Staken tijdens de pandemie

Volgens Rob Wallace hebben we nieuwe tactieken nodig om duidelijk te maken dat mensenlevens belangrijker zijn dan winst maken.

Het is twee weken geleden dat Rob Wallace een interview gaf over de onderliggende oorzaken van het coronavirus, een interview dat sindsdien honderdduizenden keren gelezen is. En sinds dat moment is de wereld zelf veranderd. In de woorden van Wallace zelf: “Wat ik pas opmerkte toen ik al op ‘versturen’ geklikt had, is dat twee weken na dat eerste interview mijn antwoorden hier scherper van toon zijn. Terwijl ik eerder op de epidemie inging met een passende radicale structuuranalyse, begin ik nu, terwijl de pandemie nadert, onrustig te worden als gevolg van de ontoereikendheid van radicale tactieken.”

Terwijl hij bezig was zijn interview naar het Italiaans te vertalen, stelde interviewer Luca de Crescenzo nog twee aanvullende vragen aan Wallace, ter compensatie van de tijd die er sinds het eerste interview is verstreken. Hieronder hun uitwisseling, die we met beider toestemming publiceren.

Ik zou graag willen vragen of je nog een aanvullend commentaar hebt op het recente voorstel van de Britse autoriteiten om geen drastische maatregelen te treffen ter indamming van het virus en er, in plaats daarvan, op te gokken dat er zo groepsimmuniteit ontstaat. Je schreef: “Dit is een als oplossing gepresenteerd falen”. Kun je dat toelichten?

“De Tories beweren dat het feitelijk niet bieden van gezondheidszorg, zoals de VS doen, het beste actieve geneesmiddel is. Het is een poging om de late reactie van de regering af te schilderen als het toelaten van het virus om de groepsimmuniteit te verkrijgen die de meest kwetsbare mensen zou moeten beschermen.

Dit is het volstrekte tegendeel van het ‘nooit iemand kwaad doen’, zoals in de dokterseed staat. In feite betekent het: laten we maximaal kwaad doen.

Groepsimmuniteit wordt in epidemiologische kringen op zijn best beschouwd als een op akelige wijze verkregen, bijkomend voordeel van een epidemie. Genoeg mensen dragen antilichamen bij zich van de laatste uitbraak om te zorgen dat de vatbare populatie klein genoeg is, zodat er geen nieuwe infectie is die zichzelf in stand kan houden, wat zelfs bescherming biedt aan degenen die eerder niet aan de ziekteveroorzaker blootgesteld zijn. Maar vaak is dit niet meer dan een voorbijgaand effect, als de betreffende ziekteverwekker zich onder deze deken van de populatie vandaan weet te evolueren.

Met vaccinatiecampagnes lukt het ons veel beter om dit soort immuniteit op te wekken. In de regel is het daarvoor nodig dat er een grote meerderheid van de mensen gevaccineerd is. Als er geen sprake is van marktfalen bij de productie van vaccins, is dat doorgaans geen probleem omdat er vrijwel niemand doodgaat ten gevolge van de betreffende ziekten.

Gegeven het spoor van doden dat een dodelijke pandemie oplevert, zou geen enkel openbaar gezondheidsstelsel er ooit actief voor kiezen om zo’n post-hoc bijverschijnsel aan te merken als een instrumentele doelstelling. Geen enkele regering wier taak het is om de levens van een bevolking te beschermen zou een dergelijke ziekteverwekker mogen toestaan om zich onbelemmerd te verspreiden – hoeveel er ook gepraat wordt over het ‘vertragen’ van de verspreiding, alsof de overheid die al een stap achterloopt in haar reactie überhaupt over zo’n magische mate van beheersing zou beschikken. Een campagne van actieve verwaarlozing zou leiden tot de dood van honderdduizenden van precies de kwetsbare mensen die de Tories zeggen te willen beschermen.

Alleen een staat met een uitgesproken, virulent klassenkarakter zou ervoor kiezen om ‘het dorp te verwoesten om het te redden’. Het is het teken van een uitgeput imperium dat, omdat het niet in staat is om China en andere landen te volgen in het voeren van een daadwerkelijk gevecht, in plaats daarvan doet, zoals ik al schreef, alsof haar eigen falen juist de oplossing vormt.”

In Italië zijn er, ondanks de quarantaine en los van de weinigen die vanuit huis kunnen werken, heel veel mensen die nog steeds dagelijks naar hun werk gaan. Veel winkels zijn dicht, maar de meeste fabrieken zijn geopend, zelfs werkplekken waar geen noodzakelijke goederen gemaakt worden. Onlangs hebben de vakbondsfederaties en de federatie van de Italiaanse werkgevers een overeenkomst bereikt over veiligheidsmaatregelen voor werkplekken, waarin bedrijven alleen maar ‘adviezen’ aangereikt krijgen over afstand houden, hygiëne, gebruik van maskers, zonder veel specifiek detail. Er is alle reden om aan te nemen dat de adviezen niet gerespecteerd zullen worden. Wat is jouw kijk daarop? Is de organisatorische kracht van werkende mensen een variabele waar epidemiologen wat mee kunnen?

