Uit de oude doos: ook koloniale soldaten, arbeiders en verzetsmensen vochten tegen de nazi’s

Op drie manieren hebben zwarte mensen in de Nederlandse koloniën meegewerkt aan de strijd tegen het fascisme: als militair in het leger van de geallieerden, als arbeider in de oorlogsindustrie, en als anti-fascistische verzetsstrijder. Surinaamse en Antilliaanse militairen die in mei 1940 in Nederland verbleven, hebben meegevochten tegen het binnenvallende Duitse leger. Kort na de inval meldden zich in Suriname zo’n vierhonderd mensen vrijwillig aan om voor “het moederland” te gaan vechten. Ze wilden zich aansluiten bij de Prinses Irenebrigade en Nederland helpen bevrijden. De naar Engeland uitgeweken Nederlandse autoriteiten gingen niet op het aanbod in. Pas na de oorlog vernamen de vrijwilligers waarom niet. De brigade telde namelijk ook enkele honderden Nederlandse dienstplichtigen uit Zuid-Afrika. De toenmalige minister van Defensie Van Boeijen ging ervan uit dat die witte Hollandse emigranten aanstoot zouden nemen aan zwarte Surinamers in dezelfde brigade. Racistische witte soldaten kregen zo ruggesteun van de racistische Nederlandse overheid. In 1941 verklaarde premier Gerbrandy in de ministerraad “geen nikkertjes” te willen in de Irenebrigade. In plaats van naar Europa werden Surinaamse soldaten in 1942 naar Nederlands-Indië gestuurd, waar ze vochten tegen de Japanse bezetters en later ook tegen de Indonesiërs die streden voor onafhankelijkheid. Nederland zette dus mensen uit de ene kolonie in als kanonnenvoer om mensen in een andere kolonie eronder te houden. Veel van de Surinamers kwamen daartegen in verzet. Ze hadden helemaal geen zin om te helpen om in Nederlands-Indië de koloniale orde te handhaven. Ze wilden niet schieten op andere koloniale slachtoffers. In Suriname leefden ook Javanen. Dat waren hun buren en vrienden geweest. Net als de Nederlandse soldaat Poncke Princen liepen sommigen over naar de Indonesische anti-koloniale vrijheidsstrijders en bleven ze de rest van hun leven in Indonesië wonen.

Harry Westerink in Ook koloniale soldaten, arbeiders en verzetsmensen vochten tegen de nazi’s (Gebladerte Archief)