Indiase boerinnen zijn tweederangspositie zat

In november 2020 ontstond er in India een enorme protestbeweging tegen drie neo-liberale wetten die het boerenbestaan rechtstreeks bedreigden. Omdat de boeren de hoofdstad New Delhi niet in mochten, richtten ze aan de stadsgrenzen een serie actiekampen in. Na bijna een jaar onafgebroken protest ging de Indiase regering door de knieën en trok men de gehate wetten in. Bij de protesten speelden vrouwen een grote en alom gewaardeerde rol. Drie actieve boerinnen vertellen over hun ervaringen en over hun positie nu, vier maanden na de actie. Ze hebben gemengde gevoelens.

“De beweging heeft me geleerd naar voren te komen en mijn eigen strijd te voeren. Het heeft ons respect gegeven.” Met “ons” bedoelt Rajinder Kaur vrouwen zoals zij, die deelnamen aan de protesten van 2020-2021 tegen de drie Indiase landbouwwetten. Rajinder, een 49-jarige boerin uit het dorp Daun Kalan uit de Indiase deelstaat Punjab, heeft vaak de afstand van 220 kilometer afgelegd naar het Singhu-actiekamp aan de grens met New Delhi en daar ook toespraken gehouden.

Haar buurvrouw uit het dorp, Harjeet Kaur, 50, bracht 205 dagen door in Singhu. Harjeet is al 36 jaar boerin. “Ik kan me de tijd niet herinneren dat ik geen voedsel verbouwde”, zegt ze. “Met elke oogst die ik binnenhaalde, werd ik een beetje ouder. Maar dit was de eerste keer dat ik een beweging als deze zag en eraan deelnam”, zegt ze. “Ik zag kinderen, bejaarden en vrouwen naar de protesten komen.”

Enkele honderdduizenden boeren hadden zich verzameld aan de grenzen van de hoofdstad van het land en eisten dat de regering de omstreden wetten zou intrekken. Zij hebben daar een jaar lang gekampeerd, van november 2020 totdat de wetten in november 2021 werden ingetrokken. Het boerenprotest was historisch, een van de grootste volksbewegingen in de recente wereldgeschiedenis.

Vrouwen uit Punjab stonden in de voorste gelederen van de beweging. Ze zeggen dat de solidariteit die zij toen hebben ervaren nog steeds voortduurt, en dat de moed en onafhankelijkheid die zij bij zichzelf hebben ontdekt, door er deel van uit te maken, nog sterker zijn geworden. “Ik heb mijn huis nooit gemist toen ik daar was (bij de protesten). Maar nu ik terug ben, mis ik de beweging”, zegt Kuldip Kaur, 58, uit het dorp Rali.

“In het actiekamp was ik vrij”

Thuis had Kuldip vaak een slecht humeur door de grote werkdruk. “Daar moest ik het ene klusje na het andere doen, maar in de actiekampen was ik vrij.” Op de protestlocaties deed ze vrijwilligerswerk in de gemeenschappelijke keukens. Ze zegt dat ze daar haar hele leven wel had kunnen werken. “Ik zag de ouderen en dacht dat ik voor mijn ouders aan het koken was.”

In het begin, toen de boeren begonnen te protesteren tegen de wetten, had Kuldip zich nog niet aangesloten bij een van de boerenbonden. Nadat de Samyukta Kisan Morcha (de koepel van boerenorganisaties die betrokken waren bij de actie) was opgericht, maakte ze echter een poster met de slogan “Kisan Morcha Zindabad” (“Lang leve het boerenprotest”) en nam die poster mee naar het actiekamp Singhu. Ook al lieten vrouwen die al in de protestkampen waren haar weten dat ze beter niet kon komen, omdat het leven moeilijk was in de kampen. Maar Kuldip was vastbesloten: “Ik zei hen dat ik erheen moest.”

