Vlissingen: Orionis onder vuur van dwangarbeiders

Geplaatst op door
Wethouder Marin de Zwarte, mogelijk in de toekomst achter tralies?
Wethouder Marin de Zwarte, mogelijk in de toekomst achter tralies?

Afgelopen maandag toonden de cliënten, dwangarbeiders en WSW-ers van Orionis Walcheren hun emoties, scepsis en boosheid tijdens een openbare debatavond van de SP. In “heftige bewoordingen”, volgens omroep Zeeland, uitten ze hun kritiek op hun leidinggevenden, klantmanagers, jobcoaches, de hele organisatie en Marin de Zwarte, de bestuursvoorzitter van Orionis en tevens wethouder van de gemeente Vlissingen. De Zwarte zat in de zaal stilletjes te luisteren.

De dwangarbeiders en hun medestanders lieten zich goed horen en dat was geweldig. Na afloop stond er een grote rij bij de lijst waar men zich kon intekenen voor deelname aan het op te richten actiecomité. De verhalen van de mensen waren er dan ook naar. Een vrouw werkt voor haar uitkering 36 uur in een schoolkantine. “Dat moet toch een gewoon betaalde baan zijn”, reageerde SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut, die ook aanwezig was. Maar er is nog meer aan de hand. De vrouw heeft een zware zorgtaak voor haar kind en kan het zo niet bolwerken. Orionis verwijst haar naar de bedrijfsarts. De zaal lachte schamper, toen de vrouw dat vertelde. Er is kennelijk weinig vertrouwen in die arts. Haar worden nu anti-depressiva voorgeschreven, maar daar wordt haar situatie vanzelfsprekend niet beter van.

Laatste Nieuws
In een artikel op de website van Binnenlands Bestuur zegt De Zwarte dat er geen sancties meer worden opgelegd. “Bestuursvoorzitter De Zwarte van Orionis erkent dat er nog mensen zijn met een contract dat hen verplicht 32 uur te werken. ‘Maar we sanctioneren niet meer’, voegt hij daaraan toe. ‘De rechtszaak ging over een sanctie die we hadden opgelegd. Dat mag niet van de rechter. En dus sanctioneren we niet meer.’” Verderop in het artikel zegt De Zwarte het nog eens, in antwoord op de vraag of mensen met een contract voor 32 uur kunnen stoppen met werken. “Wij gaan niet sanctioneren”. Maar of ze helemaal mogen stoppen of slechts voor een deel, wordt niet duidelijk.

Diverse klantmanagers bij Orionis reageren traag, en soms helemaal niet op verzoeken van werklozen. Die moeten steeds maar achter hun managers aan blijven gaan. Maar als de klantmanagers zelf iets willen, dan gaan ze makkelijk over tot dreigementen richting de mensen die van hen afhankelijk zijn voor hun bijstand. “Je kunt nu wel een politiek getint sausje aan dit gesprek geven, maar dan kun je een sanctie krijgen”, zo kreeg iemand te horen. Of er wordt gezegd: zolang je een hoofd, oren, neus en een mond hebt, kun je werken. Iemand anders, die wilde noteren wat er tijdens het gesprek met zijn klantmanager gezegd werd, kreeg op luide toon te horen: “Je legt nu die pen neer, en kijkt me aan!!”

Bij de schoonmaak zijn ook allerlei misstanden. Orionis laat haar dwangarbeiders in de schoonmaak ‘begeleiden’ door personeel van schoonmaakbedrijf Stoffels Bleijenberg. “Veel keus heb je niet”, vertelde een dwangarbeider, “je moet in de schoonmaak, ook al wil je dat helemaal niet”. Sommige Bleijenberg-medewerkers pakken de dwangarbeiders extra hard aan. Die moeten dan juist ook ’s avonds, in het weekeinde en op de feestdagen werken, zo vertelde een reguliere werkneemster van Orionis die met haar dwangarbeidende collega’s sympathiseert. Voor sommige medewerkers zijn de dwangarbeiders echt bang, want die geven zo door aan de klantmanagers dat iemand een korting moet krijgen. En dan krijg je absurde situaties. Iemand met een betaalde baan van vijftien uur per week komt net niet aan het bijstandsniveau, en krijgt daarom een kleine aanvullende uitkering. Maar daarvoor moet die persoon wel twintig uur per week onbetaald bij Orionis schoonmaken, een half jaar nu alweer. Er blijft geen tijd over om te lunchen, tussen het betaalde en onbetaalde werk door. “Dan eet je je brood maar op de fiets!”, snauwde de werkbegeleider van Orionis de dwangarbeider toe, toen die daar iets van durfde te zeggen. Een andere dwangarbeider bij de schoonmaak moet sinds enige tijd alleen nog maar wc’s schoonmaken, 32 uur in de week, zelfs met een open voetwond. Iemand anders met een slijmbeursontsteking moet toch komen werken, met een arm in een mitella. Ziekte wordt niet echt serieus genomen, en dwangarbeiders zijn bang voor kortingen op de uitkering als ze er wat van zeggen.

