Jammer dat er geen consistente anti-racistische partij is voor Sylvana

Vrijwel dagelijks wordt de nieuwe partij DENK in de reguliere en sociale media onder vuur genomen door een lynchmob van politici, opiniemakers en ‘bezorgde burgers’. Als linkse activisten moeten we scherp stelling nemen tegen deze racistische consensus die inmiddels volkomen mainstream is geworden. Dat betekent natuurlijk niet dat we de parlementaire nieuwkomer automatisch moeten omarmen als onze vertegenwoordiger in de Tweede Kamer. Een flink aantal anti-racisme activisten neigt daar echter wel toe. Ook met het oog op de komende verkiezingen is het daarom belangrijk om een diepgaande discussie te voeren over de waarden van de nieuwe anti-racisme beweging, de opkomst van DENK en het falen van parlementair links. Een aanzet daartoe werd vorige week gegeven op de Facebook-pagina van Anja Meulenbelt, de bekende feministe en het voormalige Eerste Kamerlid voor de SP.

“De Groene van deze week, met een foto van het DENK-team op het omslag, en twee grote artikelen, samen vijf pagina’s, over de opkomst van de nieuwe partij”, schreef Meulenbelt op Facebook. “Ik zette me mentaal al schrap voor het vaste nummertje Erdoğan – en het kwam niet. In plaats daarvan een analyse die hout snijdt: het gekleurde electoraat, de mensen met migrantenachtergrond, zijn hun vertrouwen in de gevestigde partijen kwijt, en met goede redenen. En DENK is het enige alternatief dat luid en duidelijk voor hen opkomt. De nieuwe partij heeft al 3.500 leden ingeschreven, wat veel is in deze tijd. Ze hebben een batterij aan enthousiaste vrijwilligers. Ze hebben er voor gezorgd niet weggezet te kunnen worden als moslimpartij of Turkenpartij en met Sylvana Simons is de hand ook uitgestoken naar de Afro-Nederlanders. Ik vind dat goed nieuws.”

“Goed dat the real story wordt gecoverd zonder al die achterlijkheden als lange arm van…”, reageerde Yasmina, een van de deelneemsters aan het Facebook-debatje. Meulenbelt beaamde dat het haar ook meeviel: “Daarom vond ik het wel belangrijk om te melden. Ik zie dat als een erkenning van waar het echt om gaat, in plaats van steeds maar dezelfde herhaling van dezelfde tegenwerpingen.”

Lastige vragen

Mahmut Erciyas, criticus van die lange arm van Ankara, toonde zich echter minder enthousiast. Hij schreef over DENK: “Ze zijn niet zo goed in het beantwoorden van lastige vragen van Turkse anti-racisten en socialisten. Een andere afkomst maakt mensen politiek niet per se beter.” En daarbij verwees hij naar het stuk “Open brief: zes vragen van Doorbraak-activist Mehmet Kirmaci aan Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk van DENK”.

“Ik heb de antwoorden van DENK niet gezien, dus waar baseer je je conclusie op dat ze lastige vragen niet goed beantwoorden”, reageerde Yasmina. “En als je doelt op de kwesties die in de brief staan: dat lijkt wel een gerechtelijk verhoor… alsof alles zwart of wit is in politieke standpunten. DENK hoort zich ook te richten op de Nederlandse politiek en de brief lijkt meer een afrekening op complexe vraagstukken die in Turkije spelen. Ik heb daar zelf geen standpunt over, maar het zou fijn zijn als deze brief ook gericht zou worden aan alle Nederlandse politici en dan kunnen we met open vizier het debat voeren.”

Vier van de zes vragen in Kirmaci’s open brief gaan echter helemaal over Nederland: over islamitische voorgangers, over het slavernijverleden, over discriminatie binnen de Turkse gemeenschap in Nederland en over contacten met Turks extreem-rechts in Nederland. Doorbraak heeft de brief in juni van dit jaar meerdere keren naar DENK gestuurd, via mail, Facebook en Twitter. Antwoord hebben we nooit mogen ontvangen. Wel staan we sindsdien op de mailinglijst van DENK en ontvangen we netjes alle persberichten van de partij.

Erciyas reageerde daarom op Yasmina: “Bij mijn weten heeft DENK – ondanks talloze verzoeken daartoe van Doorbraak – op geen enkele manier gereageerd op de open brief. Dat vind ik niet sterk. Kuzu en Öztürk zijn grote jongens, die echt wel weten dat je als politicus op tal van zaken bevraagd kan worden en dat je daar volwassen mee om moet gaan. Het is het gezegde ‘wie de baal kaatst…’, je weet wel. Het is DENK zelf die talloze standpunten heeft ingenomen rondom kwesties die in en aangaande Turkije spelen. Dan is het toch niet vreemd dat je daar uit Turks-Nederlandse hoek kritisch over wordt bevraagd? Ik zie dat andere mensen uit Turkije, zoals SP-Kamerlid Sadet Karabulut, ook reageren op andere politieke partijen en de Nederlandse regering aangaande ‘Turkse zaken’. DENK wordt gelijk behandeld. Heel gezond, vind ik!”

