Bewoners noodopvang Leeuwarden demonstreren opnieuw (beeldverslag)

Gisteren organiseerden bewoners van Heliconstate, de vluchtelingennoodopvang aan de Heliconweg in Leeuwarden, opnieuw een protest tegen de situatie waarin zij gedwongen worden te leven. Zeker zeventig mensen namen deel aan de demonstratie, die een vervolg is op die van drie weken geleden. In de tussentijd schreven ze ook een brief aan burgemeester en wethouders en de gemeenteraadsleden van Leeuwarden. “Er is intussen helemaal niets verbeterd”, aldus Rizan, een van de organisatoren. “Het lijkt alsof we hier vergeten zijn, terwijl de ambtenaren op vakantie gaan.”

De eisen van de demonstranten zijn niet veranderd. Mede-organisator Mohamad: “De IND moet sneller en minder willekeurig hun procedures afwerken. Dat is de grondoorzaak van onze ellendige situatie”. Tijdens de demonstratie deelden verschillende bewoners hun persoonlijke verhaal over het eindeloze wachten op de IND en over de consequenties daarvan.

Een jongen van vijftien die inmiddels al elf maanden in de noodopvang zit: “Mijn broer en ik zijn Syrië ontvlucht om aan de dienstplicht te ontkomen. Nu zit ik al bijna een jaar op een klein kamertje met mijn broer en twee onbekenden. Met mijn familie heb ik al twee jaar geen contact meer. Ik mis ze zo en ik heb geen idee over wat er gaat gebeuren. Hoe kan ik hoop houden?” Een man vertelt: “Ik ben een Jezidi, gevlucht van de berg in Noord-Irak. Ik hoef niet te vertellen over de genocide die daar door IS is begaan. Dat is wel bekend. Maar inmiddels wacht ik al meer dan acht maanden op een tweede interview met de IND. Waarom?”

Een jong meisje deelde haar verdriet en angst over de instabiliteit en het gebrek aan antwoorden over haar toekomst. Ze zegt: “Ik vroeg mijn vader, die al meer dan achttien jaar schrijft over kwesties van mensen, naar mijn toekomst. Hij kon geen antwoord geven. Dat was een trieste dag. Ik vond altijd hoop en optimisme in mijn vaders antwoorden, maar vandaag, terwijl we wachten op langdurige asielprocedures, heb ik voor het eerst geen antwoord gekregen. Mijn vader is stil en verdrietig.” Haar moeder vult aan: “Mijn man en ik en onze beide dochters wonen op een kamer van krap acht vierkante meter. We wachten daar al bijna een jaar. Zonder enige privacy, met honderd mensen delen we toiletten en douches. Ik zie mijn kinderen voor mijn ogen depressieve klachten ontwikkelen en er is niets wat ik er aan kan doen.”

“Naast onze eis aan de IND voor snelle en rechtvaardige procedures eisen we dat de COA de leefomstandigheden in het kamp verbeterd”, zegt Rizan. “Toen we vanuit de crisisopvang kwamen, leek dit kantoorgebouw een hele vooruitgang. We hadden tenminste kamers met een plafond en deuren. Maar de belofte dat deze noodvang tijdelijk was voor enkele maanden is gebroken.”

Een Syrische vrouw vertelt: “Ik ben 53 jaar en heb diabetes. De leefomstandigheden in het kamp maken het extreem moeilijk voor mij om gezond te blijven. Als ik iets moet eten, moet ik vanuit mijn kamer op de derde verdieping naar de keuken op de begane grond en hopen dat ik daar dan terecht kan.” Een man vult aan: “Mijn twee jonge dochtertjes hebben een bacteriële infectie opgelopen in het kamp. Volgens de huisarts is dat typisch een infectie die jonge kinderen oplopen in onhygiënische omstandigheden, bijvoorbeeld als ze met smerige toiletten te maken hebben. Maar we delen per verdieping zes toiletten met meer dan honderd mensen. Het is onmogelijk te zorgen dat alles altijd schoon is. Ik weet niet wat ik moet doen.”