“Werkende mensen worden behandeld als kanonnenvoer. Niet alleen op het slagveld, maar ook in het huishouden. Er is sprake van een virus dat zich een weg baant door de Italiaanse bevolking in een tempo dat uitstijgt boven dat in China, en het kapitaal doet alsof het allemaal simpelweg business as usual is – in dit geval de business van hun eigen bedrijf. Een akkoord uitonderhandelen dat toestaat dat al dit werk gewoon door kan gaan, zonder een laboratoriumachtig niveau van beschermingsmaatregelen, is zowel verwoestend voor de eigen positie van werkers – je geeft feitelijk aan dat je elk bord stront zal opeten dat er opgediend wordt – en daarnaast voor de gezondheid van de rest van de bevolking.

Als het al niet ging om de legitimiteit van je eigen bond, dan wel om je eigen leven, en dat van de meest kwetsbare mensen te midden van je collega’s en je gemeenschap – leg die fabrieken gewoon plat! De piek in het aantal gevallen die in Italië te zien is, is zo duizelingwekkend dat zelf-quarantaine en aangepaste arbeidsomstandigheden niet genoeg zullen zijn om de epidemie de kop in te drukken. Covid-19 is te besmettelijk en gezien de overbelasting van de capaciteit van de zorgsector te dodelijk voor halve maatregelen. Italië is in gevecht met een virus dat het land ongenadig te lijf gaat, en het gevecht gaat van deur tot deur, van huishouden tot huishouden.

Wat ik dus wil zeggen, is dat het hoog tijd is dat Italië uit zijn gehypnotiseerde toestand wakker wordt!

Ja, het zijn inderdaad werkers die in donkere en moeilijke tijden routinematig ‘de hemel in de lucht’ weten te houden, zo ook tijdens een dodelijke epidemie. Maar als het werk geen kwestie is van de alledaagse handelingen die er nodig zijn tijdens een collectieve quarantaine, houd er dan gewoon mee op. Net als in andere landen moet dan de regering verantwoordelijk gehouden worden voor het dekken van het loon van de werkers die in staking gaan ten behoeve van de volksgezondheid van iedereen.

Het is niet aan mij om te bepalen, en in mijn eigen land zijn ze bezig ons antwoord op de pandemie te verkloten, maar als het kapitaal zich verzet tegen dit soort pogingen om de levens van miljoenen mensen te beschermen, dan is het aan werkende Italianen, net als aan werkende mensen elders, om uit de trotse geschiedenis van het gevecht van de werkende klasse te putten en een manier te vinden waarmee ze de feitelijke zeggenschap kunnen terugnemen van de hebzucht en de incompetentie. Als er fabrieken zijn die niet-essentiële goederen produceren en die nog steeds draaien, wil dat zeggen dat het de managers en de geldzakken erachter geen kloot kan schelen wat er met je gebeurt. Op hetzelfde moment laat de financiële man in het kantoor daarboven zien dat hij net zo lief dode werkers bij het totaal van de productiekosten optelt, zolang hij maar weet dat hij daarmee weg kan komen.

Het zou niet de eerste keer zijn als de mensen in deze regio hun tegenmacht mobiliseren tijdens een epidemie. De historicus Sheldon Watts beschrijft een voorbeeld van een onverwachte ommekeer uit de tijd van het vroege rampenkapitalisme: ‘Terwijl ze zich haastten om zichzelf in veiligheid te brengen en [voor de pest] op de vlucht gingen, maakten de Florentijnse magistraten zich zorgen dat de achtergebleven gewone mensen de macht over de stad zouden overnemen; de vrees was misschien gerechtvaardigd. In de zomer van 1378, toen onderlinge conflicten tijdelijk het initiatief van de Florentijnse elite verlamd hadden, slaagden opstandige werkers uit de wolindustrie erin om de macht over de regering te veroveren en die positie een aantal maanden met succes te verdedigen.’

In de huidige situatie zouden een aantal maanden misschien een verschil kunnen maken van duizenden levens. Nu veel landen tien dagen verwijderd zijn van dezelfde situatie als die van Italië, kunnen werkende Italianen een voorbeeld geven aan de rest van de wereld, en duidelijk maken dat de levens van werkende mensen belangrijker zijn dan iemand anders’ winst.”

Rob Wallace is evolutionair bioloog en phylogeograaf op het gebied van de volksgezondheid. Hij is de auteur van het boek “Big Farms Make Big Flu: Dispatches on Infectious Disease, Agribusiness, and the Nature of Science” en, meest recentelijk, co-auteur van “Clear-Cutting Disease Control: Capital-Led Deforestation, Public Health Austerity, and Vector-Borne Infection”.

(Dit artikel verscheen op 16 maart 2020 onder de titel “Pandemic strike” op “Uneven Earth”. Nederlandse vertaling door Thijs Vissia.)