Overheid, houd niet langer de Grijze Wolven een hand boven het hoofd!
Begin februari publiceerden we het rapport “De hand van de overheid voedt nog altijd de Grijze Wolven”. Daarin deden we gedetailleerd uit de doeken hoe tien gemeenten tussen 2013 en 2018 Turkse extreem-rechtse organisaties hebben gesubsidieerd of anderszins materieel, financieel of facilitair hebben ondersteund. In Den Haag, Nijmegen en Beverwijk en in de Tweede Kamer zijn daarop schriftelijke vragen gesteld. In hun antwoorden beweren zowel de rijksoverheid als de gemeenten dat er niets aan de hand is. Ze komen met stoere taal over bescherming van de democratische rechtsorde, maar ze verwijzen allemaal naar elkaar en andere instanties: ‘zolang die niet aan de bel trekken hoeven wij niet in actie te komen’. Gemeenten en het rijk kunnen zich echter niet langer achter elkaar verschuilen. Ze moeten er nu snel voor gaan zorgen dat er geen overheidsgeld meer naar Turkse fascisten stroomt.
“Ik ben me ervan bewust dat de Turkse Federatie Nederland (TFN) bekend staat om haar (nationalistische) gedachtegoed”, antwoordt minister Koolmees (pdf) op de Kamervragen die SP-er Van Dijk stelde. De TFN is de landelijke koepel van de Grijze Wolven-verenigingen. In ons rapport staan legio voorbeelden van het nationalistische, racistische en antisemitische gedachtegoed van die Grijze Wolven. Maar dat extreem-rechtse gedachtegoed vormt op zich voor de minister geen probleem, geeft hij aan, want iedereen mag “eigen keuzes maken binnen de kaders van de democratische rechtsorde”. Daar gaat het hier echter helemaal niet om. Niemand heeft het erover om mensen te verbieden om een bepaald gedachtegoed aan te hangen of zich daarop te organiseren. De vraag is: moet de overheid dat Turkse nationalisme steunen? “Daar mengt het kabinet zich in principe niet in”, antwoordt de minister, dat is aan de gemeenten en hun “geldende subsidiekaders, vaak ten behoeve van sociale cohesie of integratiebeleid”. Hoe nationalisme ooit sociale cohesie of integratie zou kunnen bevorderen, geeft Koolmees niet aan.
Dieser Text kann auch auf Deutsch gelesen werden, übersetzt von Nickname. Deze tekst is ook in het Duits te lezen, vertaald door Nickname.
Er is helemaal geen probleem, is de boodschap van Koolmees. Hij vertrouwt op de gemeenten, want die “geven aan dat zij de ontwikkelingen met betrekking tot anti-democratisch of onverdraagzaam gedrag, extremisme en radicalisering nauwlettend volgen”. En wees gerust, zo schrijft de minister stoer, “wanneer het kabinet constateert dat er sprake is van gedragingen die de kaders van de democratische rechtsorde overschrijden, dan zal via de daartoe geëigende kanalen actie worden ondernomen”.
Den Haag
In Den Haag stelden de Haagse Stadspartij, GroenLinks, PvdD, PvdA en SP schriftelijke vragen. De antwoorden (pdf) van het college zijn soms onnavolgbaar. Zo geeft men in antwoord op vraag 1 aan het rapport “Verhoudingen tussen Turks-Nederlandse groeperingen” te kennen. In dat rapport wordt uitgebreid onderzoek gepresenteerd naar de achtergronden, ideeën en activiteiten van een reeks organisaties met wortels in Turkije. Het is geschreven in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Toch schrijft men even later doodleuk in antwoord op vraag 6: “De overheid houdt niet bij welk gedachtegoed organisaties aanhangen.”
Ook schrijft men: “Het college hecht eraan in dit verband op te merken dat de gemeente alleen activiteiten subsidieert die bijdragen aan de gemeentelijke beleidsdoelen. Het college verstrekt geen subsidie voor het verspreiden van extremistisch gedachtegoed.” Maar hoe kan het college weten dat er geen subsidie gaat naar “het verspreiden van extremistisch gedachtegoed” als het niet bijhoudt welk gedachtegoed organisaties aanhangen?
