Was Pieter de la Court wel een “vrijdenker”?

De la Court is niet alleen in Leiden een held van de wetenschap. De Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen reikt jaarlijks de zogeheten De la Courtprijs uit aan een geesteswetenschapper die een significante bijdrage levert aan wetenschappelijk onderzoek zonder een vaste aanstelling te hebben bij een universiteit of onderzoeksinstituut. Naast het naar hem vernoemde gebouw van de faculteit der Sociale Wetenschappen prijkt een mooie quote van De la Court: “Gelukkig is degene die niemands slaaf en niemands tiran wil zijn.” Hij wordt bij dat citaat “Leidse lakenhandelaar en vrijdenker” genoemd. Vrijheidsliefde stond bij De la Court hoog in het vaandel, zowel als het gaat om geloofsvrijheid als om de inperking van monopolisten ten behoeve van vrije ondernemers. In dat opzicht is de omschrijving “vrijdenker” dus wel begrijpelijk. Ook het citaat vat zijn standpunt goed samen: dwingelandij is voor niemand goed (…) hij was volop en direct betrokken bij slavenhandel. De la Court behoorde tot de grootste investeerders in de West-Indische Compagnie (WIC), die destijds vrijwel alleen nog met slavenhandel bezig was, en ontleende prestige aan zijn voorname rol in die organisatie. Het geld dat hij als ondernemer verdiende, gaf hem de vrijheid zijn publicaties te schrijven. De la Court was een uitzondering in de late zeventiende eeuw: de slavenhandel was in die tijd enigszins een niche in de Nederlandse economie en de (WIC) verkeerde in zwaar weer. Kortom, De la Court was een eigengereide buitenstaander die zich principieel uitsprak tegen tirannie, maar hij liet dat principe niet uitstrekken voorbij de kunstmatige raciale grens tussen wit en zwart. Sterker nog, hij was deel van de tamelijk beperkte groep die het beleid van de grootste Nederlandse slavenhandelsonderneming bepaalde.

Karwan Fatah-Black en Arthur Pormes in Was Pieter de la Court wel een “vrijdenker”? (Mare)