Banen?

En levert al die arbeid voor uitkeringen nu daadwerkelijk banen op? Dat is toch het argument dat altijd voor dwangarbeid wordt aangevoerd. Aad van der Stokker zocht het uit en vertelde dat het stadhuis van Vlissingen wordt schoongemaakt door “cliënten” van Orionis. Stoffels Bleijenberg heeft de opdracht gekregen om hen op te leiden voor het vak van schoonmaker. Daar krijgt het bedrijf zelfs Europese subsidie voor. Maar na enig speurwerk en contact met de directeur van Stoffels Bleijenberg kreeg hij een duidelijk antwoord te horen op zijn vraag: hoeveel “cliënten” heeft u aangenomen of doorgestuurd na het behalen van het certificaat? Het antwoord was namelijk: geen een. Nul. Want dat hoeft immers niet. Via de website is hij erachter gekomen dat Stoffels Bleijenberg wel personeel vraagt voor Goes en een vakantiepark, maar kennelijk komen de dwangarbeiders daar niet voor in aanmerking. Hetzelfde geldt voor de opleiding tot schilder. “Cliënten” werken nu met behoud van uitkering op diverse locaties, ook al was er eerder een baangarantie gegeven. Van de 2.700 “klanten” van Orionis zijn er maar 30 aan het werk gekomen, vertelde Sem Stroosnijder, de fractievoorzitter van de SP Vlissingen.

De grote vraag is wat er nu met alle te berde gebrachte klachten gaat gebeuren. Orionis gaat gewoon door met mensen in de bijstand 32 uur te laten werken voor hun uitkering, ook al heeft de rechter de uitspraak gedaan dat dit niet mag. Een man op de bijeenkomst riep werklozen die voor hun uitkering bij Orionis moeten of moesten werken op om een factuur voor de verrichte arbeid aan Orionis te sturen. De rechter heeft de langdurige contracten ongeldig verklaard, zo redeneert hij, en dan komt er automatisch een standaardcontract voor in de plaats, met minimumloon en cao. Dwangarbeiders kunnen gewoon uitrekenen hoeveel geld ze nog van het bedrijf tegoed hebben, en dat kan flink oplopen. En als alle gedupeerden hun geld nu eens zouden opeisen, dan gaat Orionis te gronde en zijn we meteen van de dwangarbeid af. En hoe kan het trouwens, zo vroeg hij vol vuur, dat Orionis en de gemeenten de uitspraak van de rechter gewoon naast zich neerleggen? Moet er niet een procedure gestart worden om ze te vervolgen? Ook omdat ze samen, willens en wetens, in een organisatie mensen hebben gedwongen om te werken zonder betaling. Dat komt dichtbij de definitie van mensenhandel, een vorm van georganiseerde criminaliteit.

Trucjes

De gemeenten die bijstandsmensen naar Oronis sturen, proberen onder de uitspraak van de rechter uit te komen. Ze beweren nu dat het bij de dwangarbeid niet gaat om een “tegenprestatie” voor de bijstandsuitkering, maar om “reïntegratietrajecten” of “leerwerktrajecten”. Toen de cliëntenraad vroeg waarom men toch doorging met het opleggen van 32 uur werk aan “cliënten”, antwoordde Orionis verbijsterend genoeg dat het bedrijf geen onderscheid kan maken tussen “tegenprestatie” en “reïntegratie”. Karabulut reageerde verbolgen: “De gemeente heeft er een potje van gemaakt, of ze houden het bewust vaag”. Volgens een adviseur van de cliëntenraad zijn de contracten daardoor onrechtmatig.

De wethouder reageert bij Omroep Zeeland radio zeer zuinigjes op alle kritiek. Hij gaat een paar dingen die hij hoorde nakijken en dan, indien nodig, de procedures verbeteren. Over het naast zich neerleggen van de uitspraak van de rechter repte hij met geen woord. Hopelijk kan het op te richten actiecomité het Orionis nog knap lastig gaan maken, zodat er verbeteringen afgedwongen gaan worden op de lange weg naar totale afschaffing van de dwangarbeid.

Jeroen Breekveldt