Yasmina: “Kritisch bevragen is één, maar beschuldigen van hypocrisie is next level. Los daarvan zou het inderdaad zo kunnen zijn dat DENK niet op alle punten met betrekking tot Turkije linkse standpunten inneemt. Relevant voor nu is echter het geluid dat zij vertolken dat tot op heden niet doordrong in de Kamer. Daarover zijn wij het eens.” Erciyas: “Zolang de kritiek van hypocrisie wordt onderbouwd, is daar niks mis mee. Eens dat dit een nieuw geluid is in de Kamer. Maar ik heb liever een consistent links geluid.” Yasmina: “Ik heb liever een geluid dat met woord en daad racisme tegengaat en met oplossingen komt. De linkse partijen hebben het te lang laten afweten en dansen mee met de rechtse wind die nu over Nederland waait.”

Het Erdoğan-verhaal

“Daar ben ik het mee eens, Mahmut”, reageerde Meulenbelt zelf. “Een andere afkomst maakt mensen politiek gezien niet per se beter, maar voldoet in dit geval, gezien het falen van de linkse partijen, wel aan een serieus gevoelde behoefte. En een recht, binnen wat een democratie heet te zijn.” Een andere deelneemster aan het debat, Veerle Slegers, vertrouwde er echter niet op dat aan die behoefte zal worden voldaan. “Het is erg jammer dat de mensen achter DENK als puntje bij paaltje komt de serieus gevoelde behoefte van grote genegeerde groepen aan vertegenwoordiging niet zullen gaan bevredigen. De DENK-bedenkers hebben hele andere intenties. En dan komen we onontkoombaar toch terug bij het Erdoğan-verhaal. Zie ook de open brief waar Mahmut Erciyas naar verwees. Ook Kuzu en Öztürk zijn rattenvangers voor en met een rechts-fundamentalistische agenda.”

Paul Mepschen, die ook mee debatteerde, vatte het zo samen: “Over het democratisch recht van DENK om te bestaan kunnen we het allemaal eens zijn. De analyse dat links onvoldoende een anti-racistisch geluid laat horen – daarover ook. Maar de moeilijke vragen over repressie in Turkije, over de Koerdische kwestie en over de kwestie van nationalisme zijn niet weg te ‘DENK’-en. DENK is het resultaat van het falen van links op het vlak van anti-racisme. Dat is erg genoeg. Maar dat maakt de beweging nog geen goed alternatief.”

Erciyas in reactie op Meulenbelt: “Dat democratisch recht van DENK stel ik niet ter discussie, en dat zouden mensen die in democratie en vrijheid geloven ook niet moeten doen. Dat DENK inspeelt op een behoefte lijkt me ook helder. Waar ik om treur, is dat links tot nu toe niet bij machte is gebleken om een serieuze, anti-racistische tegenmacht op te bouwen (inclusief SP), hoewel ik ook sprankjes van hoop zie. Storend vind ik wel de linkse naïviteit rondom DENK. Alevieten, Koerden, Armeniërs, homo’s en feministen afkomstig uit Turkije zullen het niet in hun hoofd halen om op DENK te stemmen. Daar zouden we wat langer stil bij moeten staan, niet? Weet je waarom ze dat niet doen? Omdat zij door het masker van de huidige DENK-parlementariërs heen kunnen kijken. Daarachter zit namelijk het gezicht van het Turkse chauvinisme en conservatisme. Zo moeilijk is dat niet om dat te zien: hun acties en opvattingen spreken voor zich. Het stikt van de Turkse conservatieven in ‘progressieve’ Nederlandse partijen die bedreven zijn geraakt in het verkondigen van een zogenaamd progressief en anti-racistisch verhaal voor de Nederlandse bühne. Kuzu en Öztürk zijn daar geen uitzonderingen op.”

Sylvana

De afgelopen maanden heeft DENK-politica Sylvana Simons ontzettend veel bedreigingen en racisme over zich heen gekregen, vergelijkbaar met wat eerder Quinsy Gario overkwam nadat hij door de media werd gebombardeerd tot gezicht van de anti-Zwarte Piet beweging. Dat een welbespraakte zwarte vrouw het aandurft om het alom aanwezige racisme aan te kaarten, is voor een flink deel van wit Nederland kennelijk onacceptabel. Juist ook om haar te steunen overwegen veel anti-racisten om in maart op DENK te stemmen.