De vragenstellers wijzen het college ook op de fascistische symbolieken die de Haagse Grijze Wolven-vereniging gebruikt. Het college probeert hen in antwoord daarop op een dwaalspoor te zetten, en schrijft: “het gebruik van symbolen is niet per definitie strafbaar.” Maar niemand heeft het over het al dan niet verbieden van symbolen. Waar het om gaat, is dat de gemeente geen steun moet verlenen aan een organisatie met autoritaire, ultra-nationalistische opvattingen, die wordt aangestuurd vanuit Ankara door de fascistische politieke partij MHP.
De Haagse Grijze Wolven kregen voornamelijk subsidie voor hun jaarlijkse propagandafestival, de Turkse Culturele Dagen. Het is alsof de gemeente de ideologisch verwante Nederlandse Volksunie (NVU) jarenlang subsidie zou geven voor een festival, en dan zou beweren dat men níet weet waar die club voor staat én tegelijk dat men wél zeker weet dat er geen “extremistisch gedachtegoed” verspreid wordt. En dan, als daar vragen over zouden komen, doodleuk zou roepen dat alles goed is verlopen. Over de Grijze Wolven-subsidies schrijft men namelijk: “Wanneer blijkt dat een subsidie door de subsidieontvanger wordt ingezet voor andere doeleinden dan waarvoor de subsidie is verstrekt, dan weigert het college deze subsidie of trekt deze in. Bij bovenstaande subsidies is dit niet gebleken.” Pure gaslighting: iedereen kan snappen dat organisaties die zijn opgericht om fascisten bijeen te brengen en de fascistische ideologie te verspreiden geen politiek neutrale feestjes bouwen.
Toch erkent de gemeente tussen de regels door wel dat het om een wat schimmige wereld gaat. “Turkse organisaties hanteren een verscheidenheid aan namen waardoor niet altijd eenvoudig is vast te stellen of een organisatie lid is van de Turkse Federatie Nederland (niet alle organisaties zijn open over hun link met TFN).” De reactie vanuit de vereniging op het stellen van de raadsvragen spreekt ook boekdelen. De vereniging beweert dat de vragenstellers aanhangers zijn van de gewapende bewegingen PKK en DHKP-C, in hun ogen “terreurorganisaties”, en roept op “dit niet zonder reactie voorbij te laten gaan”. Dat is intimiderend bedoeld, wetende dat hun aanhang nu niet bepaald uitblinkt in pacifisme.
Beverwijk
In Beverwijk kwamen de raadsvragen van rechts, van de VVD. Het college erkent in de antwoorden (pdf) de lokale Grijze Wolven-vereniging een pand te hebben verkocht “tegen een marktconforme prijs”. Maar men zwijgt over de terugkoopgarantie die daarbij is overeengekomen en waarmee de fascisten de gemeente onder druk konden zetten om commerciële activiteiten in het pand toe te staan. Ook geeft men toe twee keer subsidie gegeven te hebben, maar dat zou volgens het college geen probleem vormen, omdat “ons geen zorgwekkende signalen hebben bereikt over de TFN of de lokale afdelingen daarvan”. Men verwijst daarbij naar “de rapporten van de AIVD en de regionale kenniskringen” die door de gemeente “nauwlettend” gevolgd zouden worden.
Nijmegen
In Nijmegen stelde de SP de raadsvragen. In Oostenrijk en Duitsland worden de Grijze Wolven als extreem-rechts en gevaarlijk omschreven door de overheid. In Oostenrijk zijn hun symbolen zelfs verboden. Toch schrijft het Nijmeegse college in antwoord op de raadsvragen: “Volgens de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) gaat het echter te ver om het Turks Cultureel Centrum (TCC) en Stichting Hilal Cultureel Vrouwencentrum als extremistisch te duiden. Wel zijn er vermoedens van banden met de extreem-rechtse Turkse MHP partij en de (ultra)nationalistische TFN.” Dat zijn natuurlijk geen vermoedens, maar feiten. Waarom heeft de gemeente die vermoedens eigenlijk niet nagecheckt bij de betreffende verenigingen? Of heeft men dat wel gedaan, maar blijven er toch vermoedens? Maar waarom dan? Vertrouwt men de antwoorden van die verenigingen niet? En waarom gaat er dan toch subsidie naar verenigingen die men niet vertrouwt? Coherent is het allemaal niet. Men verschuilt zich simpelweg achter de landelijke overheid. “Mochten er vanuit het Rijk concrete contra-indicaties zijn om in de toekomst geen subsidie te verstrekken aan deze organisaties, dan zullen we hier gehoor aan geven.”