De demonstranten vragen de gemeente Leeuwarden verantwoordelijkheid te nemen voor álle inwoners van Leeuwarden en onmiddellijk met het COA in gesprek te gaan over het verbeteren van de leefomstandigheden. “Maar dat is niet het enige dat de gemeente Leeuwarden voor ons kan doen”, zegt Mohamad. “Zorg dat wij BSN-nummers krijgen.”

De wens om deel te nemen aan de maatschappij wordt de bewoners onmogelijk gemaakt doordat ze geen Burger Service Nummer hebben en dus geen legaal werk kunnen verrichten. De gemeente Westerveld, waarin Ter Apel ligt, zou deze moeten verstrekken, maar schijnt inmiddels een achterstand van duizenden aanvragen te hebben. Het gevolg is dat mensen helemaal niet na zes maanden in procedure aan het werk kunnen, zoals het beleid voorschrijft.

“Kijk naar mijzelf”, vervolgt Mohamad, “ik ben een journalist, ik kan schrijven over alles en voor iedereen. Ik beheers meerdere talen. Volgens mij kan ik zo aan de slag in Nederland. Maar het mag niet. Ik moet wachten op een IND die niets van zich laat horen in omstandigheden die mijn gezin slopen.” Andere demonstranten vertellen vergelijkbare verhalen. “Ik hoor dat er overal in Nederland tekort is aan arbeidskrachten. Ik wil niets liever dan aan de slag en mijn eigen inkomen verdienen. Maar dat mag ik niet omdat ik geen BSN-nummer heb”, deelde een andere Syrische man. “Ik ben hier samen met mijn broer. Soms hebben we het erover dat het lijkt alsof de Nederlandse maatschappij ons niet wil accepteren. Maar we zijn hier en we mogen hier zijn. Laat ons bijdragen.”

De persoonlijke moed die bewoners opbrengen om in het openbaar voor zo’n grote groep zulke persoonlijke verhalen te delen in een omgeving die niet anders dan als vijandig te beschrijven is, valt niet te overschatten. Dat blijkt ook als een politieauto pal voor de demonstratie stil staat. Hoewel de politieauto stopt vanwege een openstaande brug verderop, loopt een aantal bewoners snel terug richting de Heliconstate. “Mensen zijn nog steeds bang”, licht Rizan toe. “We staan hier nu met zeventig mensen, maar binnen zitten een heleboel mensen die het helemaal met ons eens zijn, maar te bang zijn om mee te demonstreren. En dan kan ik wel vertellen dat Nederland veilig is, dat demonstreren hier een recht is, ze zijn bang voor gevolgen voor hun procedure als ze niet zwijgend afwachten.”

Trynke, een van de mee-organiserende ‘buren’. wees in haar toespraakje op de gevaren hiervan. “Ik sta hier als mede-inwoner van Leeuwarden en ik sta hier vol schaamte om wat jullie wordt aangedaan en het gebrek aan hulp en solidariteit dat jullie ervaren. Maar ik sta hier ook omdat ik me zorgen maak. Een rechtsstaat is geen rechtsstaat als het willekeurig omgaat met de rechten van haar inwoners. Jullie rechten worden geschonden en dat maakt dat die van mij ook niet zeker zijn. Ik sta hier voor jullie en ook voor mezelf.”

De demonstratie was kortom een duidelijk signaal naar de gemeente Leeuwarden, het COA en de IND: de situatie die jullie veroorzaken in de Heliconstate is onacceptabel. Ieder van deze drie organisaties kan verantwoordelijkheid nemen om de situatie te verbeteren, in plaats van naar de andere twee te wijzen als schuldige. Het is een signaal van mensen die wanhopig zijn en zich afvragen wat er nodig is om gehoord te worden. “Als het moet, dan gaan we in hongerstaking, zover is het inmiddels hier”, aldus Rizan.

Laten we hopen dat dit niet nodig is voordat de overheid de situatie gaat verbeteren.

Wouter Pieterse