Toen Kuldip het Singhu-actiekamp bereikte, zag ze vrouwen roti’s (pannenkoekjes) maken op grote chulhas (brandhoutkachels). “Ze riepen me van verre: ‘O zuster! Help ons roti’s te maken’.” Hetzelfde gebeurde in het Tikri-actiekamp, waar ze een tractor-aanhangwagen uit haar regio vond waar ze kon slapen. Een vermoeide vrouw in Tikri die bij een chulha zat, vroeg haar om hulp. “Ik heb er meer dan een uur roti’s gemaakt”, herinnert Kuldip zich. Vanuit Tikri ging ze naar het kamp in Shahjahanpur, aan de zuidgrens van New Delhi. “Toen de mannen die daar aan het koken waren me zagen, vroegen ze me om ook voor hen roti’s te maken,” zegt ze. Lachend voegt ze eraan toe: “Overal waar ik kwam, vroegen mensen me hen daarmee te helpen. Ik vroeg me af of het op mijn voorhoofd geschreven stond dat ik goed roti’s kan maken!”

Ongekende moed

Weer terug in haar dorp, vonden haar vrienden en buren Kuldip’s inzet voor de boerenbeweging inspirerend. Ze vroegen haar om hen ook mee te nemen. “Ze hadden foto’s gezien die ik op de sociale media geplaatst had en vertelden me dat ze de volgende keer ook mee wilden gaan.” Een vriendin vertelde Kuldip dat ze zich zorgen maakte over wat haar kleinkinderen wel zouden zeggen als ze niet meegedaan had.

Vroeger keek Kuldip nooit naar televisieseries of films, maar als ze nu thuis was, na haar bezoeken aan de protestkampen, zat ze alsmaar tv te kijken voor nieuws. “Ik was óf lijfelijk aanwezig in de actiekampen, óf ik keek naar het nieuws erover”, zegt ze. De spanningen rond de actie benauwden haar. Ze kreeg medicijnen tegen haar zenuwachtigheid. “Mijn hoofd ging trillen”, zegt ze, “de dokter vroeg me om te stoppen met naar het nieuws te kijken”.

Toen Kuldip zich aansloot bij de boerenbeweging, vond ze een ongekende moed in zichzelf. Ze overwon haar angst om met auto of tractor te reizen en ging meerdere keren naar de actiekampen rond New Delhi, waarbij ze honderden kilometers aflegde. “Veel boeren stierven bij verkeersongelukken en ik was bang dat als ik zou sterven, ik onze overwinning niet zou kunnen meemaken.”

Telkens wanneer Kuldip weer thuis was in haar eigen dorp, ging ze naar protestbijeenkomsten op straat die in de buurt werden gehouden. Ze herinnert zich een bijeenkomst waar een tiener, die regelmatig aan de protesten deelnam, naast haar stond toen hij werd doodgereden door een te hard rijdende auto. Een man naast hem stierf ook en een derde man bleef levenslang gehandicapt achter. “Mijn man en ik zijn ternauwernood aan de dood ontsnapt. Daarna was ik nooit meer bang om bij een ongeluk om het leven te komen. De dag dat de wetten werden ingetrokken, herinnerde ik me de jongen naast me en huilde”, zegt Kuldip, die ook rouwt om de dood van meer dan 700 demonstranten die hun leven gaven voor de beweging.

Hoop op een revolutie geleid door vrouwen

Ondanks hun grote betrokkenheid bij de boerenbeweging, die de Indiase regering dwong de omstreden wetten in te trekken, hebben de vrouwen van Punjab nu het gevoel dat ze in het politieke leven aan de zijlijn zijn gezet. Zij vinden het bedroevend lage aantal vrouwen dat door de politieke partijen bij de deelstaatverkiezingen in februari dit jaar op de kieslijsten is gezet een bewijs. Bijna de helft van de ruim twee miljoen stemgerechtigden in Punjab is vrouw. Toch waren slechts 93 – 7 procent – van de ruim 1.300 kandidaten vrouw.

Het is een koude en natte winterdag als ik Rajinder Kaur ontmoet. Ze zit op een stoel; de lamp op de muur achter haar geeft een zwak licht, maar haar geest is sterk. Ik open mijn notitieblok, en zij haar hart. Het vuur in haar ogen weerklinkt in haar stem die spreekt van hoop op een revolutie geleid door vrouwen. Door haar pijnlijke knieën moet ze vaak rusten, maar Rajinder zegt dat de boerenbeweging haar heeft doen opleven: ze sprak in het openbaar en vond haar stem.