De feiten in ons rapport doen er kennelijk niet toe, noch de uitspraken van de hoogleraar Turkse talen en cultuur Erik Jan Zürcher in de lokale Nijmeegse pers. “Volgens hem lijdt het geen twijfel dat de Turkse Federatie Nederland een ultra-rechtse organisatie is. Het Turks Cultureel Centrum valt daar onder. ‘Gelieerd aan een partij waarvan iedereen in Turkije weet dat die het panturkisme aanhangt, een Turkije van China tot de Balkan’, aldus Zürcher.” De hoogleraar zei verder: “De Turkse Federatie Nederland is van oudsher gelieerd aan de MHP-partij, opgericht door Türkeş. Dat is een ultra-rechtse partij, geen twijfel. Iedereen die het Grijze Wolven-gebaar maakt, is in Turkije onmiddellijk herkenbaar als extreme nationalist. Het gebaar komt voort uit de panturkisme-ideologie: een wens voor een Turkije van China tot aan de Balkan. Nijmegen subsidieert inderdaad een centrum dat sympathiseert met wat tegen fascisme aan schuurt.” De journalist concludeert: “Daarmee onderschrijft hij het standpunt van de linkse actieorganisatie Doorbraak over het Turks Cultureel Centrum (TCC) in Nijmegen.”
No pasarán
In een raadsdebat naar aanleiding van de vragen trok de Nijmeegse CDA-burgemeester Bruls zich niets aan van de boodschap van de hoogleraar. Hij viel liever ons aan. “Kijk, die site Doorbraak, voor het overige, dat is geen lukrake site, die zou ik in mijn jargon gewoon een extreem-linkse site willen noemen, die zijn al jaren bezig met allerlei acties tegen in hun ogen rechtse organisaties, maar ten opzichte van Doorbraak is iedereen die hier vanavond in de call zit rechts, kan ik u zeggen, dan moet u echt van heel goede huize komen, wil u die links gaan inhalen. Dat mag, ook dat waardeer ik in dit land, maar ze hebben geen echt onderzoek. Zij blijven zich baseren op de banden met de Turkse partijen, die we als Grijze Wolven doen, dat zijn partijen die ook ik ten zeerste zou afwijzen en het gedachtegoed ook afwijs. Alleen wij subsidiëren hier niet rechtstreeks de Grijze Wolven, wij subsidiëren activiteiten.”
Bruls wilde, zo beweerde hij althans, mensen niet “in een hoekje zetten” en hele organisaties namen en shamen. Behalve dan Doorbraak natuurlijk, want wij zijn radicaal-links en daarom zouden de feiten in ons rapport per definitie niet kloppen. Alsof hij dolgraag wilde aantonen dat hij echt een complete politieke nitwit is, smeet hij tijdens het debat dan wel weer met de radicaal-linkse en anti-fascistische leus No pasarán (“Ze komen er niet door!”) om stoer te doen tegenover het extreem-rechtse clubje Nijmegen Rechtsaf. Turkse fascisten mogen er van hem kennelijk wel rustig door.
In haar antwoorden op de raadvragen vergoelijkt het college het fascisme van de Grijze Wolven-verenigingen voortdurend. “We voeren in Nijmegen een integratiebeleid en daarbij hoort dat we organisaties als het Turks Cultureel Centrum en stichting Hilal Cultureel Vrouwencentrum juist actief betrekken bij Nijmegen. In het algemeen zien we dat migrantenorganisaties, onafhankelijk van het land van herkomst, zich vaak organiseren of laten inspireren door levensbeschouwelijke, politieke of religieuze uitgangspunten”, antwoordt men op de schriftelijke vragen. Ook deze gemeente doet het voorkomen alsof de door haar gesubsidieerde activiteiten van de Grijze Wolven “uitdrukkelijk niet politiek of religieus van aard” zijn. Zou men met dezelfde argumentatie ook subsidie verlenen aan de NVU?
In het debat zei Bruls over die gesubsidieerde activiteiten: “Noch de NCTV, noch wijzelf, onze eigen netwerken, onze eigen onderzoeken, kunnen aantonen dat daar rechts-extremistische of welke radicale denkbeelden dan ook worden gepropageerd, bijvoorbeeld naar kinderen toe.” Op de Facebook-pagina’s van de TFN-verenigingen zijn reeksen foto’s te vinden van kinderen die Grijze Wolven-gebaren leren maken, de Turkse variant van het “Sieg Heil”-gebaar.