Meulenbelt: “Dat we treuren om het onvermogen van links om een serieuze anti-racistische tegenmacht op te bouwen, dat delen we. Maar het blijft een dilemma. Ik vind het ook heel belangrijk dat links begrijpt dat ze tekort schieten, en dat er in ieder geval veel migranten annex niet-witte mensen het gevoel hebben dat ze ergens terecht kunnen en van zich kunnen laten horen. Ik ken behoorlijk wat mensen die blij zijn met Sylvana als duidelijke anti-raciste en die DENK het voordeel van de twijfel willen geven. Maar ook is het duidelijk – Mahmut volgende – dat er een groep mensen is die graag een alternatief zouden zien dat op genoemde punten progressiever is dan DENK.”

Annelies: “De opkomst en populariteit van DENK is inderdaad goed te verklaren, zeker in het hele arrogant Nederlandse maatschappelijke en politieke bestel. Ook als witte Nederlander kan ik slecht een partij vinden waar ik me goed bij voel. Het is me duidelijk dat ik daar stukken minder last van heb dan mijn niet-witte landgenoten. DENK wordt het voor mij trouwens ook niet. En dat heeft niets met de Armeense genocide te maken. Maar ik hoop dat ze wel een klapper maken bij de komende verkiezingen. Al was het alleen maar om de verdwaasde gezichten van de gevestigde partijen te zien.” Daar was Slegers het helemaal niet mee eens: “DENK een klapper gunnen alleen om de gezichten van andere partijen te zien? Dat is zo ongeveer hetzelfde als Trump willen zien winnen alleen om het Amerikaanse politieke establishment een draai om de oren te zien krijgen. Hoe naïef. Je negeert voor het gemak dan maar even de enorme schade die politici met rechts-fundamentalistische plannen en een electoraal mandaat kunnen aanbrengen.”

Meulenbelt: “Met alle kritiek waar ik het ook mee eens ben: DENK is niet Trump. DENK is de enige partij die racisme serieus neemt en daaruit is veel van de populariteit te begrijpen. Sylvana Simons is de enige politicus/ca die boegbeeld durft te zijn tegen witte ‘superioriteit’. Geen andere niet-witte politicus durft dat aan, en geen andere partij geeft iemand daarvoor deze ruimte en ondersteuning.” Erciyas: “Wat Sylvana betreft. Wat had ik haar graag gezien in een consistente anti-racistische coalitie en niet tussen deze Turkse wolven, die niet terugdeinzen om de repressie in Turkije te verdedigen en toespraakjes te houden voor Turkse fascisten. Dat dit nu niet de realiteit is, mag links zich zeker aanrekenen.” Meulenbelt: “Ja, een consistente anti-racisme coalitie had ik ook graag gezien, nog ongeacht Sylvana. Maar die is er niet. En ja, ik ben vooral kwaad op links dat het zo heeft laten liggen.”

Belangen

Een belangrijk debat, dat hiermee nog lang niet afgerond is. Dat anti-racisme een essentieel element moet zijn van linkse politiek, daarover is iedereen het wel eens, en over het feit dat parlementair links wat dat betreft volkomen gefaald heeft ook. Sterker nog: in plaats van racisme te bestrijden, wordt het voortdurend verder aangewakkerd, ook door linkse partijen. Niet-witte Nederlanders worden zo massaal buitenspel gezet en dat geldt dus eveneens voor de partij, DENK, die hen beweert te vertegenwoordigen. Het probleem is dat DENK weliswaar stelling neemt tegen al het racisme dat historisch verbonden is aan de transatlantische slavernij, maar helaas niet tegen racisme dat geworteld is in de Ottomaanse en Turkse geschiedenis van repressie. Daarnaast is DENK zelf, als afsplitsing van de neo-liberale PvdA, op andere belangrijke punten niet links en schuwt men contacten met repressieve conservatieve en extreem-rechtse krachten in Turkije en Nederland niet.

De anti-racisten die er desondanks voor kiezen om straks bij de verkiezingen op DENK te stemmen, steunen daarmee weliswaar een zeer belangrijk anti-racistisch geluid in de Tweede Kamer, maar nemen voor lief dat progressieve en niet-Turkse gemeenschappen uit Turkije buitengesloten worden van de anti-racisme coalitie waar we allemaal zo naar op zoek zijn. Daarbij zijn niet-witte mensen niet alleen slachtoffer van racisme, maar ook van het hele neo-liberale offensief op gebieden als inkomen, wonen en gezondheidszorg. En dat neemt alleen maar toe, aangezien de klassenverhoudingen de afgelopen decennia steeds verder etniseren. Dat wil zeggen: armen zijn gemiddeld steeds vaker niet-wit. En juist op die economische terreinen hebben we weinig goeds te verwachten van de voormalige PvdA-ers. Een stem op DENK is wat dat betreft óók een stem tégen de eigen belangen.

Ik heb de achternamen van anderen dan Meulenbelt, Erciyas, Mepschen en Slegers niet vermeld. Mogelijk vinden ze het niet prettig om buiten Facebook genoemd te worden.

Eric Krebbers