“Kunst heeft de macht een revolutie te ontketenen”

Het heeft het debat over de positie van de kunstenaar nieuw leven ingeblazen. Hoe sturend mag deze zijn in de boodschap die hij in zijn werk legt? En komt de verbeeldingskracht van kunst nog wel voldoende tot zijn recht als die ondergeschikt wordt gemaakt aan een moraal? Volgens Ioana Tudor, artistiek directeur van Theater De Generator in Leiden, is die vraag “typisch Nederlands”. “Al op de theaterschool wordt erop gehamerd dat het allerbelangrijkste is dat de toeschouwer interpretatievrijheid heeft. Maar daarmee bevestig je de toeschouwers alleen maar in hun eigen kaders. Er zou niets tegen moeten zijn om een helder gekozen waarheid te vertegenwoordigen. Maar de Nederlandse poldercultuur, waarin er altijd maar naar het ‘redelijke midden’ moet worden gezocht, heeft ervoor gezorgd dat kunst niet te activistisch mag zijn.” Tudor werd geboren in het communistische Roemenië, maar vluchtte op jonge leeftijd met haar ouders naar Nederland. “Opkomen voor rechtvaardigheid is me met de paplepel ingegoten. Mijn vader hield vijf dagen lang een stiltestaking met eisen aan de regering op een plein in Boekarest en werd daarvoor gevangen gezet. In 2017 heb ik zijn actie in een performance gegoten op hetzelfde plein. Het activisme is voor mij de basis, het is een deel van wie ik ben, ik word door onrecht geprikkeld.” In Nederland bekwaamde Tudor zich als acteur en theatermaker, maar in de praktijk merkte ze al snel dat “activisme geen gewenste insteek was, dat het snel als ‘vingerwijzen’ werd gezien.” Theater De Generator ontstond vanuit de gedachte dat er in Nederland een plek zou moeten zijn waar geëngageerd theater centraal staat. Dat had nogal wat voeten in de aarde: Tudor kreeg plek in een voormalig kraakpand maar moest de ruimte zelf tot theater verbouwen, zonder steun van de gemeente. “Dat heeft bloed, zweet en tranen gekost, maar na jaren onbezoldigd werken worden we nu ook door de stad ondersteund, en worden we in het theaterveld steeds serieuzer genomen.” De Generator functioneert als theater en productiehuis. Onder begeleiding van Tudor kunnen jonge makers werk maken waarin de maatschappelijke relevantie centraal staat. „Aan de basis van mijn ideeën voor De Generator staat een citaat van Bertolt Brecht: “Kunst is geen spiegel om de realiteit te reflecteren, maar een hamer om haar te vormen’. De geschiedenis bewijst dat kunst de macht heeft om de revolutie te ontketenen.”

Marijn Lems in “Kunst heeft de macht een revolutie te ontketenen” (NRC)