“Nu ben ik degene die beslist op wie te stemmen”, zegt Rajinder. “Vroeger zeiden mijn schoonvader en mijn man dat ik op die of die partij moest stemmen. Maar nu durft niemand me dat nog te vertellen.” Rajinder’s vader steunde de Shiromani Akali Dal-partij, maar nadat ze trouwde en naar het dorp Daun Kalan verhuisde, vertelde haar schoonvader haar om op de Congrespartij te stemmen. “Ik stemde op de hand (het partijsymbool van de Congrespartij), maar het voelde alsof iemand me in de borst schoot”, zegt ze. Als haar man haar nu nog probeert te vertellen op wie ze moet stemmen, zegt Rajinder: “Ssst.”

Een grappig incident in Singhu-actiekamp schiet haar te binnen. Het was vlak nadat ze een toespraak had gehouden op het podium. “Ik ging naar een tent in de buurt om mijn knieën te laten rusten, toen een man die daar stond te koken me vroeg: ‘Heb je daarnet die toespraak van die vrouw gehoord!’ Een andere man die de tent binnenkwam herkende mij en zei: ‘Oh, zíj heeft daar net gesproken’. Ik was degene die ze bedoelden!”, zegt Rajinder, vol trots en vreugde.

Opnieuw aan de zijlijn gezet

“De drie wetten hebben ons verenigd”, zegt haar buurvrouw, boerin Harjeet. Maar Rajinder is kritisch over het resultaat van de strijd. “Hoewel het protest heeft geleid tot de intrekking van de wetten, moeten onze problemen nog worden opgelost”, zegt ze. “De protestactie werd gestopt door de actieleiding zonder ervoor te zorgen dat de eis voor herstel van de minimumprijs werd ingewilligd. Ook had men ervoor moeten zorgen dat degenen die de boeren bij het Lakhimpur Kheri incident opzettelijk dood hebben gereden, hun welverdiende straf kregen.” “De boerenorganisaties waren tijdens de beweging dan wel verenigd, maar nu zijn ze verdeeld”, zegt Kuldip teleurgesteld.

“De SSM (politieke partij, na de acties opgericht door een paar boerenorganisaties) en zelfs de Aam Aaadmi Partij (moderne partij) hebben geen enkele interesse getoond voor de mensen in de dorpen”, zegt Jeevan Jyot, een jonge vrouw uit het dorp Benra. “De mensen van de politieke partijen weten niet eens wie er omgekomen is tijdens de acties”, zegt ze ontmoedigd. (Er zijn tijdens de acties ruim 700 mensen omgekomen, veelal bij verkeersongelukken. Veel families verkeren daardoor nu in grote financiële nood. De overheid weigert deze families te ondersteunen.)

Jeevan Jyot, een 23-jarige onderwijzeres die nu bij haar thuis kinderen les geeft, werd nog kwader op de politieke partijen toen haar buurvrouw, Puja, bij haar bevalling overleed. “Wat mij kwetst is dat geen enkele partijleider of dorpshoofd de familie benaderde, zelfs niet uit elementaire beleefdheid.” Jeevan Jyot kwam het gezin te hulp, omdat de zorg voor de pasgeborene en haar driejarige zusje Gurpyar teveel was voor hun vader, de 32-jarige Satpal Singh, een dagloonarbeider.

De betrokkenheid van vrouwen bij de boerenbeweging gaf hoop aan jonge vrouwen als Jeevan Jyot. “De patriarchale wereld plaatst vrouwen in verschillende gevechten en hun deelname aan de strijd tegen de landbouwwetten is een onderdeel van die strijd.”

De krachtige stemmen van vrouwen uit Punjab die zich bij de beweging hebben verenigd, keuren het af dat ze nu weer aan de zijlijn staan. “Vrouwen worden sinds mensenheugenis tot het huishouden teruggedrongen,” zegt Harjeet. Zij vrezen dat het respect dat zij verdienden door hun grote rol in het boerenprotest een voetnoot in de geschiedenis zal worden en dat zij opnieuw zullen worden uitgesloten van deelname aan het openbare leven.

De auteur van dit artikel is de Indiase journalist Amir Malik. De originele Engelse versie vind je hier. Vertaling en bewerking: Jan Paul Smit.