Politie mag stroomstootwapens blijven gebruiken, met goedkeuring van de SP

Agent met taser
Agent met taser.

Rond de jaarwisseling publiceerde ik twee artikelen over de daklozen in Nederland die worden uitgesloten van hulpverlening omdat ze “zelfredzaam” zouden zijn: “Gemeenten plakken daklozen etiket ‘zelfredzaam’ op en weigeren hen opvang” en “Daklozen neergezet als probleem voor de openbare orde”. De problematiek van de dakloosheid wordt door de overheid sterk benaderd als “openbare orde”-probleem, waarbij de politie stroomstootwapens (tasers) inzet om verwarde mensen in GGZ-instellingen en op straat tot rust te brengen.

Een rapport van de Amsterdamse Rekenkamer daarover heeft blijkbaar weinig effect gehad, want nog steeds komen op het spreekuur van de Bijstandsbond daklozen die niet geholpen worden omdat ze “zelfredzaam” zouden zijn, dat wil zeggen: ze scoren hoog op de krakkemikkige “zelfredzaamheidsmatrix”. Zo was er een dakloze die wanhopig op het spreekuur kwam omdat hij niet meer bij HVO terecht kon en de GGZ zei tegen hem: “We kunnen je niet helpen, want je bent niet verslaafd of psychisch gestoord, je bent zelfredzaam”. Amnesty International reageerde in eerste instantie met het standpunt dat men niet in alle gevallen tegen het gebruik van stroomstootwapens is. Maar omdat het een in potentie levensbedreigend wapen is, vond Amnesty wel dat het alleen in de openbare ruimte (en dus niet binnen) gebruikt mag worden, en dan alleen onder strenge voorwaarden. Amnesty vond dat alleen goed getrainde politieagenten het mogen gebruiken, en dan niet bij kwetsbare mensen die extra risico lopen, zoals mensen onder invloed van drank of drugs. Ook mocht men het wapen van de organisatie alleen op afstand inzetten, en niet van dichtbij op het lichaam, enzovoorts. Men vroeg om uitstel van de invoering van de tasers.

Politiek

In de Tweede Kamer is men geschrokken van de inzet van het stroomstootwapen in GGZ-instellingen. Kamerleden stelden vragen en wilden op korte termijn een antwoord. Naar aanleiding van een tussentijdse rapportage van de politie over het gebruik van het wapen stelde CDA-Kamerlid Chris van Dam vragen over het gebruik van de “drive stun”-mode (direct op het lichaam) en over de schaal waarop de taser in GGZ-instellingen wordt ingezet. Het zou gaan om minstens tien gevallen. De vragen en de antwoorden daarop van minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid staan hier. Uit zijn antwoorden blijkt dat de pilot met het wapen in ieder geval nog tot 1 januari 2019 duurt. In zijn antwoorden gaat hij geheel voorbij aan de voorwaarden die Amnesty stelde. Grapperhaus heeft het slechts over een betere training van agenten. Het blijkt verder dat het stroomstootwapen zelfs is ingezet in ziekenhuizen, en dat er dit voorjaar een evaluatierapport komt op basis waarvan wordt beslist of men het wapen wil blijven gebruiken.

Kamerleden kondigden eerder aan dat als de regering niet op korte termijn antwoorden zou verstrekken, er in december een motie zou worden ingediend om het gebruik van het wapen in GGZ-instellingen te verbieden. Dat hebben ze op 21 december inderdaad gedaan. En die motie, waarin stond dat het gebruik van tasers in GGZ-instellingen niet langer is toegestaan, werd door de Tweede Kamer aangenomen. De steun voor de motie was vrijwel kamerbreed. Tegen stemden alleen de VVD en de PVV (wat je wel kan verwachten), maar ook… de SP. Ik heb geïnformeerd bij de partij waarom dat was, maar heb nog geen antwoord gekregen.

Amnesty

Inmiddels neemt Amnesty een heel wat fermer standpunt in. “Gebruik taser door de Nederlandse politie onaanvaardbaar”, kopte de website van Amnesty op 19 februari. De manier waarop de politie dit stroomstootwapen gebruikt, brengt onaanvaardbare gezondheidsrisico’s met zich mee, aldus Amnesty. Dat blijkt uit het op 19 februari door Amnesty gepubliceerde rapport “Een mislukt experiment: De taser-pilot van de Nederlandse politie”. Per 1 februari dit jaar is officieel de evaluatiefase van het taser-experiment beëindigd, maar zoals we al zagen in de antwoorden op de Kamervragen mogen de verschillende politieteams het stroomstootwapen blijven gebruiken tot 1 januari 2019. Amnesty vindt dat onaanvaardbaar in het licht van de bevindingen uit haar rapport en vraagt daarom om onmiddellijke opschorting van het gebruik van de taser. Het wachten is nu op het evaluatierapport dat binnenkort moet verschijnen. De alarmkreten van Tweede Kamer-leden en van Amnesty lijken vooralsnog weinig invloed te hebben op het beleid van Grapperhaus.

Piet van der Lende
(Dit is een iets geredigeerde versie van een artikel dat eerder op de site van de Bijstandsbond verscheen.)