In het raadsdebat kwam kort ook nog even de massale herdenkingsbijeenkomst van Grijze Wolven-oprichter Alparslan Türkeş in Nijmegen in april 2018 voorbij. De ophef daarover was belangrijk, aldus Bruls, “dat heeft toen wel heel erg goed gewerkt dat meer verhuurders, grote verhuurders, wel weer attent zijn op geweest van let op wat je binnenhaalt”. Maar waarom vormde die bijeenkomst dan eigenlijk een probleem voor hem? Omdat die georganiseerd was door de TFN? Maar dat is de koepel waar ook de Nijmeegse Grijze Wolven-verenigingen lid van zijn, en die worden ‘gewoon’ gesubsidieerd door zijn college. Wat hij er trouwens wijselijk niet bij vertelde was dat die bijeenkomst destijds aan de grote klok gehangen werd door… die radicaal-linkse Doorbrakers.
Onbevredigend
De antwoorden van de minister en de diverse colleges waren bijzonder onbevredigend. Maar er was in ieder geval weer even aandacht voor het probleem. Dat zal vast en zeker enkele ambtenaren en politici waakzamer gemaakt hebben. In de andere steden waar men Grijze Wolven steunt, was het helaas volkomen stil, met name Rotterdam baart wat dat betreft zorgen. Daar worden de fascisten behoorlijk in de watten gelegd zonder dat er een haan naar kraait. En zo moeilijk is het niet, de gemeente Schiedam zei in de media simpelweg: “Het is echter niet voor niets dat Schiedam al een aantal jaar niet meer subsidieert en ook geen vergunningen verleent.”
Nogmaals, voor alle duidelijkheid: we pleiten nadrukkelijk niet voor een verbod op de Grijze Wolven-organisaties. Het gaat ons erom dat publieke middelen niet moeten worden gespendeerd aan extreem-rechtse, ultra-nationalistische organisaties. Het rijk en die tien gemeenten lijken het probleem niet te willen zien. Men redeneert vooral vanuit het raamwerk van de publieke veiligheid en de openbare orde. Dat is een gevolg van de focus van de laatste twee decennia op jihadisme en de aanslagendreiging uit die hoek. Het ideologische en sociale gevaar dat uitgaat van de Grijze Wolven wordt als miniem ingeschat. Dat komt ook omdat hun geweld voornamelijk is gericht tegen andere groepen die uit Turkije afkomstig zijn en niet tegen witte Nederlanders. Die hoeven geen aanslagen te vrezen van Turkse fascisten. Maar het gevaar voor die andere groepen is wel degelijk reëel. De Grijze Wolven zetten met hun ideologie aan tot vijandigheid, bedreiging en geweld tegen grote groepen niet-witte Nederlanders.
Men acht de Grijze Wolven met hun in de kern seculiere ideologie dus minder bedreigend dan de jihadisten. Sowieso worden nationalisme en extreem-rechts in Nederland de laatste decennia helaas door meer en meer mensen acceptabel geacht. Door rechtse opiniemakers en partijen als de PVV, Trots op Nederland en het FvD zijn nationalisme en fascisme inmiddels min of meer main stream geworden. De Grijze Wolven plukken daar de vruchten van. Predicaten als nationalisme en fascisme leiden niet meer automatisch tot onrust of zorgen.
Het rijk en de gemeenten wijzen naar elkaar en andere instanties, en gemeenten verschuilen zich achter de vermeende politieke neutraliteit van allerlei technische regelingen voor subsidies. Maar de criteria voor subsidiëring, waarmee geschermd wordt, gaan niet uit van de politieke realiteit. Er valt geen scheiding aan te brengen tussen de activiteiten en het ideeëngoed van organisaties. Daarom moeten het rijk en de gemeenten nu de verantwoordelijkheid nemen de geldkraan dichtdraaien. Wij hebben hen de feiten klip en klaar gepresenteerd, en zullen dat blijven doen. Maar als er straks weer een gewelddadig ‘incident’ plaatsvindt ergens in Nederland tegen bijvoorbeeld Koerden of Armeniërs, dan is de overheid daarvoor medeverantwoordelijk via het sponsoren van de beweging van de daders. En nu de gemoederen weer opgehitst worden vanuit Turkije vanwege de oorlog in Nagorno-Karabach, is de kans groot dat de Grijze Wolven straks weer eens de straat op gaan om minderheden uit Turkije te terroriseren.
Eric Krebbers