Karlijn Roex: “Mensen die neurodivers zijn hebben 17 keer zoveel kans om te sterven in contact met politie” (video)

Geplaatst op door

Gisteren demonstreerden zo’n 200 mensen in Rotterdam tegen politiegeweld. Aanleiding was het geweld tegen de Woonopstand-demonstratie van 17 oktober op de Erasmusbrug, maar dat was zeker niet het enige ‘incident’ of de enige vorm van politiegeweld waartegen de manifestatie gericht was. De Coalitie tegen Politiegeweld, waaraan ook Doorbraak meedoet, had daarom een zeer diverse groep sprekers uitgenodigd. Hier de toespraak van Karlijn Roex, die door onze host Mieke Megawati Vlasblom zo aangekondigd werd:

“Ik wil ook eventjes nog iets kwijt aan iedereen die er staat vandaag. Zoals al eerder is verteld, en zoals heel veel van jullie nu waarschijnlijk voelen, is er een vorm van onveiligheid omdat we toch weer omsingeld zijn door politie. Voel je je niet goed? Voel je je niet lekker? Ga naar een van onze vrijwilligers toe. Wij zijn hier en wij zijn hier om voor elkaar te zorgen. Alright? On that note wil ik graag onze volgende spreker aankondigen: Karlijn Roex. Ze is de schrijfster van “In verwarde staat” en zet zich in tegen de manier waarop onze samenleving en de politie omgaan met mensen met een psychisch probleem of crisis. Ook wel “verwarde mensen” door de politie genoemd. Welkom, Karlijn.”

Dank jullie wel dat jullie hier zijn. Nogmaals, heel erg dapper, want zoals zojuist al heel erg treffend, en heel erg correct is aangekaart, zijn er genoeg mensen die enorm zijn getraumatiseerd door het optreden van de politie. En eerlijk gezegd was het voor mij ook even spannend om hier te zijn. Ik vind het dus ontzettend dapper voor wie hier getraumatiseerd is, ook door politieoptreden, dat jullie er toch zijn. Een applaus!

En elk jaar weer, elk jaar. Al tien jaar lang worden er méér mensen bij de politie gemeld met telefoontjes omdat zij een mentale crisis hebben of omdat zij, zogezegd, vreemd doen, omdat hun afwijkende gedrag zorgen opwekt. Elk jaar zijn er meer telefoontjes naar de politie. Voor mij geeft dat aan dat de samenleving onveiliger wordt voor mensen die neurodivers zijn, voor mensen die zogezegd een psychische kwetsbaarheid hebben of net wat anders functioneren.

Want er was een ingetrapte deur, zomaar worden aangehouden op straat, in een politiecel belanden, nadat ik in een busje naar het politiebureau ben gebracht, naast een wild blaffende politiehond in een kooi. Niet omdat ik iets heb misdaan, maar omdat ik me vreemd gedroeg. Een geweldloze paniekaanval. Iemand anders verdween ook in een politiecel omdat ze niets kon uitbrengen, niet meer kon spreken. Maar telkens moeten we toch maar weer begrijpen, want de politie doet gewoon haar werk en moet nou eenmaal een gevaarsinschatting maken.

Want ik en vele anderen met mij hebben kennelijk een soort plicht te bewijzen dat wij niet gevaarlijk zijn. Want wij zijn the Jokers, de maniakale moordenaars en de stalkers in menig Hollywoodfilm. Wij zijn de angstwekkende krantenkoppen en messenstekers en aanslagplegers. Wij zijn dodelijker dan terroristen, zo zei de Rotterdamse politiechef, nu Amsterdamse politiechef, Frank Paauw. En terrorist, dat is overigens ook zo’n rotwoord, wat altijd in racistische en islamofobe betogen wordt gebruikt. Dus daar heb ik helemaal niks mee.

