Zaandam, stop ook met blackface light!
Terwijl onze kameraden, waaronder ook Doorbraak-activisten, in Staphorst aangevallen werden door gewelddadige racistische Pro-Pieten en geconfronteerd werden met een weigerachtige politie, was ik bij een veel rustigere demonstratie in Zaandam. Dit was een vervolg op de eerdere demonstratie van Zaankanters tegen Racisme van vorige week in Westzaan. Waar in Westzaan nog een full blackface Pieten-parade werd gehouden, was in Zaandam geen traditionele Zwarte Piet meer te bekennen. Wat er nog wel was helaas, was de roetveeg blackface-Piet.
De organisatoren van het protest waren flink tegengewerkt door de gemeente Zaanstad, die hen eerst een plek had aangewezen aan de overkant van het water, waar het protest niet zichtbaar en al helemaal niet hoorbaar geweest zou zijn. Maar daar gingen de organisatoren natuurlijk niet mee akkoord. We konden daarom uiteindelijk toch naast de ‘feestlocatie’ staan, maar dan wel aan de verste kant, waardoor Sinterklaas en de Pieten voor ons nauwelijks zichtbaar waren. En om te voorkomen dat we de ‘gezelligheid’ al te veel zouden kunnen verstoren, waren megafoons of andere geluidsversterking ten strengste verboden.
De gemeente Zaanstad heeft aangekondigd vanaf volgend jaar geen intochten meer te subsidiëren als daar Zwarte Pieten in meelopen, maar dat betekent dat alle pietofielen nóg een jaar wel met overheidsgeld racisme zouden kunnen etaleren. Vorig jaar waren er nog zo’n zestig blackface Pieten aanwezig bij de Zaanse intocht. Dit jaar wilde het intochtcomité van tevoren niet in gesprek met de lokale activisten. Het was dus de vraag hoe het deze keer zou gaan uitpakken met de Pieten. Daarom besloot de actiegroep Zaankanters Tegen Racisme te gaan demonstreren. En zij stonden daar niet alleen. Meer dan zestig mensen waren komen opdagen, en het megafoonverbod zou ons niet tegenhouden om toch leuzen te roepen bij het zien van Zwarte Pieten.
Bij het aanmeren van de boot, wat wij dus niet konden zien, stonden ook enkele activisten ongezien in het publiek. Het viel hen op dat er dit jaar vrij weinig Pieten aanwezig waren op de drie boten. En dat alle Pieten roetvegen hadden. Dat wijst er mogelijk op dat een aantal van de Piet-spelers, de hardcore racistische Piet-lovers, op het laatste moment zijn opgestapt. En dat er geen andere vrijwilligers meer zijn gevonden. Zou dit te maken hebben gehad met ons protest van vorige week in Westzaan?
Terwijl de organisatoren van het protest met politiebegeleiding het ‘feest’terrein op mochten om de Pieten van dichtbij te bekijken, waren we nog stil. We wachtten af of de Pieten echt roetveeg-Pieten waren. Maar helaas. De ongeveer vijftien aanwezige Pieten hadden merendeels wel een zwarte pruik op, en ook veelal zwarte handschoenen. Daarnaast leken vrijwel alle Pieten lichtbruin geschminkt te zijn, met daarover zwarte vegen. Een enkeling had daarbij behoorlijk wat vegen, waardoor hij vanaf een afstand nauwelijks te onderscheiden was van een full blackface-Piet.
KOZP is duidelijk over hoe een roetveeg-Piet eruit hoort te zien. Dat is namelijk een Piet zonder racistische kenmerken. Bij het Meldpunt Zwarte Piet kun je gemeenten indelen via een stoplichtmodel. Bij oranje: “Gemeenten die zijn overgestapt op roetveeg-Pieten, maar waarbij de roetveeg-Pieten nog steeds racistische kenmerken hebben, zoals gouden oorringen, dikke rode lippen of kroeshaarpruiken”. In Zaandam vielen de Pieten hier duidelijk onder. Daarom gingen we leuzen roepen: “Kick out Zwarte Piet!”, “No more blackface!” en de ter plekke bedachte leus tegen deze blackface light-variant: “Doe niet zo maf, zet die afropruik af!” Een slimme activist had bamboestokjes meegebracht, waardoor we lawaai konden maken door te trommelen op de hekken.
Sommige ouders kwamen een praatje maken en gaven aan dat ze vóór roetveeg-Pieten waren. Maar er waren er ook die riepen: “schaam je”, alsof zij zich niet moesten schamen dat ze meededen aan een feest met nog steeds racistische onderdelen. Een journalist van het lokale rechtse blaadje “De Orkaan” pakte een actiebord af van de demonstranten, wat de politie uiteindelijk teruggaf. Een paar jongeren gooiden eieren, net als vorige week. Maar deze keer greep de politie wel in, en twee van hen werden ingerekend. Vier demonstranten kregen een ei tegen zich aan, en één ei kon worden gevangen voordat het ons raakte.
Het was een goed protest. En belangrijk ook. Want dit soort protesten zorgen er mede voor dat ook hardnekkige intochtcomités zich achter de oren gaan krabben. Is het vasthouden aan Zwarte Piet hen waard dat ze worden geconfronteerd met demonstranten, leuzen en spandoeken, en tegendemonstranten? En dat geweld van de Pro-Pieten, zou dat ouders en kinderen niet juist afschrikken om te komen naar het ‘kinderfeest’? Niet alleen dat extreme geweld van racisten in Staphorst, maar ook de agressieve sfeer in Westzaan waar Pieten-fans vorige week en ook nu weer gooiden met eieren. Hoe het ging bij de demonstratie vorige week was een goede waarschuwing voor al die Pieten-fans in Zaandam. Ja, we komen als je blijft volharden in je blackface-fetisjisme. En we zullen ons hoorbaar maken, en de normaliteit van je racistische ‘gezelligheid’ aantasten.
Het Zaanse intochtcomité zegt nu wel in gesprek te willen gaan met Zaankanters Tegen Racisme. Het is te hopen dat dit ertoe zal leiden dat volgend jaar de intocht vrij is van alle racisme, dat er alleen échte roetveeg-Pieten zullen zijn. Dan is het Sinterklaasfeest in Zaanstad daadwerkelijk een feest voor alle kinderen.
Mariët van Bommel
(De foto’s zijn gemaakt door onszelf en onze mededemonstranten. Dank aan hen dat we de foto’s hier mogen gebruiken.)
En hieronder de zogenaamde roetveeg-Pieten, die toch wel erg veel weg bleken te hebben van ouderwetse blackface-Pieten.
