politiebureau, werd gezegd. Uiteindelijk moest hij wel. Daarna pas werd hij behandeld. Uiteindelijk is hij, na 38 dagen gestreden te hebben voor zijn leven, woensdag overleden.

Hij kwam net als Abdullah Comert uit Antakya, een stad aan de grens met Syrië. Daar werd onlangs nog een aanslag gepleegd. In de stad heerst al langer onrust over dat ‘incident’ waarbij meer dan veertig mensen zijn opgekomen. De inwoners van de stad beschuldigen Erdogans regering van medeplichtigheid.

Gisteren is Korkmaz in zijn geboortestad door een stoet van tienduizend mensen naar zijn laatste rustplaats gedragen. Vannacht was het onrustig in Antakya. Een grote groep jongeren wilde naar een plein lopen om Korkmaz te herdenken, maar werd door de politie en gendarmerie tegengehouden met rubberkogels en traangas. Tientallen gewonden zijn naar het ziekenhuis gebracht, minstens één persoon liep een ernstige hoofdwond op. De gevechten gingen tot laat in de nacht door. Het was trouwens wel opvallend dat er bij de begrafenis ook twee vertegenwoordigers van het leger aanwezig waren.

Symbolische grafstenen voor de vermoorde kameraden bij het Gezi-park...
Symbolische grafstenen voor de vermoorde kameraden bij het Gezi-park…

Er liggen momenteel twee zwaargewonde activisten in het ziekenhuis in coma. Het is goed denkbaar en het ziet er naar uit dat de politie en de burgerfascisten dit soort geweld blijven inzetten. Dan moeten we vrezen voor meer doden en gewonden. Maar door meer doden en gewonden worden de mensen begrijpelijkerwijs nog bozer. Een groot aantal boze mensen zit nog thuis, maar die zouden ook wel eens de straat op kunnen gaan. Dat zou het einde van Erdogan kunnen versnellen.

Wat ook mogelijk is, is dat de aanhang van Erdogan nog meer opgehitst gaat worden om ook de straat op te gaan. Wat we tot nu toe niet gezien hebben, en wat op zich wel positief is, zijn massale tegenprotesten vanuit de AKP. Dat zagen we in Egypte wel gebeuren. Waarom het in Turkije niet aan de orde is, valt moeilijk te zeggen. Het kan zijn dat de AKP-aanhangers zich ondanks alles niet echt bedreigd voelen, althans nog niet. Waar we wel voor moeten oppassen, is het aanzienlijke aantal fundamentalistische groeperingen dat de AKP regering steunt. Verzwakking van de positie van Erdogan betekent ook dat hun politieke ruimte ingeperkt wordt. Ze hebben tot nu eindeloos geprofiteerd van Erdogans regering. Ook zij zouden hun militante achterban de straat op kunnen sturen om hun hachje te redden. En dat zou kunnen uitdraaien op straatgevechten.

Maar voorlopig is het nog niet zo ver. Erdogan zit nog steeds stevig in het zadel. Hij probeert de Gezi-beweging de formele vorm van de democratie, de verkiezingen, in te trekken. Over een paar maanden worden er lokale verkiezingen gehouden. Het is de vraag of de activisten daar in gaan trappen. Meedoen aan de verkiezingsshow kan zomaar het einde betekenen van de beweging. Ik heb het gevoel dat het daar niet op uit gaat draaien. Een volgende stap is de uitbreiding en coördinatie van de vele assemblees. Men kan zo laten zien dat dit systeem in de praktijk wel werkt, en druk blijven uitoefenen is de enige hoop voor een succes op de lange termijn. Op zich heeft Turks links wel ervaring met de lokale opbouw van onderop via comités (neem bijvoorbeeld Fatsa) en met verdedigingscomités tegen fascistische aanvallen (Dev Yol direnis comiteleri). Dat moet nu in deze nieuwe vorm hervonden worden.

Economische crisis

...die al snel worden weggehaald door de gemeente.
…die al snel worden weggehaald door de gemeente.

Wat ook een belangrijke rol kan spelen in het succes van het Gezi-park, is de economische toestand van het land. Tot nu toe gaan de eisen meer over mensenrechten, democratisering en respect voor andere levenswijzen. De economie speelt uiteraard bij de beweging wel indirect een rol, in de zin van de vernietiging van de leefomgeving door neo-liberaal beleid waardoor steden onleefbaar worden, van privatisering waardoor alles ondergeschikt gemaakt wordt aan winstbejag. Dat is echter niet direct de reden voor mensen om de straat op te gaan. Maar dat kan wel veranderen. Want ook de Turkse economie drijft op een zeepbel die op elk moment uit elkaar kan spatten. Dat de Turkse economie niet los te zien is van mondiale economische ontwikkelingen, was al merkbaar. Pas geleden was in korte tijd 650 miljoen dollar op de beurs verdampt, en de centrale bank moet keer op keer ingrijpen. De Turkse bevolking consumeert veel via creditcards, velen hebben er tientallen in hun bezit. Dat kan natuurlijk niet eindeloos doorgaan.

Erdogan kan zijn politiek zonder probleem doorzetten, zolang het succesverhaal voortduurt dat de Turkse economie elk jaar groeit terwijl in de wereld crisis heerst. Daardoor kan hij de rechten van de arbeiders stuk voor stuk afbreken en privatiseringen doorzetten. Dat kan wel eens anders worden als straks de groei tegenvalt en de economie in het slop raakt. Een kruisbestuiving tussen de slachtoffers van economische crisis, de armen uit de sloppenwijken van de grote steden, en de Gezi-beweging kan een enorm revolutionair proces op gang brengen. Wat niet alleen het einde zal vormen van Erdogan-achtige dictators, maar van het hele systeem dat we kapitalisme noemen. Ya Basta.

Bülent Yilmaz