Maar wij zijn dus gruwelijk dodelijk en er moet zelfs een “veiligheidsagenda” gemaakt worden in Rotterdam om het probleem van zogenoemde verwarde personen aan te pakken. Ons bestaan is besmet met allerlei stigma’s en gewelddadige afbeeldingen. En de term “verward persoon”, een politieterm, is nieuw, relatief, maar het is een historisch probleem. Al eeuwenlang zijn wij het doelwit geweest van verbanning, verdrijving, ketening, gestichtsopsluiting, dehumaniserende observatie. Als een soort ontwortelde plaatslozen zijn wij teruggekomen in een samenleving die ons eerder verbannen had naar de gestichten, en zich blijft afvragen, steeds maar weer, of dit terugnemen in de samenleving wel zo’n goed idee was.

En precies dat afvragen gebeurt in de vorm, vandaag de dag, van een “verwarde personen”-discussie. Een discussie die nota bene door de politie zelf is aangezwengeld en gestart. Konden we deze mensen maar weer opsluiten, luidt het sentiment. Want als er niks gebeurt, dan zorgen verwarde mensen voor dood en verderf. Zo wordt er gezegd. De politie zegt te zijn overbelast met deze groep. Ze heeft meer geld nodig ondanks dat de criminaliteit daalt, want de GGZ doet zogenaamd niks en de samenleving heeft er o zo veel last van.

Afwijkend gedrag wordt dus weer een calamiteit. De politie heeft er zelfs een speciale meldcategorie voor bedacht: code E33, de verwarde persoon. Daar staan we dan: op een speciale lijst. We moeten ons afwijkende gedrag verbergen, zodat niemand schrikt van ons en dus niet de politie belt. Angstige reflexen zijn dodelijk. Een pen in de hand van een psychosegevoelig persoon wordt al snel een mes in de perceptie van een agent. Volgens Amerikaanse cijfers hebben mensen die psychisch kwetsbaar zijn, of neurodivers zijn, maar liefst zestien keer zoveel kans om te sterven in contact met politie.

Volgens mijn eigen analyse van cijfers van Controle Alt Delete, die zojuist werden genoemd, is die kans zeventien keer zo hoog in Nederland. Cijfers van die organisatie wijzen er bovendien op dat maar liefst 55 procent, dus meer dan de helft van de politiedoden in Nederland, iemand betrof die de politie “verward” noemde. En wie dacht dat het label “verward persoon” vooral op witte mensen wordt geplakt: vergis je niet. Vooral in recente beleidsrapporten wordt veel gepraat over statushouders en over geïllegaliseerden als “verward persoon”. Ook blijkt uit de eerder genoemde cijfers van Controle Alt Delete dat maar liefst tweederde van de mensen van kleur en van de zwarte mensen die in Nederland overleden bij politiecontact het etiket “verward” droegen. Dat is dus zelfs nog meer.

En dat is een handige tactiek eigenlijk, want het etiket “verward persoon” is een prima geschikt middel om voor de politie lastige discussies over racistisch politiegeweld af te kappen. Want als het slachtoffer immers verward was, ja, dan kon de politie toch ook niet anders? Dit is iets waarvan we ons bewust moeten zijn. Discussies over racistisch politiegeweld zijn namelijk wel degelijk van belang hier, want internationaal onderzoek wijst uit dat het hebben van een psychische crisis of het tonen van neurodivers gedrag gevaarlijker is voor personen van kleur. Zoals één artikel het stelt: “if you’re black and in a mental health crisis, 911 can be a death sentence”.

Ik maak me hier ernstige zorgen over. Het instituut politie houdt alles in stand jegens mensen wiens expressiewijze of denken afwijkt van het ‘normale’ neurotypische stramien. Dat heeft ze nog eens extra uitgedragen in campagnefilmpjes om de invoering van het stroomstootwapen te rechtvaardigen. Een karikaturale verwarde persoon treedt in de hoofdrol van een nagespeelde situatie waarin dit nieuwe wapen zogenaamd nodig zou zijn.

Laten we dus alsjeblieft onze solidariteit, onze kennis en middelen uitbreiden naar validismebestrijding. Laten we de muren openslaan, en plek creëren, daadwerkelijk plek, voor anders zijn, voor neurodiverse diversiteit. Laten we bouwen aan niet-autoritaire vormen van hulp en ondersteuning! Want neurodiverse levens doen er ook toe!

Dank jullie wel.

Karlijn Roex

Alle speeches op een rijtje: